Γεωργοδασοκομία

Η επιτυχής εφαρμογή των γεωργοδασοκομικών προγραμμάτων απαιτεί τη συμμετοχή οργανώσεων ενδιαφερομένων από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Στα προγράμματα έρευνας και επέκτασης πρέπει να συμμετέχουν τα ενδιαφερόμενα μέρη ώστε να διασφαλίζεται ότι τα προγράμματα είναι συναφή, εφαρμόσιμα και πρακτικά. Τα πολυμερή φόρουμ και οι διυπηρεσιακές συνεδριάσεις θα πρέπει να συντονίζουν την προσέγγιση για την ανάπτυξη της γεωργοδασοκομίας και να δημιουργούν συνέργειες μεταξύ των πολλαπλών τομέων. Η αντιμετώπιση των γεωργοδασοκομικών στρατηγικών φέρνει την τοπική αυτοδιοίκηση πιο κοντά στο επίπεδο λήψης αποφάσεων διαχείρισης. Ο ολοκληρωμένος χωροταξικός σχεδιασμός μέσω συμμετοχικών προσεγγίσεων που βασίζονται στα ενδιαφερόμενα μέρη μπορεί να προσφέρει διατομεακές πλατφόρμες συντονισμού και διαπραγμάτευσης. Θα πρέπει να δοθεί διατομεακός συντονισμός στους γεωργικούς οργανισμούς, δεδομένου ότι η γεωργοδασοκομία ασκείται κυρίως στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Η γεωργοδασοκομία θα πρέπει επίσης να συγκεντρώνει αστικές και αγροτικές περιοχές (εδαφική προσέγγιση) και να συμβάλλει σε ένα πολυλειτουργικό σύστημα παραγωγής (προσέγγιση τοπίων).

Ένα δίκτυο για την αγροδασοπονία (η Ευρωπαϊκή ΟμοσπονδίαΑγροδασοκομίας, EURAF) δραστηριοποιείται στην Ευρώπη και αριθμεί περίπου 280 μέλη από 20 ευρωπαϊκές χώρες. Προωθεί την υιοθέτηση γεωργοδασοκομικών πρακτικών σε ολόκληρη την Ευρώπη και διαχειρίζεται έναν ειδικό ιστότοπο για την ανταλλαγή πληροφοριών, επιστημονικών αποτελεσμάτων και ζητημάτων πολιτικής σχετικά με τη γεωργοδασοκομία. Διοργανώνει επίσης εξαμηνιαία διάσκεψη και συμμετέχει σε μεγάλα ερευνητικά έργα.

Η δημόσια πολιτική που προωθεί την ανάπτυξη της γεωργοδασοκομίας θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα σύνολο δράσεων και εργαλείων που δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων. Σε αυτές τις πολιτικές, η συμβολή των ενδιαφερόμενων μερών, η πρόσβαση σε πληροφορίες, οι κατάλληλες τεχνολογίες και υπηρεσίες επέκτασης, οι συμπράξεις ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, καθώς και οι ανταμοιβές για τις περιβαλλοντικές υπηρεσίες και τη χρηστή διακυβέρνηση είναι πιο σημαντικές από τον ίδιο τον κανονισμό. Οι πολιτικές και οι κυβερνητικές παρεμβάσεις θα πρέπει να προωθούν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οφέλη και να δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη γεωργοδασοκομικών συστημάτων.

Η αγροδασοπονία αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως τα δυσμενή κίνητρα πολιτικής, η ανεπαρκής διάδοση των γνώσεων, οι νομικοί περιορισμοί και ο ανεπαρκής συντονισμός μεταξύ των πολλαπλών τομέων στους οποίους συμβάλλει. Δεν αντιμετωπίζεται επαρκώς στο πλαίσιο της χάραξης εθνικής πολιτικής, του χωροταξικού σχεδιασμού και των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, η δυνητική συμβολή της στην οικονομία και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί ή αξιοποιηθεί πλήρως και τα αναμενόμενα αποτελέσματα δεν έχουν επιτευχθεί μέχρι στιγμής. 

Οι πιθανοί περιοριστικοί παράγοντες περιλάμβαναν τη διοικητική επιβάρυνση και τη δομή ιδιοκτησίας των δασών, η οποία θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με πρόσθετη ανταλλαγή και προώθηση ορθών πρακτικών μεταξύ και εντός των κρατών μελών. Στο πλαίσιο της ΚΓΠ, περισσότερα από 25 μέτρα έχουν σχεδιαστεί για την ενίσχυση των πέντε εξεταζόμενων γεωργοδασοκομικών πρακτικών (δασοπονικές, δασικές καλλιέργειες, παρόχθιες ζώνες ανάσχεσης και οικιακοί κήποι), αλλά η πολυπλοκότητα των κανόνων για την εφαρμογή της γεωργοδασοκομίας και η έλλειψη συνοχής μεταξύ του πυλώνα Ι και του πυλώνα ΙΙ της ΚΓΠ δεν στηρίζουν τις γεωργοδασοκομικές δραστηριότητες. Ως εκ τούτου, είναι επιθυμητή η απλούστευση των κανόνων για την εφαρμογή της γεωργοδασοκομίας.

Τα αγροδασοπονικά προγράμματα αποτελούν μακροπρόθεσμη επένδυση. Χρειάζεται αρκετός χρόνος μέχρι τα δέντρα να ωριμάσουν και να παράσχουν τις λειτουργίες και τα οφέλη που αναμένονται, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτούνται αρκετά χρόνια για να καταστούν τα αγροδασοπονικά συστήματα κερδοφόρα. Ταυτόχρονα, οι γεωργοί μπορούν να αντιμετωπίσουν κάποιες αρχικές απώλειες καθαρού εισοδήματος πριν επωφεληθούν από την επένδυσή τους, γεγονός που μπορεί να μειώσει την επιθυμία τους να επενδύσουν στην αγροδασοπονία. Ωστόσο, τα μεσοπρόθεσμα οφέλη είναι σημαντικά και μπορούν να ενθαρρύνουν την εφαρμογή της γεωργοδασοκομίας.

Τέλος, πολλοί γεωργοί δεν διαθέτουν γνώσεις σχετικά με τη γεωργοδασοκομία και τα προγράμματα εκπαίδευσης/κατάρτισης είναι απαραίτητα για την προώθηση αυτής της προσέγγισης μέσω της ΚΓΠ. Ως εκ τούτου, η ενσωμάτωση της αγροδασοπονίας στη σχολική και πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι απαραίτητη για να ευαισθητοποιηθούν οι μελλοντικοί γεωργοί και οι τελικοί χρήστες για τα πολλά οφέλη αυτής της πρακτικής.

Ο συνδυασμός δέντρων, καλλιεργειών και ζώων μετριάζει τους περιβαλλοντικούς κινδύνους, συμβάλλει στη δημιουργία μόνιμης εδαφοκάλυψης κατά της διάβρωσης, ελαχιστοποιεί τις ζημίες από πλημμύρες και ενισχύει την αποθήκευση νερού, αυξάνοντας την παραγωγικότητα. Επιπλέον, τα δέντρα φέρνουν θρεπτικά συστατικά από τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους, ή, στην περίπτωση των ψυχανθών, μέσω της δέσμευσης του αζώτου, τα οποία μπορούν να μετατρέψουν τα απορρίμματα φύλλων σε λίπασμα για καλλιέργειες. Πιο αναλυτικά, αγροδασοπονία: 

• συμβάλλει στην προστασία και τη διατήρηση της γεωργικής παραγωγικής ικανότητας· 
• αυξάνει την παραγωγικότητα της γεωργίας, δεδομένου ότι ο συνδυασμός συστημάτων δένδρων και καλλιεργειών μπορεί να οδηγήσει σε αποτελεσματικότερη δέσμευση πόρων, όπως η ηλιακή ακτινοβολία ή το νερό, και μειώνει την ανάγκη για εξωτερικές εισροές, όπως λιπάσματα ή φυτοφάρμακα· 
• παρέχει διαφοροποίηση των γεωργικών προϊόντων, τα οποία μπορούν να αυξήσουν τα οικονομικά κέρδη παρέχοντας ετήσια και περιοδικά έσοδα από πολλαπλές εκροές και μειώνοντας τους κινδύνους που συνδέονται με την παραγωγή ενός και μόνο εμπορεύματος· 
• βελτιώνει την ποιότητα του εδάφους και των υδάτων, μειώνει τη διάβρωση του αέρα και αποτρέπει τις ζημίες που οφείλονται στις πλημμύρες· 
• μειώνει την ευπάθεια σε υψηλές θερμοκρασίες, καθώς τα δέντρα παρέχουν καταφύγιο στις καλλιέργειες και μειώνουν τις σχετικές ζημίες· 

• ενισχύει τη βιοποικιλότητα λόγω της δημιουργίας ενός διαφοροποιημένου οικοτόπου όπου μπορούν να ζουν είδη άγριας πανίδας· 
• ενεργεί για τον έλεγχο των επιβλαβών οργανισμών, την ενίσχυση της επικονίασης και τη διατήρηση της γης για μελλοντική γενιά· 
• παρέχει ευκαιρίες αναψυχής — όπως η ιππασία, η ορεινή ποδηλασία, η παρακολούθηση της άγριας ζωής και ο αγροτικός τουρισμός — που ωφελούν το ευρύ κοινό, παρέχουν στους ιδιοκτήτες γης διαφοροποίηση εισοδήματος και ενισχύουν την ποικιλομορφία και την ελκυστικότητα του τοπίου· 
• αυξάνει τη δέσμευση του άνθρακα στη μόνιμη/ετήσια φυτική παραγωγή, στα εδάφη και στο τοπίο, με αποτέλεσμα να έρχεται σε αντίθεση με την κλιματική αλλαγή· 

Η ΚΓΠ στηρίζει οικονομικά τη γεωργοδασοκομία. Οι γεωργοί μπορούν να λαμβάνουν άμεσες ενισχύσεις ανά εκτάριο γης στο πλαίσιο της γεωργοδασοκομίας, καθώς και στήριξη για τη θέσπιση ή τη διατήρηση γεωργοδασοκομικών συστημάτων στο πλαίσιο του σκέλους αγροτικής ανάπτυξης της ΚΓΠ. Οι τρεις επιλέξιμοι τύποι γης που θα λάβουν χρηματοδότηση μέσω της ΚΓΠ (Πυλώνας Ι) είναι αρόσιμη γη (με πυκνότητα δένδρων κάτω των 100 δένδρων ανά εκτάριο), μόνιμοι βοσκότοποι (ή μόνιμοι βοσκότοποι) και μόνιμες καλλιέργειες. Στο πλαίσιο του πυλώνα ΙΙ, το μέτρο 8.26 στηρίζει την εγκατάσταση και τη συντήρηση γεωργοδασοκομικών συστημάτων, καλύπτοντας το κόστος εγκατάστασης (έως 80 %) και το κόστος συντήρησης με ετήσια πριμοδότηση για πέντε έτη. Σημαντικό κόστος συνδέεται με τη μετάβαση στη γεωργοδασοκομία, η οποία απαιτεί χρόνο και πρέπει να υποστηριχθεί. 

Τα πλεονεκτήματα των αγροδασοκομικών συστημάτων αγνοήθηκαν στα τέλη του εικοστού αιώνα. Οι πολλαπλοί νομικοί περιορισμοί στην πολυλειτουργική διαχείριση της γης και τα περίπλοκα φορολογικά πλαίσια περιόρισαν επίσης την αγροδασοπονική ανάπτυξη με την πάροδο των ετών. Μεταξύ 2001 και 2010, αρχής γενομένης από τα συστήματα ενδοκαλλιέργειας, όλα τα γεωργοδασοκομικά συστήματα έγιναν σταδιακά επιλέξιμα για επιδοτήσεις που καθιερώθηκαν από την ΚΓΠ. Τώρα όλες οι γεωργικές εκτάσεις είναι επιλέξιμες, ανεξάρτητα από τον βαθμό κάλυψης των δέντρων, εκτός από τα δάση και τις εκτάσεις που χρησιμοποιούνται για μη γεωργική παραγωγή. Η γεωργοδασοκομία είναι επίσης επιλέξιμη τόσο για τον πρώτο όσο και για τον δεύτερο πυλώνα της ΚΓΠ μετά το 2020 (2021-2027), εστιάζοντας στις περιβαλλοντικές και κλιματικές υπηρεσίες όπου η γεωργοδασοκομία θα μπορούσε να διαδραματίσει καίριο ρόλο στην πράσινη αρχιτεκτονική της μελλοντικής ΚΓΠ. Τα κράτη μέλη πρέπει να αποφασίσουν πώς και σε ποιο βαθμό επιθυμούν να στηρίξουν τη γεωργοδασοκομία μέσω των στρατηγικών τους σχεδίων. 

Η γεωργοδασοκομία αποτελεί επίσης μέρος του πλαισίου πολιτικής της Νέας Πράσινης Συμφωνίας, με τηστρατηγική «Από τοαγρόκτημα στο πιάτο» και τη στρατηγικήτης ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030,οι οποίες θα πρέπει να λειτουργούν σε συνδυασμό με τη νέα ΚΓΠ για τη στήριξη της εφαρμογής γεωργοδασοκομικών πρακτικών. 

Ο χρόνος εφαρμογής των αγροδασοπονικών πρακτικών είναι συνήθως περίπου μερικά χρόνια. Ωστόσο, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο διάδοσης γνώσεων σχετικά με τηγεωργοδασοκομία, τις πολιτικές και τις κυβερνητικές παρεμβάσεις στην περιοχή,καθώς και από τον βαθμό συμμετοχής τωνενδιαφερόμενων μερών.

Η αγροδασοπονία είναι ένα μακροπρόθεσμο μέτρο προσαρμογής και γενικάέχει μακρά διάρκεια ζωής ( δεκαετίες).