Πυρετός του Δυτικού Νείλου

Ο ιός του Δυτικού Νείλου (WNV) είναι ένας ιός που μεταδίδεται από κουνούπια και προκαλεί πυρετό του Δυτικού Νείλου και έχει ευρεία γεωγραφική κατανομή. Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες είναι πιθανό να αυξήσουν τη μετάδοση και να επεκτείνουν την κατανομή του ιού του Δυτικού Νείλου και τη διάρκεια της περιόδου μετάδοσης, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο μόλυνσης σε υφιστάμενα θερμά σημεία, καθώς και σε περιοχές που προηγουμένως δεν είχαν επηρεαστεί εντός της Ευρώπης.

Ποσοστό κοινοποίησης του πυρετού του Δυτικού Νείλου (χάρτης) και αναφερθέντα κρούσματα (γράφημα) στην Ευρώπη
_{Πηγή: ECDC, 2023, Surveillance Atlas of Infectious Diseases (Άτλαντας επιτήρησης των λοιμωδών νόσων).}

_{Σημειώσεις:}

_{Ο χάρτης και το γράφημα απεικονίζουν στοιχεία για τα κράτη μέλη του ΕΟΧ και τις συνεργαζόμενες χώρες,εξαιρουμένης της Δανίας, της Ελβετίας και της Τουρκίας λόγω έλλειψης στοιχείων. Τα όρια και τα ονόματα που εμφανίζονται σε αυτόν τον χάρτη δεν συνεπάγονται επίσημη έγκριση ή αποδοχή από την Ευρωπαϊκή Ένωση.}_{Η νόσος πρέπει να κοινοποιείται σε επίπεδο ΕΕ, αλλά η περίοδος αναφοράς ποικίλλει μεταξύ των χωρών.}_{Όταν οι χώρες αναφέρουν μηδενικές περιπτώσεις, το ποσοστό κοινοποίησης στον χάρτη εμφανίζεται ως «0». Όταν οι χώρες δεν έχουν αναφέρει τη νόσο σε ένα συγκεκριμένο έτος, το ποσοστό δεν είναι ορατό στον χάρτη και επισημαίνεται ως «μη δηλωθέν» (τελευταία επικαιροποίηση τον Απρίλιο του 2023).}

Πηγή &amp μετάδοση

Ο WNV εμφανίζεται σε έναν αξιοσημείωτα μεγάλο αριθμό διαφορετικών ειδών (πουλιών), γεγονός που εξηγεί την ευρεία γεωγραφική κατανομή του (Blitvich, 2008). Ενώ τα πουλιά δρουν ως ο κύριος ξενιστής του ιού, οι άνθρωποι και άλλα θηλαστικά μπορεί να αρρωστήσουν όταν δαγκωθούν από ένα κουνούπι μολυσμένο με τον WNV. Ωστόσο, τα θηλαστικά δεν είναι σε θέση να μολύνουν τα ίδια τα κουνούπια (Chancey et al., 2015). Οι συνεχείς λοιμώξεις μεταξύ των κουνουπιών και των πτηνών κατά τις περιόδους δράσης των κουνουπιών έχουν ως αποτέλεσμα τη διατήρηση υψηλών ιογενών ποσοτήτων, γεγονός που οδηγεί σε σταθερά υψηλούς κινδύνους μόλυνσης του ανθρώπου. Κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου στην Ευρώπη, ο WNV μπορεί να παραμείνει στα κουνούπια (Rudolf et al., 2017).

Ο WNV μεταδίδεται κυρίως από τα κουνούπια Culex και,σε μικρότερο βαθμό, από τα κουνούπια Aedes. Τα κουνούπια Culex είναι ευρέως διαδεδομένα σε ολόκληρη την Ευρώπη (ECDC, 2022a,b). Ωστόσο, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα μετάδοσης του WNV στη Νότια σε σύγκριση με τη Βόρεια Ευρώπη, δεδομένου ότι οι υψηλότερες θερμοκρασίες επιταχύνουν το δυναμικό μετάδοσης των κουνουπιών Culex (Colpitts et al., 2012· Vogels et al., 2017). Τα κουνούπια μπορούν επίσης να μεταδώσουν τον WNV στα αυγά και τις προνύμφες τους, διατηρώντας έτσι την κυκλοφορία του ιού (Colpitts et al., 2012).

Εκτός από την οδό μόλυνσης με φορέα κουνουπιών, ο WNV μπορεί επίσης να μεταδοθεί μέσω μεταγγίσεων αίματος, μεταμοσχεύσεων οργάνων ή μετάδοσης από τη μητέρα στο αγέννητο παιδί (Hayes et al., 2005).

Επιπτώσεις στην υγεία

Μόνο το 20% των ανθρώπων που έχουν μολυνθεί με τον WNV παρουσιάζουν συμπτώματα. Περίπου το ένα πέμπτο αυτών των ασθενών αναπτύσσουν πυρετό, ο οποίος συχνά συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, πόνους, έμετο, διάρροια ή εξανθήματα. Οι περισσότεροι άνθρωποι που αναπτύσσουν πυρετό αναρρώνουν πλήρως, αλλά μπορεί να παρουσιάσουν αδυναμία και κόπωση για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Μια μειοψηφία μολυσμένων ατόμων αναπτύσσουν μια σοβαρή ασθένεια, δηλαδή τη Νευροεπεμβατική Νόσο του Δυτικού Νείλου (WNND). Ωστόσο, στην περίπτωση της δωρεάς οργάνων, ο κίνδυνος ανάπτυξης WNND είναι σχετικά υψηλός: Το 40 % των ατόμων που λαμβάνουν όργανο μολυσμένο με τον WNV παθαίνουν WNND (Anesi et al., 2019). Η WNND μπορεί να περιλαμβάνει μηνιγγίτιδα (φλεγμονή των μεμβρανών που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό), εγκεφαλίτιδα (φλεγμονή του ίδιου του εγκεφάλου) ή σε σπάνιες περιπτώσεις πολιομυελίτιδα, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μερική παράλυση και βλάβη των μυών της καρδιάς ή των πνευμόνων. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν υψηλό πυρετό, πονοκεφάλους, δυσκαμψία του αυχένα, τρόμο, σπασμούς, απώλεια όρασης, μούδιασμα ή ακόμα και παράλυση και κώμα. Οι ασθενείς με σοβαρά συμπτώματα μπορεί να μην ανακάμψουν πλήρως και μερικές φορές η WNND έχει θανατηφόρο αποτέλεσμα.

Νοσηρότητα και θνησιμότητα στην Ευρώπη

Στις χώρες μέλη του ΕΟΧ και στις συνεργαζόμενες χώρες (εξαιρουμένης της Δανίας, της Ελβετίας και της Τουρκίας λόγω έλλειψης στοιχείων), κατά την περίοδο 2008-2021:

5.399 περιπτώσεις
Το ποσοστό κοινοποίησης σε επίπεδο ΕΕ/ΕΟΧ ήταν 0,1 κρούσματα ανά 100 000 κατοίκους το 2019, σε σύγκριση με 0,3 το 2018
Το ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ των λοιμώξεων με γνωστή έκβαση ήταν κατά μέσο όρο 12 % κατά την περίοδο 2016-2019
Περισσότερο από το 90 % των περιπτώσεων με αναφερόμενη κατάσταση νοσηλείας νοσηλεύτηκαν μεταξύ 2016 και 2019
Αυξάνεται ο αριθμός των λοιμώξεων που εντοπίζονται ως τοπικά επίκτητες, με >90 % των κρουσμάτων να εντοπίζονται τοπικά μεταξύ 2016 και 2019.
Μεταξύ του 2010 και του 2019 δεν διαπιστώθηκε σαφής τάση στον αριθμό των λοιμώξεων που αναφέρθηκαν σε τοπικό επίπεδο. Ωστόσο, οι κορυφώσεις σημειώθηκαν το 2010, το 2012, το 2013, το 2016 και το 2018.

(ECDC, 2014-2021)

Κατανομή στον πληθυσμό

Τα ποσοστά μόλυνσης αυξάνονται με την ηλικία και είναι τα υψηλότερα στην ηλικιακή ομάδα με το υψηλότερο ποσοστό νόσου στην Ευρώπη: >65 ετών
Τα ποσοστά μόλυνσης είναι υψηλότερα στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες (ECDC, 2014-2021)
Ομάδες που διατρέχουν κίνδυνο σοβαρής πορείας της νόσου: ηλικιωμένοι και άτομα με χαμηλή ανοσία
Ομάδες με υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης: διακινούμενοι εργαζόμενοι και ταξιδιώτες

Ευαισθησία στην κλιματική αλλαγή

Κλιματική καταλληλότητα

Ο WNV μπορεί να μολύνει τα κουνούπια Culex σε θερμοκρασίες τόσο χαμηλές όσο 18 °C. Ωστόσο, οι υψηλότερες θερμοκρασίες οδηγούν σε μικρότερες περιόδους επώασης (δηλαδή, την περίοδο ανάπτυξης του ιού μέσα στο κουνούπι), ταχύτερη μετάλλαξη και εξέλιξη του ιού και ενισχυμένο ιικό φορτίο (Leggewie et al., 2016). Τα είδη κουνουπιών Culex ευδοκιμούν μεταξύ περίπου 11 και 35 °C, με ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης και μεγαλύτερες εποχές σε υψηλότερες θερμοκρασίες (Mordecai et al., 2019· Rueda et al., 1990). Οι αρκετά υψηλές θερμοκρασίες τον μήνα Μάιος έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη δυναμική μετάδοσης του WNV καθ’ όλη τη διάρκεια της σεζόν (Angelou et al., 2021). Εκτός από τη θερμοκρασία του αέρα, τα κουνούπια Culex είναι επίσης ευαίσθητα σε άλλους κλιματικούς παράγοντες, όπως η θερμοκρασία του εδάφους, η σχετική υγρασία, η περιεκτικότητα του εδάφους σε νερό και η ταχύτητα του ανέμου, οι οποίοι είναι σημαντικοί παράγοντες που οδηγούν την επιδημιολογία του WNV (Stilianakis et al., 2016). Οι περισσότερες βροχοπτώσεις, η υψηλή υγρασία και ο άνεμος μειώνουν την αφθονία των κουνουπιών και, ως εκ τούτου, τον κίνδυνο WNV (Ferraccioli et al., 2023). Ωστόσο, για την αναπαραγωγή απαιτούνται φυσικά ή τεχνητά δοχεία γεμάτα με νερό.

Εποχικότητα

Στην Ευρώπη, τα περισσότερα κρούσματα εμφανίζονται μεταξύ Ιουλίου και Οκτωβρίου, με κορύφωση των λοιμώξεων κυρίως τον Αύγουστο (ECDC, 2014-2021). Η εποχικότητα των λοιμώξεων συμπίπτει με μια θερμότερη περίοδο κατά την οποία οι φορείς των κουνουπιών είναι πιο ενεργοί, τα ποσοστά δαγκώματος των πτηνών είναι υψηλά και η αρκετά υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος επιτρέπει τον πολλαπλασιασμό των ιών στους φορείς σε ολόκληρη την Ευρώπη (ECDC, 2014-2021· Kioutsioukis et al., 2019).

Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής

Οι κλιματικοί παράγοντες είναι σημαντικοί παράγοντες της δυναμικής του πληθυσμού των κουνουπιών που μεταδίδουν τον WNV, με τη θερμοκρασία και τις μεγάλες περιόδους μέτριου έως θερμού κλίματος να αποτελούν τους ισχυρότερους καθοριστικούς παράγοντες για την αύξηση των πληθυσμών κουνουπιών (Ferraccioli et al., 2023). Ένα θερμότερο κλίμα στην Ευρώπη θα οδηγήσει γενικά σε συντομότερη περίοδο επώασης του WNV και θα επιταχύνει τον ρυθμό εξέλιξης του ιού, αυξάνοντας έτσι το ιικό φορτίο στους πληθυσμούς ξενιστές. Επιπλέον, σε υψηλότερες θερμοκρασίες, τα κουνούπια Culex αναπτύσσονται ταχύτερα, επεκτείνουν την αναπαραγωγική τους περίοδο και τρέφονται πιο συχνά. Ως εκ τούτου, οι αυξανόμενες θερμοκρασίες είναι πιθανό να οδηγήσουν σε ταχύτερη μετάδοση και ευρύτερη κατανομή του WNV, μεγαλύτερες εποχές μετάδοσης και υψηλότερο κίνδυνο τοπικής μετάδοσης λοιμώξεων από τον WNV τόσο σε υφιστάμενες περιοχές μετάδοσης όσο και σε περιοχές της Ευρώπης που δεν είχαν επηρεαστεί προηγουμένως (Leggewie et al., 2016).

Πρόληψη &amp Θεραπεία

Πρόληψη

Προσωπική προστασία: μακρυμάνικα ρούχα, απωθητικά κουνουπιών, δίχτυα ή σίτες, κλιματισμός και περιορισμός των υπαίθριων δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια της νύχτας
Έλεγχος κουνουπιών: περιβαλλοντική διαχείριση, π.χ. ελαχιστοποίηση των ευκαιριών αναπαραγωγής σε ανοικτά φυσικά και τεχνητά ύδατα, και βιολογικά ή χημικά μέτρα, π.χ. εντομοκτόνα και χημικές ουσίες επεξεργασίας νερού (π.χ. βλέπε τις δραστηριότητες της ομάδας δράσης για την καταπολέμηση των κουνουπιών στη Γερμανία)
Ενεργητική παρακολούθηση και επιτήρηση των κουνουπιών, των κρουσμάτων νόσων και του περιβάλλοντος για την πρόληψη της μετάδοσης (π.χ. βλ. τις περιπτωσιολογικές μελέτες της πρωτοβουλίας «Mückenatlas»,του έργου EYWA ή της επιτήρησης του ιού του Δυτικού Νείλου στην Ελλάδα)
Ευαισθητοποίηση σχετικά με τα συμπτώματα της νόσου, τη μετάδοση της νόσου και τους κινδύνους τσιμπήματος κουνουπιών
Έλεγχος αιμοδοτών και δωρητών οργάνων
Επί του παρόντος, δεν υπάρχει άδεια για τη χορήγηση εμβολίων κατά του WNV σε ανθρώπους (DeBiasi and Tyler, 2006).

Θεραπεία

Καμία ειδική και αποτελεσματική αντιιική θεραπεία
Θεραπεία συμπτωμάτων με έλεγχο του πόνου ή θεραπεία επανυδάτωσης
Στενή παρακολούθηση για ασθενείς με εγκεφαλίτιδα ή φλεγμονή του εγκεφάλου. Υποστήριξη αναπνευστήρα ή μασάζ καρδιάς για την αποφυγή αναπνευστικής ή καρδιακής ανεπάρκειας (Chancey et al., 2015· DeBiasi and Tyler, 2006).

Σύνδεσμοι για περισσότερες πληροφορίες

Δείκτης Κλιματική καταλληλότητα για μετάδοση λοιμωδών νόσων - Ιός του Δυτικού Νείλου
Δείκτες Κλιματική καταλληλότητα για το κουνούπι τίγρης - καταλληλότητα, διάρκεια εποχής
Περιπτωσιολογική μελέτη για τον έλεγχο των κουνουπιών στην Άνω Πεδιάδα του Ρήνου, Γερμανία
Περιπτωσιολογική μελέτη σχετικά με το σύστημα EarlY WArning System για ασθένειες που μεταδίδονται από κουνούπια (EYWA)
Περιπτωσιολογική μελέτη σχετικά με τις Mückenatlas για την επιτήρηση των κουνουπιών στη Γερμανία
Ετήσιες επιδημιολογικές εκθέσεις (AER) του ECDC
Άτλαντας επιτήρησης λοιμωδών νόσων του ECDC
Ενημερωτικό δελτίο του ECDC για τον πυρετό του Δυτικού Νείλου
Ενημερωτικό δελτίο του ECDC για το Culex pipiens
Ενημερωτικό δελτίο του ECDC για το Aedes albopictus
Ενημερωτικό δελτίο του ECDC για το Aedes aegypti

Παραπομπές

Anesi, J. A. et al., 2019, Arenaviruses και ιός του Δυτικού Νείλου σε λήπτες μεταμόσχευσης συμπαγών οργάνων: Κατευθυντήριες γραμμές της American Society of Transplantation Infectious Diseases Community of Practice, Clinical Transplantation 33(9), e13576. https://doi.org/10.1111/ctr.13576
Αγγέλου, A., et al., 2021, A climate-dependent spatial epidemiological model for the transmission risk of West Nile virus at local scale (Ένα χωρικό επιδημιολογικό μοντέλο εξαρτώμενο από το κλίμα για τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού του Δυτικού Νείλου σε τοπική κλίμακα), One Health 13, 100330. https://doi.org/10.1016/j.onehlt.2021.100330
Blitvich, B. J., 2008, Transmission dynamics and changing epidemiology of West Nile virus (Δυναμική μετάδοσης και μεταβαλλόμενη επιδημιολογία του ιού του Δυτικού Νείλου), Animal Health Research Reviews 9(1), 71–86. https://doi.org/10.1017/S1466252307001430
Chancey, C. et al., 2015, The Global Ecology and Epidemiology of West Nile Virus (Η παγκόσμια οικολογία και επιδημιολογία του ιού του Δυτικού Νείλου), BioMed Research International e376230, 1-10 http://dx.doi.org/10.1155/2015/376230
Colpitts, T. M. et al, 2012, Ιός του Δυτικού Νείλου: Biology, Transmission, and Human Infection (Βιολογία, μετάδοση και ανθρώπινη μόλυνση), Clinical Microbiology Reviews 25(4), 635-648. https://doi.org/10.1128/CMR.00045-12
DeBiasi, R. L. και Tyler, K. L., 2006, μηνιγγοεγκεφαλίτιδα από τον ιό του Δυτικού Νείλου, Nature Clinical Practice Neurology 2(5), 264–275. https://doi.org/10.1038/ncpneuro0176
ECDC, 2014-2021, Ετήσιες επιδημιολογικές εκθέσεις για την περίοδο 2012-2019 – Λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου. Διατίθεται στη διεύθυνση https://www.ecdc.europa.eu/en/west-nile-fever/surveillance-and-disease-data/annual-epidemiological-report. Τελευταία πρόσβαση Απρίλιος 2023
ECDC, 2022a, Culex modestus — τρέχουσα γνωστή κατανομή: Μάρτιος 2022, Online mosquito maps (Επιγραμμικοί χάρτες κουνουπιών), ECDC, Στοκχόλμη. Διατίθεται στη διεύθυνση https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/culex-modestus-current-known-distribution-march-2022. Τελευταία πρόσβαση Δεκέμβριος 2022
ECDC, 2022b, Culex pipiens group — τρέχουσα γνωστή κατανομή: Μάρτιος 2022, Online mosquito maps (Επιγραμμικοί χάρτες κουνουπιών), ECDC, Στοκχόλμη. Διατίθεται στη διεύθυνση https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/culex-piens-group-current-known-distribution-march-2022. Τελευταία πρόσβαση τον Δεκέμβριο του 2022.
ECDC, 2023, Surveillance Atlas of Infectious Diseases (Άτλαντας επιτήρησης λοιμωδών νόσων). Διατίθεται στη διεύθυνση https://atlas.ecdc.europa.eu/public/index.aspx. Τελευταία πρόσβαση Απρίλιος 2023.
Ferraccioli, F., et al., 2023, Effects of climate and environmental factors on mosquito population inferred from West Nile virus surveillance in Greece (Επιπτώσεις των κλιματικών και περιβαλλοντικών παραγόντων στον πληθυσμό των κουνουπιών που προκύπτουν από την επιτήρηση του ιού του Δυτικού Νείλου στην Ελλάδα). Επιστημονικές εκθέσεις 13, 18803. https://doi.org/10.1038/s41598-023-45666-3
Hayes, E. B. et al., 2005, Epidemiology and Transmission Dynamics of West Nile Virus Disease, Emerging Infectious Diseases 11(8), 1167–1173. https://doi.org/10.3201/eid1108.050289a
Kioutsioukis, I., and Stilianakis, N.I., 2019, Assessment of West nile virus transmission risk from a weather-dependent epidemiological model and a global sensitivity analysis framework (Αξιολόγηση του κινδύνου μετάδοσης του ιού του Δυτικού Νείλου από ένα επιδημιολογικό μοντέλο εξαρτώμενο από τις καιρικές συνθήκες και ένα παγκόσμιο πλαίσιο ανάλυσης ευαισθησίας), Acta Tropica 193, 129-141. https://doi.org/10.1016/j.actatropica.2019.03.003
Leggewie, M. et al., 2016, Culex pipiens και Culex torrentium οι πληθυσμοί από την Κεντρική Ευρώπη είναι ευαίσθητοι στη λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου, One Health 2, 88–94. https://doi.org/10.1016/j.onehlt.2016.04.001
Mordecai, E. A. et al., 2019, Thermal biology of mosquito-borne disease (Θερμική βιολογία της νόσου που μεταδίδεται από τα κουνούπια), Ecology Letters 22(10), 1690–1708. https://doi.org/10.1111/ele.13335
Rudolf, I., et al., 2017, West Nile virus in overwintering mosquitoes, Κεντρική Ευρώπη, Parasites &amp· Vectors 10(452), 1-4. https://doi.org/10.1186/s13071-017-2399-7
Rueda, L. M. et al., 1990, Temperature-Dependent Development and Survival Rates of Culex quinquefasciatus and Aedes aegypti (Διπτέρα: Culicidae), Journal of Medical Entomology 27(5), 892–898. https://doi.org/10.1093/jmedent/27.5.892
Stilianakis, N.I., et al., 2016, Identification of Climatic Factors Affecting the Epidemiology of Human West Nile Virus Infections in Northern Greece (Αναγνώριση κλιματικών παραγόντων που επηρεάζουν την επιδημιολογία των λοιμώξεων από τον ιό του ανθρώπινου Δυτικού Νείλου στη Βόρεια Ελλάδα). PLoS ONE 11(9), e0161510. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0161510
Vogels, C. B., et al., 2017, Vector competence of European mosquitoes for West Nile virus (Διανυσματική ικανότητα των ευρωπαϊκών κουνουπιών για τον ιό του Δυτικού Νείλου), Emerging Microbes & Infections 6(e96), 1-13. https://doi.org/10.1038/emi.2017.82