Κρυπτοσποριδίωση

Η κρυπτοσπορίδωση είναι μια μολυσματική διάρροια που προκαλείται από το παράσιτο Cryptosporidium. Η κακή αποχέτευση και η περιορισμένη πρόσβαση σε φιλτραρισμένο νερό, συχνά σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, οδηγούν σε υψηλότερους κινδύνους μόλυνσης από κρυπτοσπορίδωση. Μέχρι σήμερα, η νόσος εξακολουθεί να υποδιαγιγνώσκεται και δεν έχει αναφερθεί επαρκώς σε πολλές χώρες, μεταξύ άλλων και στην Ευρώπη, παρά την υποχρεωτική επιτήρηση (ECDC, 2017-2021· Pane και Putignani, 2022). Παρά το σχετικά χαμηλό ποσοστό κοινοποίησης στην Ευρώπη, η κρυπτοσπορίδωση είναι μια σημαντική εντερική νόσος που απαιτεί παρακολούθηση και έλεγχο (ECDC, 2017-2021). Αναμένεται αυξημένος κίνδυνος μόλυνσης με αύξηση της θερμοκρασίας, μεγαλύτερη μεταβλητότητα των βροχοπτώσεων και πιο ακραία φαινόμενα που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, ιδίως για τα (ευάλωτα) μικρά παιδιά στις αστικές περιοχές.

Ποσοστό κοινοποίησης (χάρτης) των συνολικών και εγχώριων περιπτώσεων κρυπτοσποριδίωσης και σύνολο αναφερόμενων περιπτώσεων (γράφημα) στην Ευρώπη

_{Πηγή: ECDC, 2024, Άτλαντας επιτήρησης των μολυσματικών ασθενειών}

_{Σημειώσεις: Ο χάρτης και η γραφική παράσταση παρουσιάζουν στοιχεία για τις χώρες μέλη του ΕΟΧ. Τα όρια και τα ονόματα που εμφαίνονται σε αυτόν τον χάρτη δεν συνεπάγονται επίσημη έγκριση ή αποδοχή από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα όρια και τα ονόματα που εμφαίνονται σε αυτόν τον χάρτη δεν συνεπάγονται επίσημη έγκριση ή αποδοχή από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ασθένεια πρέπει να κοινοποιείται σε επίπεδο ΕΕ, αλλά η περίοδος αναφοράς ποικίλλει μεταξύ των χωρών. Όταν οι χώρες αναφέρουν μηδενικές περιπτώσεις, το ποσοστό κοινοποίησης στον χάρτη εμφανίζεται ως «0». Όταν οι χώρες δεν έχουν αναφέρει τη νόσο σε ένα συγκεκριμένο έτος, το ποσοστό δεν είναι ορατό στον χάρτη και φέρει την ένδειξη «μη δηλωθείσα» (τελευταία ενημέρωση τον Σεπτέμβριο του 2024).}

Πηγή & μετάδοση

Υπάρχουν διάφορα είδη κρυπτοσποριδίου, τα οποία μπορούν να μολύνουν ανθρώπους και/ή ζώα (Xiao και Feng, 2017). Η λοίμωξη συμβαίνει όταν το μολυσματικό στάδιο του παρασίτου (ωοκύστη) προσλαμβάνεται τυχαία μέσω της πρόσληψης μολυσμένου νερού ή τροφής ή μέσω στενής επαφής με μολυσμένα ζώα ή ανθρώπους. Σημαντικά μικρές ποσότητες ωοκύστεων μπορούν ήδη να προκαλέσουν μόλυνση. Οι περισσότερες ανθρώπινες μεταδόσεις μεταδίδονται με νερό, μετά από επαφή με μολυσμένο επιφανειακό ή πόσιμο νερό. Οι μολυσμένες πηγές πόσιμου νερού ή υδάτων αναψυχής (συμπεριλαμβανομένων των νεροτσουλήθρων, των πισίνων και των λιμνών) μπορούν να οδηγήσουν σε εστίες κρυπτοσπορίωσης (Ramirez et al., 2004· ΠΟΥ, 2022). Οι τροφιμογενείς μεταδόσεις και εστίες συμβαίνουν όταν οι γεωργικές εκτάσεις γονιμοποιούνται με περιττώματα ζώων, τα μολυσμένα τρόφιμα χειρίζονται ανθυγιεινά, τα συστατικά πλένονται με μολυσμένο νερό ή μέσω της επαφής των ανθρώπων με μολυσμένα ζώα (συνήθως βοοειδή).

Επιπτώσεις στην υγεία

Οι λοιμώξεις στους ανθρώπους συμβαίνουν μερικές φορές χωρίς συμπτώματα, αλλά συνήθως προκαλούν μια τυπική γαστρεντερική ασθένεια. Τρεις έως 12 ημέρες μετά τη μόλυνση, εμφανίζεται υδαρής διάρροια, συχνά συνοδευόμενη από κοιλιακές κράμπες, έμετο, ήπιο πυρετό και απώλεια της όρεξης. Αυτά τα συμπτώματα συνήθως διαρκούν λιγότερο από 2 εβδομάδες, αλλά μπορούν να επιμείνουν μέχρι και ένα μήνα σε σοβαρές περιπτώσεις. Περισσότερο από το ένα τρίτο των λοιμώξεων είναι επίμονες, με αποτέλεσμα υποτροπές μετά από μια σύντομη περίοδο βελτίωσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το παράσιτο Cryptosporidium μπορεί ακόμη και να προκαλέσει βλάβη σε ολόκληρο το γαστρεντερικό σωλήνα, η οποία οδηγεί σε σοβαρούς πόνους και πιθανές επιπλοκές. Ωστόσο, η εξάλειψη του παρασίτου έχει ως επί το πλείστον ως αποτέλεσμα την ταχεία και πλήρη ανάρρωση, ακόμη και σε σοβαρές περιπτώσεις (Davies and Chalmers, 2009).

Νοσηρότητα και θνησιμότητα

Στις χώρες μέλη του ΕΟΧ (εξαιρουμένης της Δανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, του Λιχτενστάιν, της Ελβετίας και της Türkiye λόγω έλλειψης στοιχείων), κατά την περίοδο 2007-2023:

• 86,188 λοιμώξεις
• Ποσοστό κοινοποίησης 3,45 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων ανά 100000 πληθυσμό το 2023
• Μέτρια πιθανότητα νοσηλείας [1]
• 15 θάνατοι και ποσοστό θνησιμότητας κάτω από 0,1 %. Για τα άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα που πάσχουν από σοβαρή λοίμωξη, τα ποσοστά θνησιμότητας μπορούν να αυξηθούν στο 50 % και αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου για τα μικρά παιδιά στις αναπτυσσόμενες χώρες (Chako et al., 2010· Χοιρομητέρες κ.ά., 2016).
• Το 2023 καταγράφηκαν 14,150 περιπτώσεις, ο υψηλότερος αριθμός από το 2007.

(ECDC, 2017-2021· ECDC, 2023)

Κατανομή ανά πληθυσμό

• Ηλικιακή ομάδα με τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης ασθενειών στην Ευρώπη: 0 — 4 ετών (ECDC, 2017-2021)
• Ομάδες που διατρέχουν κίνδυνο σοβαρής νόσου: παιδιά κάτω των 2 ετών και άτομα με χαμηλή ανοσία (Cabada and White, 2010· Gerace et al., 2019)
• Ομάδες με υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης: άτομα που έρχονται σε στενή επαφή με ζωικά ή ανθρώπινα περιττώματα, εγκαταστάσεις υγιεινής ή μη ασφαλές νερό, συμπεριλαμβανομένων των χειριστών ζώων, των ταξιδιωτών, των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και της ημερήσιας φροντίδας (Putignani και Menichella, 2010).

Κλιματική ευαισθησία

Κλιματική καταλληλότητα

Οιωοκύστες του κρυπτοσποριδίου ευδοκιμούν μεταξύ 15 και 32 °C. Το παράσιτο δεν είναι ανθεκτικό σε επίμονα υψηλές θερμοκρασίες ή ξηρά εδάφη. Οι μολυσματικές ωοκύστες έχουν σκληρά κελύφη και μπορούν να επιβιώσουν σε θερμοκρασίες τόσο χαμηλές όσο -20 °C για αρκετές ημέρες (Fayer and Nerad, 1996). Οι ωοκύστεις μπορούν να επιβιώσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα κάτω από δυσμενείς περιβαλλοντικές συνθήκες έξω από το σώμα και να παραμείνουν μολυσματικές για 2 έως 6 μήνες σε ένα υγρό περιβάλλον. Τα κύτταρα είναι επίσης ανθεκτικά σε χημικά απολυμαντικά που χρησιμοποιούνται για τον καθαρισμό του πόσιμου νερού ή της χλωρίωσης (Gerace et al., 2019· Pane και Putignani, 2022). Αυτό σημαίνει ότι η εξάλειψη των παρασίτων είναι δύσκολη όταν μια πηγή νερού είναι μολυσμένη (Patz et al., 2000).

Εποχικότητα

Σε εύκρατα κλίματα, η κρυπτοσπορίδωση είναι πιο συχνή σε θερμότερους μήνες. Οι έντονες βροχοπτώσεις προς το τέλος του καλοκαιριού έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν τις περιπτώσεις κρυπτοσπορίδωσης (Jagai et al., 2009). Στην Ευρώπη, οι λοιμώξεις εμφανίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους με κορύφωση τον Σεπτέμβριο και μικρότερη αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων γύρω στον Απρίλιο-Μάιο σε ορισμένες χώρες (ECDC, 2017-2021).

Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής

Σε εύκρατες και τροπικές περιοχές, η κρυπτοσπορίδωση εμφανίζεται συχνότερα με υψηλότερες θερμοκρασίες και περισσότερες βροχοπτώσεις. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες που οδηγούν σε πλημμύρες ή ξηρασίες μπορούν και οι δύο να οδηγήσουν σε περισσότερα παράσιτα κρυπτοσποριδίου στα υδατικά συστήματα. Οι έντονες βροχοπτώσεις, αφενός, προκαλούν υπέρβαση της χωρητικότητας των σταθμών επεξεργασίας νερού ή των συστημάτων αποχέτευσης, λόγω των οποίων το παράσιτο κρυπτοσποριδίου μπορεί να μολύνει διάφορες πηγές νερού, συμπεριλαμβανομένου του πόσιμου νερού και των υδάτων αναψυχής. Οι κίνδυνοι μόλυνσης λόγω της αυξημένης συχνότητας και έντασης των ακραίων βροχοπτώσεων και των πλημμυρών μπορεί να αυξήσουν ιδιαίτερα τον κίνδυνο για τα μικρά παιδιά — τα οποία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε λοιμώξεις κρυπτοσπορίωσης — τα οποία ζουν σε αστικές περιοχές — όπου εκτίθενται σε υπερχείλιση λυμάτων μετά από απορρίψεις ομβρίων υδάτων κατά τη διάρκεια ακραίων καιρικών συνθηκών (Young et al., 2015). Από την άλλη πλευρά, οι ξηρασίες μπορούν να μειώσουν τους όγκους νερού στους ταμιευτήρες, στα φυσικά υδατικά συστήματα και στα λύματα των εγκαταστάσεων επεξεργασίας νερού, σε βαθμό που οι συγκεντρώσεις παθογόνων παραγόντων καθίστανται προβληματικές (Semenza and Menne, 2009). Γενικά, μπορεί να αναμένεται αύξηση του κινδύνου ασθενειών με αύξηση της θερμοκρασίας, μεγαλύτερη μεταβλητότητα των βροχοπτώσεων και πιο ακραία φαινόμενα που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή.

Πρόληψη & Θεραπεία

Πρόληψη

• Ορθές υγειονομικές πρακτικές
• Ευαισθητοποίηση σχετικά με τη μετάδοση ασθενειών, την προσωπική και δημόσια υγιεινή
• Προστασία των πηγών νερού και των τεχνητών κατασκευών νερού, όπως πύργοι νερού ή πισίνες από τη μόλυνση (Ryan et al., 2016· ΠΟΥ, 2022)
• Αναφορά περιστατικών και απομόνωση ασθενών με σοβαρή έκβαση
• Δεν διατίθεται εμβόλιο κατά των παρασίτων του Cryptosporidium

Θεραπεία

• Ενυδάτωση, φάρμακα για τον πόνο, αντικατάσταση ηλεκτρολυτών
• Αντιβιοτικά ή παθητική θεραπεία αντισωμάτων σε σοβαρές περιπτώσεις
• Νιταζοξανίδιο

Στοιχεία αναφοράς

Cabada, M. M., and White, A.C., 2010, Θεραπεία της κρυπτοσποριδώσεως: Ξέρουμε τι νομίζουμε ότι ξέρουμε; Τρέχουσα γνώμη για τις μολυσματικές ασθένειες 23(5), 494-499. https://doi.org/10.1097/QCO.0b013e32833de052

Chako, C. Z., et al., 2010, Cryptosporidiosis in People: Δεν είναι μόνο για τις αγελάδες, Εφημερίδα της Κτηνιατρικής Εσωτερικής Ιατρικής 24(1), 37–43. https://doi.org/10.1111/j.1939-1676.2009.0431.x

Davies, A. P. and Chalmers, R. M., 2009, Cryptosporidiosis, BMJ 339, b4168. https://doi.org/10.1136/bmj.b4168

ECDC, 2017-2024, Ετήσιες επιδημιολογικές εκθέσεις για την περίοδο 2014-2021 — Cryptosporidiosis. Διατίθεται στη διεύθυνση https://www.ecdc.europa.eu/en/cryptosporidiosis. Τελευταία πρόσβαση τον Αύγουστο του 2024.

ECDC, 2024, Άτλας επιτήρησης των μολυσματικών ασθενειών. Διατίθεται στη διεύθυνση https://atlas.ecdc.europa.eu/public/index.aspx. Τελευταία πρόσβαση τον Σεπτέμβριο του 2024.

Fayer, R. and Nerad, T., 1996, Επιδράσεις των χαμηλών θερμοκρασιών στη βιωσιμότητα των ωοκύστεων Cryptosporidium parvum. Εφαρμοσμένη και περιβαλλοντική μικροβιολογία 62(4), 1431-1433. https://doi.org/10.1128/aem.62.4.1431-1433.1996

Gerace, E., et al., 2019, λοίμωξη από Cryptosporidium: Επιδημιολογία, παθογένεση και διαφορική διάγνωση, European Journal of Microbiology and Immunology 9(4), 119–123. https://doi.org/10.1556/1886.2019.00019

Jagai, J.S., et al., 2009, Εποχικότητα της κρυπτοσπορίδωσης: Προσέγγιση μετα-ανάλυσης, Περιβαλλοντική Έρευνα 109(4), 465–478. https://doi.org/10.1016/j.envres.2009.02.008

Pane, S. και Putignani, L., 2022, Cryptosporidium: Ακόμα ανοιχτά σενάρια, Pathogens 11(5), 515. https://doi.org/10.3390/pathogens11050515

Patz, J.A., et al., 2000, Επιπτώσεις της περιβαλλοντικής αλλαγής στις αναδυόμενες παρασιτικές ασθένειες. Διεθνής Εφημερίδα για την Παρασιτολογία 30(12-13), 1395–1405. https://doi.org/10.1016/S0020-7519(00)00141-7

Putignani, L. and Menichella, D., 2010, Global Distribution, Public Health and Clinical Impact of the Protozoan Pathogen Cryptosporidium, Interdisciplinary Perspectives on Infectious Diseases 2010, 753512. https://doi.org/10.1155/2010/753512

Ramirez, N. E., et al., 2004, A review of the biology and epidemiology of cryptosporidiosis in human and animal, Microbes and Infection 6(8), 773–785. https://doi.org/10.1016/j.micinf.2004.02.021

Ryan, U., et al., 2016, Cryptosporidium in human and animal-A one health approach to prophylaxis, Parasite Immunology 38(9), 535-547. https://doi.org/10.1111/pim.12350

Semenza, J. C. and Menne, B., 2009, Κλιματική αλλαγή και μολυσματικές ασθένειες στην Ευρώπη, The Lancet Infectious Diseases 9(6), 365-375. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(09)70104-5

Sow, S. O., et al., 2016, The Burden of Cryptosporidium Diarrheal Disease between Children & 24 Months of Age in Moderate/High Mortality Regions of Sub-Saharan Africa and South Asia, Utilising Data from the Global Enteric Multicenter Study (GEMS), PLOS Neglected Tropical Diseases 10(5), e0004729. https://doi.org/10.1371/journal.pntd.0004729

ΠΟΥ, 2022, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, https://www.who.int/. Τελευταία πρόσβαση τον Αύγουστο του 2022.

Xiao, L. and Feng, Y., 2017, Μοριακά επιδημιολογικά εργαλεία για τα υδατομεταφερόμενα παθογόνα Cryptosporidium spp. Και Giardia duodenalis, Food and Waterborne Parasitology 8–9, 14–32. https://doi.org/10.1016/j.fawpar.2017.09.002

Young, I., et al., 2015, Μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση των επιπτώσεων των ακραίων καιρικών φαινομένων και άλλων μεταβλητών που σχετίζονται με τον καιρό στο Cryptosporidium και Giardia σε γλυκά επιφανειακά ύδατα, Journal of Water and Health 13(1), 1-17. https://doi.org/10.2166/wh.2014.079

[1] Η πιθανότητα νοσηλείας χαρακτηρίζεται ως χαμηλή, μέτρια ή υψηλή όταν αντίστοιχα & 25 %, 25-75 % ή > 75 % των περιπτώσεων νοσηλεύονται. Η πιθανότητα βασίζεται στα διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με την κατάσταση νοσηλείας των αναφερόμενων περιστατικών. Την περίοδο 2020-2021, για περίπου το 55 % των περιπτώσεων ήταν γνωστό το καθεστώς νοσηλείας.