European Union flag

Θάνατοι που συνδέονται με πυρκαγιές (1980-2022)

Πηγή: CATDAT από την Risklayer GmBH. Το σύνολο δεδομένων καταρτίστηκε και κατέστη διαθέσιμο στο πλαίσιο της συμφωνίας επιπέδου υπηρεσιών ΕΟΠ — Ευρωπαϊκής Επιτροπής (RTD) με τίτλο «Mainstreaming GEOSS Data Sharing and Management Principles for support of Europe’s Environment». Δείτε τα μεταδεδομένα εδώ.

Θέματα υγείας

Οι επιπτώσεις στην υγεία από τις πυρκαγιές περιλαμβάνουν τόσο σωματικές όσο και ψυχικές επιπτώσεις. Η άμεση έκθεση σε φλόγες ή ακτινοβολούμενη θερμότητα μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα, τραυματισμούς και ασθένειες που σχετίζονται με τη θερμότητα (π.χ. αφυδάτωση, θερμοπληξία), πιθανώς με αποτέλεσμα το θάνατο (Finlay et al., 2012). Τα σοβαρά εγκαύματα απαιτούν φροντίδα σε ειδικές μονάδες και ενέχουν κίνδυνο πολυοργανικών επιπλοκών.

Ο καπνός από τις πυρκαγιές περιέχει υψηλά επίπεδα σωματιδίων (PM), μονοξειδίου του άνθρακα και οξειδίων του αζώτου. Το PM στον καπνό των δασικών πυρκαγιών τείνει να έχει μικρό μέγεθος σωματιδίων (σε σύγκριση με το PM στον αστικό αέρα) και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε οξειδωτικά και προφλεγμονώδη συστατικά, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε ισχυρές τοξικές επιδράσεις (Dong et al., 2017). Η έκθεση σε έντονο καπνό σε περιοχές γύρω από πυρκαγιά μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό των οφθαλμών και του δέρματος ή να οδηγήσει στην εμφάνιση ή επιδείνωση οξέων και χρόνιων αναπνευστικών παθήσεων (Finlay et al., 2012· Kiser, 2021· Xu et al., 2020). Αύξηση των πρόωρων θανάτων, των αναπνευστικών παθήσεων και του αριθμού των κρουσμάτων πνευμονίας αναφέρθηκε μετά από πυρκαγιές (ΕΟΧ, 2020). Η έκθεση στον καπνό των πυρκαγιών συνδέεται επίσης με καρδιαγγειακές παθήσεις και θνησιμότητα, που προκύπτουν από την έκθεση σε αυξημένες συγκεντρώσεις σωματιδίων ή από ψυχολογικό στρες (Analitis et al., 2012· Liu et al., 2015).

Όσον αφορά την ψυχική υγεία, τα άτομα που πλήττονται από τραυματικές εμπειρίες, όπως η απώλεια αγαπημένων προσώπων, οι υλικές ζημιές ή η καταστροφή βασικών υποδομών στην περιοχή τους, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο μετατραυματικής διαταραχής στρες, κατάθλιψης και αϋπνίας. Αυτές οι επιδράσεις μπορεί να συμβούν άμεσα ή μακροπρόθεσμα (Xu et al., 2020).

Οι πληθυσμοί που είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις δυσμενείς επιπτώσεις του καπνού από πυρκαγιές περιλαμβάνουν ηλικιωμένους, παιδιά, άτομα με προϋπάρχουσες καρδιαγγειακές ή/και αναπνευστικές παθήσεις και έγκυες γυναίκες. Οι εργαζόμενοι σε εξωτερικούς χώρους και οι διασώστες διατρέχουν επίσης υψηλό κίνδυνο λόγω της αυξημένης επαγγελματικής έκθεσής τους (Xu et al., 2020). Καθώς ο καπνός μπορεί να φτάσει σε αποστάσεις έως και χιλιάδες χιλιόμετρα από τη φωτιά, ο πληθυσμός των μεγάλων περιοχών είναι σε αυξημένο κίνδυνο λόγω της έκθεσης στον καπνό.

Παρατηρούμενες επιδράσεις

Μεταξύ 1945 και 2016, 865 άνθρωποι σε τέσσερις μεσογειακές περιοχές (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία και το ιταλικό νησί της Σαρδηνίας) έχασαν τη ζωή τους λόγω των πυρκαγιών. Οι περισσότεροι θάνατοι ήταν άμαχοι, με 366 νεκρούς, ακολουθούμενοι από πυροσβέστες (266) και πλήρωμα αεροσκαφών (96) (Molina-Terrén et al., 2019). Μεταξύ 1980 και 2022, καταγράφηκαν 702 θάνατοι που σχετίζονται με πυρκαγιές σε 32 χώρες μέλη του ΕΟΧ (βλ. τον χάρτη προβολής στην κορυφή της σελίδας).

Η ατμοσφαιρική ρύπανση PM2,5 που προκλήθηκε από πυρκαγιές βλάστησης σε ολόκληρη την Ευρώπη το 2005 προκάλεσε πάνω από 1.400 πρόωρους θανάτους· πάνω από 1000 πρόωροι θάνατοι προκλήθηκαν το 2008 (Kollanus et al. 2017). Μετά από μια σειρά δασικών πυρκαγιών το 2002 κοντά στο Βίλνιους της Λιθουανίας, τα κρούσματα αναπνευστικών ασθενειών αυξήθηκαν 20 φορές (Pereira, 2015). Σε ανάλυση των δασικών πυρκαγιών στη Σουηδία το 2018 η έκθεση σε λεπτά σωματίδια (PM2.5) συνδέθηκε με βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις στην αναπνευστική υγεία (Tornevi et al., 2021). Σε ορισμένους δήμους της Πορτογαλίας (Santos et al., 2015) διαπιστώθηκαν ισχυρές θετικές συσχετίσεις μεταξύ της εμφάνισης δασικών πυρκαγιών και του αριθμού των κρουσμάτων πνευμονίας.

Υπάρχει μεγάλη διαχρονική μεταβλητότητα στον αριθμό των δασικών πυρκαγιών και των εκτάσεων που καίγονται από αυτές, λόγω των μεγάλων διακυμάνσεων στους μετεωρολογικούς παράγοντες κινδύνου. Το 2018, που χαρακτηρίστηκε από πρωτοφανείς ξηρασίες και υψηλές θερμοκρασίες, περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υπέφεραν από μεγάλες πυρκαγιές από ποτέ, στην περιοχή της Μεσογείου αλλά και στη βόρεια και κεντρική Ευρώπη (Lancet Countdown και EEA, 2021). Το καλοκαίρι του 2021 χιλιάδες άνθρωποι απομακρύνθηκαν λόγω των πυρκαγιών στην Ελλάδα και τη νότια Ιταλία (δικτυακός τόπος Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας, διαβούλευση με τον Νοέμβριο του 2021).

Προβλεπόμενες επιπτώσεις

Οι καιρικές συνθήκες επηρεάζουν το φορτίο καυσίμου, καθώς οι ξηρασίες επηρεάζουν τη βλάστηση· κίνδυνος ανάφλεξης (μέσω υψηλών θερμοκρασιών ή καταιγίδων)· και εξάπλωση των δασικών πυρκαγιών (ισχυροί άνεμοι) (San-Miguel-Ayanz et al., 2020).

Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες και οι μεταβαλλόμενες βροχοπτώσεις προβλέπεται να αυξήσουν τη συχνότητα και την ένταση των φαινομένων δασικών πυρκαγιών και να παρατείνουν την περίοδο κινδύνου δασικών πυρκαγιών (Liu et al., 2010· Pechony και Shindell, 2010) — κυρίως στις μεσογειακές χώρες, αλλά και στις εύκρατες περιοχές θα αντιμετωπίσουν αυξανόμενο κίνδυνο (Depicker et al., 2018).

Η έκθεση του ευρωπαϊκού πληθυσμού αναμένεται να αυξηθεί λόγω της επέκτασης των περιοχών που είναι επιρρεπείς σε πυρκαγιές καθώς και της αστικής εξάπλωσης στις περιοχές αυτές (ΕΟΧ, 2020).

Policy απαντήσεις

Ο σχεδιασμός χρήσης γης, η μείωση της αστικής εξάπλωσης σε δασικές περιοχές και περιοχές βούρτσας, αποτελεί σημαντικό μέτρο για τον περιορισμό των επιπτώσεων των δασικών πυρκαγιών σε κατοικημένες περιοχές, όπως και η ρύθμιση των χρήσεων μη ανεπτυγμένων εκτάσεων γύρω από οικισμούς για την αποφυγή δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν πυρκαγιές. Η προώθηση τύπων εδαφοκάλυψης με χαμηλά επίπεδα κινδύνου πυρκαγιάς (π.χ. ώριμα αυτόχθονα δάση) αποτελεί παράδειγμα μέτρου χαμηλού κόστους. Οι εκτεταμένες γεωργικές πρακτικές, όπως η χρήση βόσκησης ζώων σε περιοχές διακοπής, η αγροδασοπονία, δηλαδή η πρακτική της ενσωμάτωσης της ξυλώδους βλάστησης και των γεωργικών καλλιεργειών και/ή ζώων, αποτελούν άλλα εργαλεία διαχείρισης για τη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης και εξάπλωσης δασικών πυρκαγιών (ΕΟΧ, 2020).

Δεδομένου ότι οι περισσότερες πυρκαγιές στην Ευρώπη ξεκινούν ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας (εγαφής ή αμέλεια), η ευαισθητοποίηση αποτελεί βασικό μέτρο για τη μείωση του κινδύνου δασικών πυρκαγιών (ΕΟΧ, 2020).

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις δασικές πυρκαγιές (EFFIS) της υπηρεσίας διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης του Copernicus (CEMS) της ΕΕ παρακολουθεί τη δραστηριότητα δασικών πυρκαγιών σε σχεδόν πραγματικό χρόνο και προσφέρει μηνιαίες και εποχιακές προβλέψεις για ανωμαλίες θερμοκρασίας και βροχοπτώσεων που αυξάνουν τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών. Σε εθνικό επίπεδο, υπάρχουν παραδείγματα έγκαιρων προειδοποιήσεων: στην Πορτογαλία, αναπτύχθηκε ένα εθνικό σύστημα προειδοποίησης και προειδοποίησης, σύμφωνα με το οποίο οι προειδοποιήσεις αποστέλλονται μέσω γραπτών μηνυμάτων στα κινητά τηλέφωνα που δραστηριοποιούνται σε περιοχές που διατρέχουν κίνδυνο δασικών πυρκαγιών ή άλλων ακραίων συμβάντων (ΕΟΧ, 2020).

Από το 2019 ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ αναβαθμίζεται με το rescEU, ένα πρόγραμμα που προσφέρει συνεργατική στήριξη σε χώρες σε περίπτωση καταστροφών με την προστασία των πολιτών και τη διαχείριση των κινδύνων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγχρηματοδοτεί τη διαθεσιμότητα εφεδρικού στόλου πυρόσβεσης rescEU για την αντιμετώπιση πιθανών εθνικών ελλείψεων όσον αφορά την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Μεταξύ 2007 και 2020, το 20 % του συνόλου των αιτήσεων συνδρομής μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ αφορούσε την αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών (ΕΚ, 2021).

Στοιχεία αναφοράς

Σύνδεσμοι για περισσότερες πληροφορίες

Language preference detected

Do you want to see the page translated into ?

Exclusion of liability
This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.