Maoiniú ón Aontas le haghaidh oiriúnú

Maoiníonn an tAontas an t-oiriúnú don athrú aeráide san Eoraip trí raon leathan ionstraimí. Áirithítear leis an gCreat Airgeadais Ilbhliantúil 2021-2027 gur caiteachas a bhaineann leis an aeráid a bheidh in 25 % ar a laghad den bhuiséad Eorpach. Dá bhrí sin, ní mór gníomhaíochtaí maidir le hoiriúnú don athrú aeráide a chomhtháthú i ngach mórchlár caiteachais de chuid an Aontais, agus cuirtear córas rianaithe i bhfeidhm chun a ráthú go gcomhlíonfar na cuspóirí sin. Is iad seo a leanas sruthanna cistiúcháin tábhachtacha a bhaineann leis an oiriúnú:

• Is í an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta croílár phlean téarnaimh na hEorpa, NextGenerationEU. Is é is aidhm dó tionchar eacnamaíoch agus sóisialta ghéarchéim COVID-19 a mhaolú agus geilleagair agus sochaithe na hEorpa a dhéanamh níos inbhuanaithe, níos athléimní agus níos ullmhaithe do na dúshláin agus do na deiseanna a bhaineann leis an aistriú glas agus leis an aistriú digiteach. Tá tíortha an Aontais freagrach as pleananna náisiúnta téarnaimh agus athléimneachta a fhorbairt, ina bhfuil infheistíochtaí agus athchóirithe chun aghaidh a thabhairt ar na príomhdhúshláin a sainaithníodh i gcreat an tSeimeastair Eorpaigh, agus chun tacú leis an aistriú glas agus leis an aistriú digiteach. Áirítear leis sin freisin Straitéis nua an Aontais Eorpaigh maidir le hOiriúnú don Athrú Aeráide chun sochaí aeráid-díonach a dhéanamh den Eoraip faoi 2050. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.
• Is é Clár LIFE ionstraim chistiúcháin an Aontais don chomhshaol agus do ghníomhú ar son na haeráide. Rannchuideoidh an fochlár um Maolú ar an Athrú Aeráide agus Oiriúnú don Athrú Aeráide leis an aistriú i dtreo geilleagar atá inbhuanaithe, tíosach ar fhuinneamh, bunaithe ar fhuinneamh in-athnuaite, neodrach ó thaobh na haeráide de agus athléimneach, agus ar an gcaoi sin rannchuideofar leis an bhforbairt inbhuanaithe. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.
• Is é Fís Eorpach príomhchlár cistiúcháin an Aontais don taighde agus don nuálaíocht. Téann sé i ngleic leis an athrú aeráide, cuidíonn sé le Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe a bhaint amach agus cuireann sé borradh faoi iomaíochas agus fás an Aontais. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.
• Féadfar rochtain a fháil ar chistiú faoi Mhisean an Aontais Eorpaigh maidir le hOiriúnú don Athrú Aeráide freisin tríd an gclár Fís Eorpach, go háirithe trí Chlár Oibre Fís Eorpach 2023-2024.
• Is é Beartas Comhtháthaithe an Aontais príomhbheartas infheistíochta an Aontais chun tacú — i measc cuspóirí eile — le forbairt inbhuanaithe agus le feabhas a chur ar cháilíocht saoil na saoránach. Cuirtear an maoiniú ar fáil trí chistí sonracha, lena n-áirítear:
• Is é is aidhmdo Chiste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa (lena n-áirítear tionscadail INTERREGa mhaoiniú) comhtháthú eacnamaíoch, sóisialta agus críochach san Aontas Eorpach a neartú trí mhíchothromaíochtaí idir a réigiúin a cheartú. In 2021-2027 cumasóidh sé infheistíochtaí in Eoraip níos cliste, níos glaise, níos nasctha agus níos sóisialta atá níos gaire dá saoránaigh. Tá tuilleadh eolais faoin ionstraim le fáil anseo.
• Leis an gCiste Comhtháthaithe, dírítear ar éagothromaíochtaí eacnamaíocha agus sóisialta a laghdú trí infheistíocht a dhéanamh sa chomhshaol agus i nGréasáin Thras-Eorpacha Iompair (TEN-T).
  • Rialachán (Neirge) GTE-F (atá á athbhreithniú i ndáiríre). Is é príomhthosaíocht bheartais Rialachán GTE-F atá ann faoi láthair feabhas a chur ar shlándáil fuinnimh agus ar idirnascacht na mBallstát agus na réigiún uile. Is é an deis atá ann gur cheart, le hinfheistíochtaí ollmhóra a dhéantar sa chóras fuinnimh, go mbeifí in ann aghaidh a thabhairt ar ghnéithe a bhaineann le hathléimneacht in aghaidh an athraithe aeráide/oiriúnú don athrú aeráide go luath sa timthriall infheistíochta chun a áirithiú go mbeidh an t-aistriú chuig fuinneamh glan athléimneach ó thaobh na haeráide de freisin. Déantar tagairt i Rialachán GTE-F d’athléimneacht in aghaidh an athraithe aeráide ach i ndáil le tionscadail áirithe amháin agus níl sé forbartha go leordhóthanach ó thaobh mionsonraí agus treoraíochta de.
  • Tá bonneagar TEN-T (trasspórt) — amhail uiscebhealaí intíre nó calafoirt, ach codanna leochaileacha de bhóithre nó de línte iarnróid freisin — faoi réir rioscaí ar leith i dtréimhsí adhaimsire (triomach fada, tuilte etc.). Dá bhrí sin, tá sé tábhachtach freisin bonneagar TEN-T a dhearadh ar bhealach lena n-áirithítear ardleibhéal athléimneachta in aghaidh an athraithe aeráide. Tá ceanglais shonracha i rialachán TEN-T maidir le leochaileacht an bhonneagair iompair a mheas i ndáil le haeráid atá ag athrú chomh maith le tubaistí nádúrtha nó tubaistí de dhéantús an duine, d’fhonn aghaidh a thabhairt ar na dúshláin sin. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.
• Is príomhuirlis é an Ciste um Aistriú Cóir (colún a haon den Sásra um Aistriú Cóirfreisin) chun tacú leis na críocha is mó a ndéanann an t-aistriú i dtreo na haeráidneodrachta difear dóibh trí thacaíocht shaincheaptha a chur ar fáil dóibh. Cuirtear chun feidhme é faoi bhainistíocht chomhroinnte, faoi chreat foriomlán an bheartais Chomhtháthaithe, arb é an príomhbheartas de chuid an Aontais é chun éagothromaíochtaí réigiúnacha a laghdú agus chun aghaidh a thabhairt ar athruithe struchtúracha san Aontas. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.

Is iad seo a leanas ionstraimí ábhartha eile:

• Is í scéim thiomnaithe InvestEU an dara colún den Sásra um Aistriú Cóir. Cuireann sé le samhail an Phlean Infheistíochta don Eoraip agus tugann sé le chéile, faoi aon díon amháin, an Ciste Eorpach le haghaidh Infheistíochtaí Straitéiseacha agus 13 ionstraim airgeadais de chuid an Aontais atá ar fáil faoi láthair. Tá sé i gceist maoiniú ón Aontas trí ráthaíochtaí buiséadacha a dhéanamh níos simplí agus níos éifeachtaí trí chur chuige níos comhleanúnaí, le sraith amháin rialacha agus nósanna imeachta agus pointe teagmhála amháin le haghaidh cúnamh teicniúil. Is príomhghné de Chlár InvestEU í an inbhuanaitheacht.
• Is clár maoiniúcháin í an tSaoráid um Chónascadh na hEorpa a thacaíonn le gréasáin agus bonneagair thras-Eorpacha in earnálacha an iompair, na teileachumarsáide agus an fhuinnimh. Is critéir dhámhachtana thábhachtacha iad an athléimneacht in aghaidh dhrochthionchair an athraithe aeráide trí mheasúnú leochaileachta agus riosca aeráide, lena n-áirítear na bearta oiriúnaithe ábhartha. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.
• Cuireann tíortha an Aontais maoiniú ón gCiste Eorpach Talmhaíochta um Fhorbairt Tuaithe (CETFT) chun feidhme trí chláir forbartha tuaithe (CFTanna). Cómhaoinítear cláir forbartha tuaithe le buiséid náisiúnta agus féadfar iad a ullmhú ar bhonn náisiúnta nó ar bhonn réigiúnach. Cé go ndéanann an Coimisiún Eorpach cláir forbartha tuaithe a fhormheas agus faireachán a dhéanamh orthu, is iad na húdaráis bhainistíochta náisiúnta agus réigiúnacha a láimhseálann cinntí maidir le roghnú tionscadal agus deonú íocaíochtaí. Ní mór do gach clár forbartha tuaithe oibriú i dtreo ar a laghad ceithre cinn de shé thosaíocht CETFT. Tosaíocht amháin is ea éifeachtúlacht acmhainní a chur chun cinn agus tacú leis an athrú go geilleagar ísealcharbóin atá athléimneach ó thaobh na haeráide de in earnálacha na talmhaíochta, an bhia agus na foraoiseachta. Ní mór 30 % ar a laghad den chistiú do gach clár forbartha tuaithe a thiomnú do bhearta atá ábhartha don chomhshaol agus don athrú aeráide. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.
• Ritheann an Ciste Eorpach Muirí, Iascaigh agus Dobharshaothraithe ó 2021 go 2027 agus tacaíonn sé le comhbheartas iascaigh an Aontais, le beartas muirí an Aontais agus le clár oibre an Aontais maidir le rialachas idirnáisiúnta na n-aigéan. Cuireann sé tacaíocht ar fáil chun tionscadail nuálacha a fhorbairt lena n-áirithítear go n-úsáidtear acmhainní uisceacha agus muirí ar bhealach inbhuanaithe. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.
• Is é is aidhm don Sásra Aontais um Chosaint Shibhialta comhar a neartú idir Ballstáit an Aontais agus 6 Stát Rannpháirteacha maidir le cosaint shibhialta chun feabhas a chur ar chosc, ullmhacht agus freagairt do thubaistí. Nuair a sháraíonn éigeandáil cumais freagartha tíre san Eoraip agus níos faide i gcéin, féadfaidh sí cúnamh a iarraidh tríd an Sásra. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.
• Tacaíonn an Banc Eorpach Athfhoirgníochta agus Forbartha lena chliaint chun na tionchair sin ar an athrú aeráide ar dócha go ndéanfaidh siad difear dá n-oibríochtaí a shainaithint. Meastar gurb é an toradh a bheidh air sin straitéisí oiriúnúcháin a cheapadh lena méadófar an athléimneacht trí chleachtais fheabhsaithe, agus infheistíochtaí i mbearta agus i dteicneolaíochtaí atá níos oiriúnaí d’aeráid atá ag athrú agus níos athraithí, agus lena laghdaítear riosca fadtéarmach. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.
• Tá an Banc Eorpach Infheistíochta ar cheann de na hinfheisteoirí is mó cheana féin i ngníomhú ar son na haeráide agus in inbhuanaitheacht an chomhshaoil ar fud an domhain, agus is é an t-airgeadaí is mó de chuid an Bhainc Forbartha Iltaobhaí é maidir le gníomhú ar son na haeráide. Tá sé mar aidhm ag BEI méid na tacaíochta a thugann sé do ghníomhú ar son na haeráide a mhéadú, lena n-áirítear athléimneacht in aghaidh an athraithe aeráide a fhorbairt. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo. Go sonrach, cuireann BEIArdán Dvisory (ADAPT) ar fáil donInfheistíocht um Oiriúnú Aeráide. Éascaítear leis saineolas teicniúil agus airgeadais a chur in úsáid chun aghaidh a thabhairt ar riachtanais shonracha infheistíochta agus mhargaidh agus chun dlús a chur le maoiniú infheistíochtaí um oiriúnú don athrú aeráide. Is infheistíochtaí iad sin a d’fhéadfadh athléimneacht cathracha, líonraí bonneagair, limistéar cósta, abhantracha, córas bia, foraoisí agus éiceachóras agus gníomhaíochtaí eile atá leochaileach i leith an athraithe aeráide a neartú.
• Is éErasmus+ clár an Aontais chun tacú leis an oideachas, an oiliúint, an óige agus an spórt san Eoraip. Ligeann sé freisin do thionscadail atá ag cur ar chumas daltaí tuiscint a fháil ar an athrú aeráide agus foghlaim faoi fhreagracht chomhchoiteann i leith chosaint an chomhshaoil agus cásanna dochracha eile a chosc. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.
• Tá an Clár don Eoraip Dhigiteach ceaptha chun an bhearna a dhúnadh idir taighde teicneolaíochta digití agus cur in úsáid margaidh. Rachaidh sé chun tairbhe do shaoránaigh agus do ghnólachtaí na hEorpa, go háirithe FBManna. Tacaíonn infheistíocht faoin gClár don Eoraip Dhigiteach le dhá chuspóir an Aontais Eorpaigh maidir le haistriú glas agus claochlú digiteach agus athléimneacht agus ceannasacht dhigiteach an Aontais á neartú ag an am céanna. Tá tuilleadh eolais le fáil anseo.

Gníomhú ar son na hAeráide	Cistí SIE	PEN-Aeráid	INTERREG	AN EORAIP	H2020	Clár SCE