Menningararfleifð

Lykilskilaboð

• Áhrif hamfara á menningararfleifð eins og flóð, þurrka og storma, eru tengd hægum breytingum sem stafa af hnignunarferlum.

• Ekki var sérstaklega minnst á menningararfleifðina í græna samningnum en í samræmi við vinnuáætlun um menningarmál 2019-2022 var komið á fót opnum samræmingarhópi sérfræðinga aðildarríkjanna um að efla viðnámsþrótt menningararfs í loftslagsmálum.

• Menningararfleifð Evrópu er studd af ýmsum stefnum, áætlunum og fjármögnun ESB, einkum Creative Europe áætluninni. Stefnur ESB á öðrum sviðum sem taka meira tillit til arfleifðar frá rannsóknum, nýsköpun, menntun, umhverfi, loftslagsbreytingum og svæðisbundnum stefnum til stafrænnar stefnu.

Áhrif, veikleikar og áhætta

Menningararfleifð Evrópu er rík og fjölbreytt mósaík menningarlegra og skapandi tjáningarforma, arfleifð frá fyrri kynslóðum Evrópubúa og arfleifð fyrir þá sem koma munu. Skilgreining UNESCO á menningararfleifð felur í sér minjar, minjar, hóp bygginga og staða, söfn sem hafa fjölbreytt gildi, þ.m.t. táknrænt, sögulegt, listrænt, fagurfræðilegt, þjóðfræðilegt eða mannfræðilegt, vísindalegt og félagslegt mikilvægi. Það felur í sér efnislega arfleifð (hreyfanleg, óhreyfanleg og neðansjávar), óefnisleg menningararfleifð sem er felld inn í menningar- og náttúruarfleifð, staði eða minnismerki.

Áhrif hamfara á þessa arfleifð, svo sem öfgakennda úrkomu, flóð, skriðuföll og þurrka hafa áhrif á menningararfleifðarstaði, þar á meðal sögulega garða og garða. Þau eru tengd hægum breytingum sem stafa af hrörnunarferlum. Stöðug hækkun á hitastigi og sveiflum í hitastigi og raka eða sveiflum í frosthringrásum — veldur niðurbroti og streitu í efnum sem leiðir til aukinnar þarfar fyrir endurreisn og varðveislu. Líffræðilegt niðurbrot af völdum örvera, t.d. í formi myglu- og þörungavaxtar, og skordýrasmit sem ráðast á efnislegt efni bygginga og söfn, söfn, bókasöfn, skjalasöfn og söfn eru líklegri til að eiga sér stað. Þetta getur leitt til hugsanlegrar tekjuskerðingar vegna tekjutaps í ferðaþjónustu.

Menningararfleifð er einnig viðkvæm fyrir vansköpun þegar óviljandi tap eða tjón stafar af aðlögunarráðstöfunum. Lítil þekking er til um áhrif loftslagskreppunnar á starfshætti, tjáningu, þekkingu og færni sem samfélög, hópar og stundum einstaklingar viðurkenna sem hluta af menningararfleifð sinni. Ört vaxandi, samtímis eða samtímis öfgaatburðir eru áherslusvið í loftslagsvísindum. Hins vegar hefur ekki enn verið fjallað um afleiðingar hamfaraatburða fyrir allan menningararfleifðargeirann eða rannsakaðar með fullnægjandi hætti — þetta er nú mikil áhyggjuefni.

Stefnurammi

Í stefnu ESB um aðlögun að loftslagsbreytingum er viðurkennt að þörf er á að vernda og varðveita menningararfleifð í ljósi áhrifa loftslagsbreytinga á borð við flóð, storma og hækkun sjávarborðs.

Hins vegar var menningararfleifð ekki sérstaklega getið í græna samningnum. Á sama tíma, í samræmi við starfsáætlun um menningarmál 2019-2022, var komið á fót opnum samræmingarhópi sérfræðinga aðildarríkjanna til að styrkja viðnámsþrótt menningararfs í tengslum við loftslagsbreytingar. Hlutverk hópsins var að kanna framlag menningararfleifðar til evrópska græna samkomulagsins og greina ógnir og gloppur í tengslum við menningararfleifð í tengslum við loftslagsbreytingar.

Þessi hópur kannaði stöðu mála, eyður í þekkingu og skipulagsgalla á vettvangi ESB og aðildarríkja. Upplýsingarnar sem aflað var í þeim tilgangi að ráðast á menningararfleifðina vegna loftslagsbreytinga á áður óþekktum hraða og umfangi. Samt hafa aðildarríki ESB ekki viðeigandi stefnur og aðgerðaáætlanir til staðar til að draga úr þessum árásum, né ESB. Samtals 83 dæmi um bestu starfsvenjur, sem safnað er frá 26 löndum, sýna fram á möguleika menningararfleifðarlausna í tengslum við loftslagsbreytingar, þeir veita ómetanlega uppsprettu innblásturs og hugmynda til að líkja eftir.

Í september 2007 samþykkti leiðtogaráðið flóðatilskipun ESB um mat og stjórnun flóðaáhættu. Markmiðið með tilskipuninni er að draga úr og stýra þeirri áhættu sem flóð valda heilsu manna, umhverfi, menningararfleifð og efnahagslegri starfsemi. Aðildarríkin verða að tilkynna á sex ára fresti hversu margir menningararfleifðarstaðir gætu orðið fyrir áhrifum af flóðum.

Að bæta þekkingargrunninn

Evrópska loftslagsáhættumatið 2024 veitir alhliða mat á helstu loftslagsáhættum sem Evrópa stendur frammi fyrir í dag og í framtíðinni. Hún greinir 36 helstu loftslagsáhættur sem ógna orku- og fæðuöryggi okkar, vistkerfum, innviðum, vatnsauðlindum, fjármálakerfum og heilsu fólks, einnig að teknu tilliti til áhættunnar fyrir menningararfleifðargeirann.

Það eru nokkur verkefni ESB sem vinna að því að bæta þekkingargrunninn um aðlögun að menningararfleifð. Hér eru nokkur dæmi:

1. CLIMATE FOR CULTURE verkefnið er rannsóknarverkefni sem miðar að því að þróa ný tæki og aðferðir til að meta áhrif loftslagsbreytinga á menningararfleifð. Verkefnið felur í sér dæmi á mismunandi svæðum í Evrópu og það er lögð áhersla á að auka skilning á varnarleysi menningararfs gagnvart áhrifum loftslagsbreytinga og þróun aðlögunaráætlana.
2. ROCK verkefnið, sem stendur fyrir "Regeneration and Optimization of Cultural Heritage in creative and Knowledge Cities", er rannsóknarverkefni sem miðar að því að þróa og prófa nýjar gerðir af sjálfbærri þéttbýlisþróun sem forgangsraða menningararfi. Verkefnið felur í sér dæmi í borgum um alla Evrópu og er lögð áhersla á að bæta viðnámsþrótt menningararfs gagnvart loftslagsbreytingum eins og flóðum og öfgakenndum veðuratburðum.
3. HERACLES verkefnið, sem stendur fyrir "HEritage Resilience Against CLimate Events on Site" er rannsóknarverkefni sem miðar að því að þróa og prófa nýja tækni og aðferðir til að vernda menningararfleifð gegn áhrifum loftslagsbreytinga eins og flóðum, öfgafullum veðuratburðum og hækkandi sjávarborði. Verkefnið felur í sér dæmi á mismunandi svæðum í Evrópu og er lögð áhersla á að bæta viðnámsþrótt menningararfs gagnvart áhrifum loftslagsbreytinga.
4. Yades- verkefnið sem styrkt er af Evrópusambandinu miðar að því að þjálfa tengslanet félaga um hvernig á að varðveita og auka viðnámsþrótt menningararfleifðarsvæða og sögulegra borga gegn loftslagsbreytingum og tengdum hættum. Félagar verða þjálfaðir í að þróa og kynna nákvæmt kort með sjónrænum myndum til að fylgjast með öllu kerfinu af hættum frá andrúmslofti og öðrum skemmdum á sögulegum byggingum og svæðum. Gögnin frá vöktunarvettvanginum verða greind með hermikerfi og látin staðaryfirvöldum í té, sem gerir kleift að grípa til nauðsynlegra forvarnaraðgerða.

Stuðningur við fjárfestingar og fjármögnun

Menningararfleifð Evrópu er studd af ýmsum stefnum, áætlunum og fjármögnun ESB, einkum Creative Europe áætluninni. Stefnur ESB á öðrum sviðum sem taka meira tillit til arfleifðar frá rannsóknum, nýsköpun, menntun, umhverfi, loftslagsbreytingum og svæðisbundnum stefnum til stafrænnar stefnu. Þar af leiðandi er hægt að fjármagna menningararfleifð innan ramma Horizon Europe, Erasmus+, Evrópu fyrir borgara og uppbyggingar- og fjárfestingarsjóði Evrópu. Fjármögnunarleiðbeiningar CulturEU eru fáanlegar sem gagnvirkt veftól á netinu og sem prentvæn leiðarvísir. Það nær yfir tækifæri sem tengjast um 20 fjármögnunaráætlunum ESB sem geta stutt verkefni með menningarlega og skapandi vídd.

Hægt er að finna yfirgripsmikið yfirlit um fjármögnun ESB á aðlögunarráðstöfunum síðu.

Stuðningur við framkvæmd aðlögunar

Hægt er að nota verkfæri eins og mat á menningarverðmæti — til dæmis heimsminjaskrá UNESCO og ICOMOS — til að styðja við loftslagsaðlögun og gera fólki grein fyrir hugsanlegum missi slíkra virtu eigna. Einnig er mikilvægt að koma á og viðhalda tengslum milli forstjóra arfleifðar og vísindamanna á sviði loftslagsbreytinga og samskipta með því að deila dæmum um góðar starfsvenjur. Fjárfesta skal í þróun vísindasamfélagsins til að gera almenningi kleift að aðstoða við víðtækt eftirlit og skráningu á áhrifum á menningararfleifðarstaði.

Lágmarkskrafa um aðlögun

Samkvæmt 6. rammatilskipun um vatn og flóðatilskipuninni virðist athygli á umhverfis- og menningararfleifð hafa aukist frá því að hlutfall svæða þar sem hætta á flóðum þar sem umhverfi og menningararfleifð reyndust ekki hafa lækkað um u.þ.b. 10 prósentustig. Samantekt ESB má finna hér.