It-trasport

Messaġġi ewlenin

• L-impatti tat-tibdil fil-klima fis-settur tat-trasport huma relatati ma’ temp estrem u avvenimenti idroloġiċi, bħal xita torrenzjali, maltempati u riħ estrem, żidiet qawwija fil-baħar, għargħar jew mewġiet ta’ sħana. Dawn il-manifestazzjonijiet tat-tibdil fil-klima għandhom impatt speċjalment fuq l-infrastruttura tat-trasport u għalhekk it-trasport innifsu, l-affidabbiltà u s-sikurezza tiegħu.
• Fi ħdan l-Istrateġija tal-UE dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima, l-azzjoni ta’ adattament fit-trasport se tiġi implimentata b’mod integrat ma’ inizjattivi oħra tal-Patt Ekoloġiku Ewropew bħall-Istrateġija għal Mobbiltà Sostenibbli u Intelliġenti. Din l-Istrateġija, flimkien ma’ Pjan ta’ Azzjoni, tistabbilixxi l-pedament dwar kif is-sistema tat-trasport tal-UE tista’ tikseb it-trasformazzjoni ekoloġika u diġitali tagħha u ssir aktar reżiljenti għat-tibdil fil-klima. Qasam ewlieni tal-azzjoni tal-UE huwa l-verifika tar-reżistenza klimatika tan-Network Trans-Ewropew tat-Trasport iffinanzjat mill-UE. Il-valutazzjonijiet dwar l-aspetti tal-adattament għat-tibdil fil-klima relatati mat-trasport huma pprovduti mir-rapporti tal-Mekkaniżmu ta’ Rapportar dwar l-Ambjent tat-Trasport tal-EEA.
• Qasam importanti ieħor huwa l-aġġornament tal-istandards li jirregolaw is-sikurezza u l-prestazzjoni tal-infrastruttura fi klima li qed tinbidel, li jsir flimkien mal-Organizzazzjonijiet Ewropej tal-Istandardizzazzjoni.

Impatti, vulnerabbiltajiet u riskji

It-trasport huwa parti integrali mill-ekonomija u s-soċjetà u għandu rwol vitali fil-ħajja ta’ kuljum tan-nies u tan-negozji. Il-miżuri li għandhom l-għan li jagħmlu s-sistema tat-trasport inqas vulnerabbli għat-tibdil fil-klima għandhom jiġu integrati mal-isforzi biex it-trasport isir inqas intensiv fil-karbonju, aktar sostenibbli u aktar intelliġenti.

It-tibdil fil-klima jaffettwa s-settur tat-trasport b’diversi modi. Il-biċċa l-kbira tal-impatti huma relatati ma’ temp estrem u avvenimenti idroloġiċi, bħal xita torrenzjali, maltempati u riħ estrem, żidiet f’daqqa fil-baħar, nirien fil-foresti, għargħar jew mewġiet ta’ sħana li x’aktarx iseħħu aktar ta’ spiss fi klima ta’ tisħin.

Il-Valutazzjoni Ewropea tar-Riskju Klimatiku identifikat ir-riskji mill-għargħar pluvjali, fluvjali u kostali għall-infrastruttura tat-trasport ibbażata fuq l-art bħala partikolarment urġenti. Madankollu, il-modi kollha tat-trasport fuq l-art, fuq ix-xmajjar u bil-baħar huma esposti għal perikli klimatiċi. Il-valutazzjoni tenfasizza wkoll li l-assi u n-networks tal-infrastruttura spiss ikunu interkonnessi, u għalhekk falliment f’punt wieħed fin-network jista’ jinfirex f’reġjuni u setturi oħra. Pereżempju, temp estrem jista’ jikkawża impatti fuq is-servizzi tat-trasport, li jistgħu jillimitaw is-servizzi tas-saħħa u ta’ emerġenza.  Livelli baxxi tal-ilma fix-xmajjar jista’ jkollhom konsegwenzi fuq in-navigazzjoni kummerċjali, b’effetti kaskata fuq il-produzzjoni industrijali u tal-enerġija.

Qafas ta' politika

Fil-livell Ewropew, il-proċessi ta’ politika fis-settur tat-trasport huma prinċipalment immirati lejn il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima u t-tnaqqis tal-impatt ambjentali tat-trasport li huwa ta’ benefiċċju għall-adattament, iżda mhux speċifikament għall-adattament.

Minħabba n-natura sistemika tal-Istrateġija tal-UE dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima, l-azzjoni ta’ adattament fit-trasport se tiġi implimentata b’mod integrat ma’ inizjattivi oħra tal-Patt Ekoloġiku Ewropew bħall-Istrateġija għal Mobbiltà Sostenibbli u Intelliġenti. Din l-Istrateġija għall-Mobbiltà, flimkien ma’ Pjan ta’ Azzjoni, tistabbilixxi l-pedament dwar kif is-sistema tat-trasport tal-UE tista’ tikseb it-trasformazzjoni ekoloġika u diġitali tagħha u ssir aktar reżiljenti għat-tibdil fil-klima. Il-pakkett “Lesti għall-mira ta’ 55 %” jinkludi proposti leġiżlattivi u inizjattiva ta’ politika dwar reviżjoni tal-iskema tal-UE għall-iskambju ta’ kwoti tal-emissjonijiet (EU ETS), inkluża l-estensjoni tagħha għat-tbaħħir, ir-reviżjoni tar-regoli għall-emissjonijiet tal-avjazzjoni u l-istabbiliment ta’ sistema separata għall-iskambju ta’ kwoti tal-emissjonijiet għat-trasport bit-triq u għall-bini.

Il-verifika tar-reżistenza klimatika tan-Network Trans-Ewropew tat-Trasport (TEN-T) iffinanzjat mill-UE hija żgurata mil-leġiżlazzjoni tal-UE dwar il-linji gwida tal-Unjoni għall-iżvilupp tan-network TEN-T. Il-proċess ta’ evalwazzjoni tat-TEN-T tal-Kummissjoni Ewropea tal-2019 wassal għar-reviżjoni tar-Regolament u tal-linji gwida rispettivi. L-għan ta’ dan il-proċess ta’ evalwazzjoni huwa li jiġi żviluppat network tat-trasport, li jkun effiċjenti, sikur, intelliġenti u sostenibbli, li jinkludi d-diġitalizzazzjoni, u li jindirizza t-tibdil fil-klima. Abbażi tar-riżultati tal-proċess ta’ evalwazzjoni, ir-Regolament TEN-T rivedut se jitħejja u jitressaq mill-Kummissjoni f’Novembru 2021.

It-titjib tal-bażi tal-għarfien

Il-Valutazzjoni Ewropea tar-Riskju Klimatiku tal-2024 tipprovdi valutazzjoni komprensiva tar-riskji klimatiċi ewlenin li qed tiffaċċja l-Ewropa llum u fil-futur. Dan jidentifika 36 riskju klimatiku ewlieni li jheddu s-sigurtà tal-enerġija u tal-ikel tagħna, l-ekosistemi, l-infrastruttura, ir-riżorsi tal-ilma, is-sistemi finanzjarji, u s-saħħa tan-nies filwaqt li jitqies ukoll ir-riskju għas-settur tat-trasport.

Ir-rapport tal-Grupp ta’ Ħidma II tal-AR6 tal-IPCC dwar it-Tibdil fil-Klima 2022: L-Impatti, l-Adattament u l-Vulnerabbiltà jkopru l-vulnerabbiltajiet u l-għażliet ta’ adattament għas-settur tat-trasport f’diversi kapitoli, minn perspettiva globali u diversi perspettivi reġjonali, inklużi l-Ewropa, il-Mediterran, u l-Artiku. It-trasport jitqies bħala komponent ta’ aggregati usa’, bħal insedjamenti urbani u infrastrutturi ewlenin, prinċipalment fir-rigward taż-żieda fil-livell tal-baħar jew it-taħlil tal-permafrost. It-tfixkil tal-infrastruttura tat-trasport huwa fattur ta’ riskju ewlieni fi ħdan ir-Riskju Ewlieni Rappreżentattiv għal sistemi kostali baxxi, u għas-sigurtà tal-ikel, minħabba r-rilevanza tal-kummerċ globali tal-ikel. Fl-Artiku, it-trasport huwa mistenni li jiffaċċja trasformazzjonijiet importanti ħafna minħabba t-tibdil fil-klima: il-ftuħ ta’ rotot ġodda huwa mistenni li jġib opportunitajiet ġodda kif ukoll sfidi ġodda, kemm għall-vapuri tal-merkanzija kif ukoll għall-vapuri tal-passiġġieri; it-taħlil tal-permafrost huwa mistenni li jikkawża tfixkil kbir fir-rotot tat-trasport fuq l-art tal-Artiku, b’kamp ta’ applikazzjoni limitat ħafna biex jiġu implimentati soluzzjonijiet effettivi ta’ adattament.

L-għarfien tas-CCIVA fit-trasport fl-Ewropa huwa gradwalment mibni u mtejjeb permezz ta’ riċerka ffinanzjata mill-UE, u proċessi ta’ valutazzjoni regolari minn organizzazzjonijiet magħrufa sew inklużi rapporti ta’ valutazzjoni tal-IPPC, rapporti tal-GEO tal-UNEP u rapporti tal-Mekkaniżmu ta’ Rappurtar dwar it-Trasport u l-Ambjent tal-EEA (TERM).

Ir-rapport AR5 tal-IPPC indika li għas-settur tat-trasport, huma rakkomandati miżuri ta’ adattament strutturali, titjib fl-infrastruttura u ġestjoni tar-riskju ta’ diżastri filwaqt li xi reazzjonijiet ta’ adattament jistgħu jinvolvu kobenefiċċji, sinerġiji u kompromessi sinifikanti.

L-OECD qed twieġeb għall-isfida tal-adattament għat-tibdil fil-klima billi tappoġġa lill-gvernijiet fl-ippjanar u fl-implimentazzjoni ta’ politiki ta’ adattament effettivi, effiċjenti u ekwi. Fl-2016, l-OECD, f’kooperazzjoni mal-Forum Internazzjonali tat-Trasport, ippubblikat ir-rapport Adapting Transport to Climate Change and Extreme Weather (Nadattaw it-Trasport għat-Tibdil fil-Klima u t-Temp Estrem) li jindirizza l-isfidi fundamentali li t-tibdil fil-klima joħloq għas-sidien tal-infrastruttura tat-trasport. Dan ir-rapport jeżamina strateġiji li jistgħu jgħinu lill-awtoritajiet tat-trasport inaqqsu r-riskji tal-prestazzjoni tan-network assoċjati ma’ xejriet estremi tat-temp li qed jinbidlu.

L-aspetti tal-adattament għat-tibdil fil-klima relatati mat-trasport huma indirizzati wkoll mir-rapporti TERM tal-EEA.  Ir-rapport tal-EEA Soluzzjonijiet ibbażati fuq in-natura fl-Ewropa: Il-politika, l-għarfien u l-prattika għall-adattament għat-tibdil fil-klima u t-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri jqisu t-trasport urban sostenibbli bħala parti integrali minn bliet adattati u reżiljenti għat-tibdil fil-klima. Ir-rapport tal-EEA L-adattament tat-trasport għat-tibdil fil-klima fl-Ewropa jesplora l-prattiki attwali ta’ adattament għat-tibdil fil-klima li jikkonċernaw it-trasport madwar il-pajjiżi Ewropej. Dan jipprovdi ħarsa ġenerali lejn l-isfidi u l-istat tal-azzjoni ta’ adattament, rieżami ta’ diversi inizjattivi f’pajjiżi differenti, u konklużjonijiet dwar triq potenzjali ’l quddiem.

Il-proġetti ta’ riċerka mmirati lejn l-adattament għat-tibdil fil-klima tat-trasport ġew appoġġati taħt il-programm Orizzont 2020 u b’mod partikolari bħala parti mill-isfidi soċjetali tat-Trasport Intelliġenti, Ekoloġiku u Integrat. L-għan ewlieni tal-proġett InfraSTructure tat-trasport RESilient għal avvenimenti estremi huwa li tiżdied ir-reżiljenza tal-operazzjoni tat-trasport għal avvenimenti estremi naturali u kkawżati mill-bniedem. Proġett ieħor, Future proofing strategies FOr RESilient transport networks against Extreme Events, għandu l-għan li jżid ir-reżiljenza ta’ elementi kritiċi tal-infrastruttura tat-trasport multimodali bħal pontijiet, mini u terminals. L-għan tal-proġett tas-Sistema ta’ Ġestjoni tal-Infrastruttura bbażata fuq il-GIS għal Rispons Ottimizzat għal Avvenimenti Estremi fuq in-Networks tat-Trasport Terrestri huwa li jfassal, jivvalida u jimplimenta metodi, strateġiji, għodod u interventi tekniċi olistiċi biex tiżdied b’mod sinifikanti r-reżiljenza tal-infrastruttura tat-trasport intern. L-iżvilupp ta’ sistema ta’ appoġġ għad-deċiżjonijiet biex tiżdied ir-reżiljenza tal-infrastruttura tat-trasport abbażi tal-użu kkombinat ta’ sensuri terrestri u tal-ajru; u l-għodod avvanzati tal-immudellar huma l-għan ewlieni tal-proġett PANOPTIS.

Appoġġ għall-investiment u l-finanzjament

Fil-Qafas Finanzjarju Pluriennali (QFP), l-allokazzjoni totali tal-programm Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa – Trasport hija ta’ EUR 12,8-il biljun għall-perjodu ta’ programmazzjoni kollu 2021–2027. Dawn il-fondi suppost jiġu investiti fl-iżvilupp tal-infrastruttura tat-trasport u fiż-żieda tar-reżiljenza tagħha, inkluż in-network TEN-T.

Il-proġetti tat-trasport fil-livell nazzjonali li għandhom l-għan, fost l-oħrajn, li jżidu r-reżiljenza tat-trasport għat-tibdil fil-klima, se jiġu appoġġati finanzjarjament mill-istrumenti finanzjarji tal-UE tal-politika ta’ koeżjoni permezz ta’ programmi operazzjonali. L-allokazzjoni totali tal-kontribuzzjoni tal-UE għall-perjodu kollu ta’ programmazzjoni se tkun ta’ EUR 274,3 biljun.

Fil-perjodu ta’ finanzjament preċedenti 2014–2020, il-Politika ta’ Koeżjoni kienet appoġġata mill-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej, u fost il-prijoritajiet ta’ investiment, rilevanti għall-adattament fit-trasport, kien hemm “Infrastruttura tan-Network fit-Trasport u l-Enerġija” bil-baġit totali ta’ EUR 67,3 biljun, u “Adattament għat-Tibdil fil-Klima u Ambitu; Prevenzjoni tar-Riskju” b’baġit ta’ EUR 43,2 biljun. Il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat skeda informattiva dwar it-Tibdil fil-Klima u Proġetti Ewlenin li tiddeskrivi aktar ir-rekwiżiti u l-gwida relatati mat-tibdil fil-klima għal proġetti kbar.

Il-proġett Civitas SUMP plus, iffinanzjat mill-programm Orizzont 2020, jgħin biex jiġu kkwotati d-daqsijiet kollha fl-implimentazzjoni ta’ pjanijiet ta’ mobbiltà urbana sostenibbli. Dan il-proġett qed joħloq approċċi u għodod ġodda f'sitt "laboratorji tal-bliet" bħal Antwerp fil-Belġju u Platanias fil-Greċja. Il-prattiki tajbin u t-tagħlimiet meħuda minn dawn il-laboratorji ser jiġu ttrasferiti lill-politiċi, lill-prattikanti u lir-riċerkaturi fl-istati membri u lill-materjali u l-għodod ta' gwida.

Kontinwazzjoni ta’ Orizzont 2020 huwa l-programm ta’ riċerka u innovazzjoni Orizzont Ewropa għall-perjodu 2021–2027 b’baġit totali ta’ EUR 95,5 biljun. L-istruttura tal-programm tikkonsisti f'erba' prijoritajiet ta' riċerka. Fi ħdan il-prijorità Sfidi globali u kompetittività industrijali Ewropea, il-proġetti fis-settur tat-trasport se jiġu ffinanzjati taħt it-tema Klima, enerġija u mobbiltà b’baġit totali ta’ EUR 15,1-il biljun.

Ħarsa ġenerali komprensiva tista’ tinstab fuq il-paġna dwar il-finanzjament tal-UE għall-miżuri ta’ adattament.

Appoġġ għall-implimentazzjoni

Il-miżura importanti biex it-trasport fl-UE jsir inqas vulnerabbli għat-tibdil fil-klima hija li jiġu żviluppati u użati b’mod wiesa’ standards ta’ infrastruttura reżistenti għat-tibdil fil-klima. L-infrastruttura tat-trasport hija s-sinsla tas-sistema tat-trasport, u l-applikazzjoni ta’ dawn l-istandards se tgħin biex tiġi żgurata r-reżiljenza tal-infrastruttura għal impatti dannużi tat-tibdil fil-klima, bħal għargħar, riħ qawwi jew temperaturi estremament għoljin. Il-Kummissjoni ħadmet mal-Organizzazzjonijiet Ewropej tal-Istandardizzazzjoni biex taġġorna l-istandards li jirregolaw is-sikurezza u l-prestazzjoni tal-infrastruttura fi klima li qed tinbidel. Kmieni fl-2015, il-Grupp ta’ Koordinazzjoni dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima tas-CEN-CENELEC ġie stabbilit wara l-mandat tal-UE biex jirrevedi u jiżviluppa standards ta’ infrastruttura reżiljenti għat-tibdil fil-klima. Fl-ewwel fażi ta’ din it-talba ta’ standardizzazzjoni, intgħażlu 13-il standard għar-reviżjoni mill-kumitati tekniċi, li minnhom żewġ standards, jiġifieri l-applikazzjoni elettrika u elettronika għall-ferroviji u t-tagħmir ta’ appoġġ fuq l-art għall-inġenji tal-ajru, kienu relatati mas-settur tat-trasport. Fit-tieni fażi, li bdiet lejn l-aħħar tal-2017, kompliet ir-reviżjoni tal-istandards. B’mod parallel, il-Gwida tas-CEN-CENELEC għall-indirizzar tal-adattament għat-tibdil fil-klima fl-istandards ġiet żviluppata biex tappoġġa lill-kumitati tekniċi fir-reviżjoni tal-istandards fir-rigward tat-tibdil fil-klima. Il-Kummissjoni ħeġġet lill-Istati Membri biex jinvolvu l-istandardizzazzjoni nazzjonali fl-implimentazzjoni tal-istrateġiji nazzjonali ta’ adattament tagħhom.

Il-Kummissjoni Ewropea tappoġġa l-mobbiltà urbana sostenibbli permezz tal-promozzjoni tal-kunċett ta’ Pjanijiet ta’ Mobbiltà Urbana Sostenibbli (SUMP), li huwa deskritt fil-Komunikazzjoni Flimkien lejn mobbiltà urbana kompetittiva u effiċjenti fl-użu tar-riżorsi. L-għan ġenerali tas-SUMPs huwa li jtejbu l-kwalità tal-ħajja taċ-ċittadini billi jindirizzaw l-isfidi ewlenin tat-trasport relatati mal-ambjent fil-bliet bħat-tniġġis tal-arja/tal-istorbju, it-tibdil fil-klima u l-integrazzjoni ta’ servizzi ġodda ta’ mobbiltà. L-implimentazzjoni tas-SUMPs tiżgura li s-sistema tat-trasport tkun aktar diversifikata u favur l-ambjent sabiex tkun ukoll aktar reżiljenti għall-impatti tat-tibdil fil-klima. L-edizzjoni riveduta tal-Linji Gwida għall-iżvilupp u l-implimentazzjoni ta’ pjan ta’ mobbiltà urbana sostenibbli ġiet żviluppata bħala riżultat ta’ proċess ta’ involviment tal-partijiet ikkonċernati ta’ sena.

MRE ta' adattament

Il-proċessi pan-Ewropej ta’ monitoraġġ, rapportar u evalwazzjoni fis-settur tat-trasport qed iseħħu prinċipalment fir-rigward tal-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima, jiġifieri l-intensità tal-karbonju tat-trasport u l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra (rapportar lill-UNFCCC), l-użu ta’ sorsi ta’ enerġija rinnovabbli fit-trasport, jew il-prestazzjoni ambjentali tat-trasport. Ma hemm l-ebda rapportar madwar l-Ewropa, obbligatorju u bbażat fuq il-leġiżlazzjoni li jipprovdi ħarsa ġenerali lejn l-impatti, il-vulnerabbiltajiet, u l-adattament tat-trasport fil-pajjiżi membri tal-UE.

Fil-futur, l-implimentazzjoni ta’ pjanijiet ta’ żvilupp urban sostenibbli għandha tiġi mmonitorjata u evalwata regolarment skont il-linji gwida tas-SUMP biex jiġu massimizzati l-effettività u l-valur miżjud għall-kwalità tal-ħajja fil-bliet u l-adattament għat-tibdil fil-klima tat-trasport.