European Union flag

Ikklikkja fuq l-immaġni biex taċċessa t-tbassir tal-Indiċi tal-UV ta’ erbat ijiem mis-Servizz ta’ Monitoraġġ tal-Atmosfera ta’ Copernicus

Kwistjonijiet ta' saħħa

Ħruq mix-xemx (jiġifieri ħmura tal-ġilda; jew eritema solari) u l-ikkunzar huma l-effetti fuq is-saħħa tal-bniedem l-aktar magħrufa ta’ esponiment eċċessiv għall-ultravjola (UV) (DWD, 2015). L-esponiment kroniku għar-radjazzjoni UV jista’ jikkawża bidliet deġenerattivi fiċ-ċelloli, fit-tessuti fibrużi u fil-vażi tad-demm, li matul il-ħajja jistgħu jwasslu għal kanċer tal-ġilda mhux melanoma. L-esponiment perjodiku għal dożi għoljin ta’ UV li jikkawżaw ħruq mix-xemx, b’mod partikolari fit-tfulija, huwa marbut ma’ melanoma (malinna) (tip aktar serju ta’ kanċer tal-ġilda, waħda mill-kawżi tal-mewt mill-kanċer) (DWD, 2015), speċjalment fost dawk b’tipi ta’ ġilda suxxettibbli għall-ħruq (IARC, n.d.).

Esponiment fit-tul għar-radjazzjoni UV għandu rwol fl-iżvilupp ta 'katarretti u mard ieħor tal-għajnejn responsabbli għal proporzjon kbir ta' indeboliment tal-vista madwar id-dinja. Reazzjonijiet anormali tal-ġilda minħabba sensittività għad-dawl, bħal fotodermatożi u reazzjonijiet fototossiċi għall-mediċini jistgħu jseħħu wkoll (Lucas et al., 2019).

Madankollu, ammonti żgħar ta’ radjazzjoni UV huma essenzjali fis-sinteżi tal-vitamina D meħtieġa għas-saħħa tal-għadam (SERC, n.d.) u l-funzjoni immunitarja b’benefiċċji għal mard tal-ġilda bħal psorjażi (Lucas et al., 2019). Għalhekk, l-esponiment moderat għad-dawl tax-xemx huwa ta’ benefiċċju għas-saħħa, speċjalment f’latitudnijiet ġeografiċi ogħla. Id-WHO et al. (2002) “Globalsolar UV Index – A Practical Guide” (Indiċi Globali tal-UV solari – Gwida Prattika)jiġbor fil-qosor l-effetti fuq is-saħħa tal-esponiment għar-radjazzjoni UV.

Effetti osservati

L-inċidenza ta’ melanoma malinna f’popolazzjonijiet bil-ġilda ġusta żdiedet f’dawn l-aħħar deċennji, l-aktar f’assoċjazzjoni mad-drawwiet personali fir-rigward tal-esponiment għax-xemx (DWD, 2015; Lucas et al., 2019). Madwar id-dinja, 76 % tal-każijiet ġodda ta’ melanoma jistgħu jiġu attribwiti għar-radjazzjoni ultravjola, primarjament fl-Amerika ta’ Fuq, fl-Ewropa, u fl-Oċeanja (Hiatt u Beyeler, 2021). Fl-Ewropa, in-Norveġja, in-Netherlands, id-Danimarka, l-Iżvezja u l-Ġermanja kellhom l-ogħla rata ta’ każijiet ġodda ta’ melanoma għal kull 100 000 popolazzjoni fl-Ewropa fl-2018 (WCRF, n.d.). Melanoma kull sena tieħu aktar minn 20,000 ħajja fl-Ewropa (Forsea, 2020). Minbarra l-impatti fuq il-ġilda, l-esponiment fit-tul għar-radjazzjoni UV huwa konness ma’ proporzjon kbir ta’ indeboliment tal-vista madwar id-dinja (Lucas et al., 2019).

Effetti proġettati

Ir-radjazzjoni UV hija ġeneralment affettwata minn bidliet fl-ożonu stratosferiku u mit-tibdil fil-klima globali. It-tnaqqis fl-ożonu stratosferiku jippermetti li aktar UV-B (li għandu frekwenza ogħla mill-UV-A, u għalhekk huwa aktar ta’ ħsara għalina) jilħaq wiċċ id-Dinja. Min-naħa l-oħra, iż-żidiet fil-kopertura tas-sħab, it-tniġġis, it-trab, id-duħħan min-nirien fil-foresti u partikoli oħra fl-arja u fl-ilma relatati mat-tibdil fil-klima jnaqqsu l-penetrazzjoni tad-dawl UV (SERC, n.d.).

Madwar l-Ewropa, ix-xejriet tar-radjazzjoni UV varjaw b’mod sinifikanti matul l-aħħar deċennji. Filwaqt li ġiet osservata xejra dejjem tiżdied fir-radjazzjoni UV għan-Nofsinhar u għaċ-Ċentru tal-Ewropa mis-snin disgħin, din naqset f’latitudnijiet ogħla, bl-aerosols (partiċelli solidi jew likwidi żgħar fl-arja) u l-kopertura tas-sħab jaffettwaw dawn ix-xejriet. Fl-Ewropa Ċentrali, fil-perjodu 1947-2017, il-bidliet fl-aerosols instabu li kienu l-mutur ewlieni tal-varjazzjonijiet tad-decadal fir-radjazzjoni solari tas-superfiċje li tilħaq is-superfiċje tad-Dinja (Wild et al., 2021). Id-data rreġistrata f’erba’ stazzjonijiet Ewropej matul l-1996–2017 tiżvela wkoll li l-bidliet fit-tul fl-UV mhumiex biss xprunati prinċipalment minn bidliet fl-aerosols, iżda wkoll minn bidliet fl-albedo tas-sħab u tal-wiċċ (proporzjon ta’ dawl tax-xemx rifless mis-superfiċje tad-dinja), filwaqt li l-bidliet fl-ożonu totali għandhom rwol inqas sinifikanti (Fountoulakis et al., 2019). Fl-Ewropa tal-Lvant, bejn l-1979 u l-2015, it-tnaqqis kemm fl-ożonu totali kif ukoll fis-sħab wassal għal żieda fir-radjazzjoni UV ta’ kuljum fil-livell tal-art li tista’ taffettwa l-ġilda tal-bniedem (id-doża eritemali ta’ kuljum) b’sa 5-8 % kull għaxar snin (Chubarova et al., 2020).

It-tibdil fil-klima qed jimmodifika l-esponiment għall-UV u jaffettwa kif in-nies u l-ekosistemi jirrispondu għall-UV. Għall-pajjiżi Nordiċi, perjodi eċċezzjonalment twal ta’ smewwiet ċari u kundizzjonijiet xotti u sħan irreġistrati jidhru li huma l-kawża ewlenija għal valuri UVI għoljin b’mod mhux tas-soltu fis-sajf tal-2018. Tali kundizzjonijiet eċċezzjonali huma parti minn mewġiet ta’ sħana rekord li affettwaw partijiet kbar tal-Ewropa Ċentrali u tat-Tramuntana u ilhom iseħħu b’mod aktar frekwenti f’dawn l-aħħar deċennji. Ir-rabta sottostanti mat-tibdil fil-klima li jwassal għat-tisħin tal-Artiku u ż-żieda fil-mewġiet ta’ sħana qed tiġi investigata (Bernhard et al., 2020).

Il-projezzjonijiet reġjonali futuri tar-radjazzjoni UV taħt it-tibdil fil-klima jiddependu l-aktar fuq ix-xejriet tas-sħab, ix-xejriet tal-aerosols u tal-fwar tal-ilma u l-ożonu stratosferiku. Għall-Ewropa Ċentrali, ir-Rapport ta’ Valutazzjoni 6 tal-IPCC jassenja livell baxx ta’ fiduċja għal żieda fir-radjazzjoni tal-wiċċ, b’mod partikolari minħabba nuqqas ta’ qbil fil-kopertura tal-cloud fil-mudelli globali u reġjonali, kif ukoll fil-fwar tal-ilma. Madankollu, studji reġjonali u globali jindikaw li hemm fiduċja medja fiż-żieda tar-radjazzjoni fin-Nofsinhar tal-Ewropa u fit-tnaqqis tar-radjazzjoni fit-Tramuntana tal-Ewropa (Ranasinghe et al., 2021).

Barra minn hekk, iż-żieda fit-temperaturi assoċjata mat-tibdil fil-klima tirriżulta f’bidliet fl-imġiba, bħal żieda fil-ħin fuq barra u t-tneħħija ta’ ħwejjeġ protettivi li jwasslu għal aktar esponiment għar-radjazzjoni UV u kanċers tal-ġilda milli b’temperaturi aktar baxxi. Madankollu, meta t-temperaturi jkunu għoljin ħafna, in-nies iqattgħu inqas ħin barra milli jagħmlu b'żidiet żgħar fit-temperatura, u b'hekk inaqqsu l-esponiment għar-radjazzjoni UV. Għalkemm huwa diffiċli li wieħed ibassar l-imġiba soċjali, l-effetti tal-imġiba tal-bniedem b’reazzjoni għaż-żidiet fit-temperatura x’aktarx li jkunu fattur aktar importanti għar-rati tal-kanċer tal-ġilda miż-żieda fir-radjazzjoni UV innifisha (Hiatt u Beyeler, 2020).

Reazzjonijietta' politika

Il-prevenzjoni tal-effetti negattivi fuq is-saħħa tal-UV tinkludi approċċ fuq żewġ binarji fil-politika, li għandu l-għan li jnaqqas ir-radjazzjoni UV innifisha minn naħa, u jqajjem kuxjenza dwar ir-riskji għas-saħħa mill-esponiment għall-UV min-naħa l-oħra.  L-ewwel nett, il-Protokoll ta’ Montreal tal-1987 (UNEP 2018) u r-“Regolament dwar l-Ożonu” tal-UE tal-2009 għandhom l-għan li jnaqqsu t-tnaqqis tal-ożonu stratosferiku. Dawn il-politiki wasslu għal tnaqqis fil-konsum ta’ sustanzi li jnaqqsu s-saff tal-ożonu globalment u fl-UE, li diġà laħqet l-għanijiet tagħha f’konformità mal-Protokoll ta’ Montreal, iżda tkompli b’mod attiv l-eliminazzjoni gradwali tagħha. B’riżultat ta’ dan, il-firxa tat-toqba tal-ożonu (jiġifieri l-parti tal-istratosfera fuq l-Antartiku l-aktar serjament eżawrita mill-ożonu) tidher li qed twitti t-triq. Madankollu, jeħtieġ li jsir aktar biex jitnaqqas l-użu globali ta’ sustanzi li jnaqqsu l-ożonu (EEA, 2021).

It-tieni, fil-livell internazzjonali jitwettqu kampanji edukattivi mmirati lejn is-sensibilizzazzjoni dwar il-perikli assoċjati mal-esponiment eċċessiv għall-UV. Pereżempju, il-Programm INTERSUN (kollaborazzjoni bejn id-WHO, il-Programm tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Ambjent, l-Organizzazzjoni Meteoroloġika Dinjija, l-Aġenzija Internazzjonali għar-Riċerka dwar il-Kanċer u l-Kummissjoni Internazzjonali għall-Protezzjoni mir-Radjazzjoni Mhux Jonizzanti) jippromwovi u jevalwa r-riċerka dwar l-effetti fuq is-saħħa tar-radjazzjoni UV, u jiżviluppa rispons xieraq permezz ta’ linji gwida, rakkomandazzjonijiet u tixrid ta’ informazzjoni (WHO, N.D.). Fl-2006, il-Kummissjoni Ewropea introduċiet rakkomandazzjoni dwar it-tikkettar tal-prodotti għall-protezzjoni kontra x-xemx biex il-konsumaturi jkunu jistgħu jagħmlu għażliet infurmati (2006/647/KE).

Fil-livell nazzjonali, ħafna Stati Membri tal-UE jipprovdu previżjonijiet tal-Indiċi tal-UV (UVI) u pariri assoċjati dwar is-saħħa. L-UVI spiss jiġi rrappurtat matul ix-xhur tas-sajf flimkien mat-tbassir tat-temp fil-gazzetti, fuq it-televiżjoni u fuq ir-radju. It-tbassiriet tal-UVI fil-lingwi nazzjonali huma disponibbli għal ħafna pajjiżi Ewropej mis-servizzi meteoroloġiċi tagħhom (ara l-eżempji hawnhekk). It-telespettaturi tal-UVI bl-Ingliż u għall-Ewropa kollha huma disponibbli minn eż. is-Servizz Meteoroloġiku Ġermaniż, is-Servizz tal-Internet għall-Monitoraġġ tal-Emissjonijiet Troposferiċi Olandiż u l-IstitutMeteoroloġiku Finlandiż.

Aktarinformazzjoni

Referenzi

Language preference detected

Do you want to see the page translated into ?

Exclusion of liability
This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.