2.2 Risico's en kwetsbaarheden in Europese sectoren en regio's

2.2 Risico's en kwetsbaarheden in Europese sectoren en regio's

Waargenomen temperatuurstijgingen en veranderende neerslagpatronen hebben al gevolgen voor verschillende gebieden in Europa, waardoor ze kwetsbaar zijn voor verschillende weersomstandigheden. In veel regio’s en sectoren in Europa zijn reeds effect- en kwetsbaarheidsbeoordelingen uitgevoerd, die een analyse bevatten van de verwachte effecten, risico’s en het vermogen van een regio of sector om het hoofd te bieden aan de klimaatverandering. Dit deel biedt toegang tot belangrijke kwetsbaarheidsbeoordelingen en -richtsnoeren, die reeds zijn opgesteld, als eerste stap bij de beoordeling van de kwetsbaarheid voor toekomstige klimaatverandering.

Kwetsbaarheidsbeoordeling is meer dan het meten van potentiële schade aan de hand van informatie over klimaateffecten. Het omvat een beoordeling van het aanpassingsvermogen van de regio of sector. In de context van klimaatverandering definieert het IPCC kwetsbaarheid voor klimaatverandering als de mate waarin een systeem gevoelig is voor of niet in staat is om te gaan met negatieve effecten van klimaatverandering, waaronder klimaatvariabiliteit en extremen. Kwetsbaarheid is een functie van het karakter, de omvang en de snelheid van klimaatvariatie waaraan een systeem wordt blootgesteld, zijn gevoeligheid en zijn aanpassingsvermogen. Klimaatverandering is vaak niet de enige oorzaak van kwetsbaarheid. Mensen kunnen hun kwetsbaarheid vergroten door de verstedelijking van overstromingsvlaktes, door ontbossing van heuvelhellingen of door het opbouwen van activa in risicogevoelige gebieden.

De beoordeling van de kwetsbaarheid voor bestaande klimaatvariabiliteit en -extremen is een noodzakelijk uitgangspunt voor elke aanpassing. Beoordeling van weersomstandigheden in het verleden, bijvoorbeeld zware regenval of extreme temperaturen, en analyse van de daaruit voortvloeiende reacties kunnen helpen inzicht te geven in succesvolle of ineffectieve initiatieven. De lessen die uit dergelijke oefeningen zijn getrokken, kunnen worden gebruikt als basis voor het opstellen van plannen voor aanpassing aan de klimaatverandering. Om een deugdelijke kwetsbaarheidsbeoordeling uit te voeren, moet veel informatie worden verzameld en beoordeeld. Dit omvat een analyse van vroegere en huidige weertrends, toekomstige klimaatverandering en onzekerheid.

Er zijn veel kwetsbaarheidsindicatoren, maar de meeste volgen de bovenstaande definitie niet strikt, omdat aanpassingsvermogen vaak moeilijk te bepalen is. De meeste kwetsbaarheidsindicatoren zijn effectief impactindicatoren die het effect van klimaatverandering op het sociaal-ecologische systeem meten.

Er zijn verschillende methoden om kwetsbaarheden of risico's van klimaatverandering te analyseren. Een gemeenschappelijke definitie voor de analyse van het risico van een natuurgevaar is:

Risico van het gevaar = Verwachte schade van het gevaar x Kans dat het gevaar zich voordoet.

In het geval van klimaatveranderingsprognoses doen zich aanzienlijke complexiteiten voor bij de berekening van de risicofunctie. Deze worden geassocieerd met het toekennen van waarschijnlijkheid aan bepaalde klimaatveranderingsscenario's en met het maken van aannames over de effecten van toekomstige sociaal-economische ontwikkeling.

Gezien de verschillen in de definitie en toepassing van kwetsbaarheids- en risicobeoordelingen, handhaaft CLIMATE-ADAPT geen strikte kwetsbaarheidsdefinitie en biedt het in dit deel een breed overzicht van kwetsbaarheids- en risicobeoordelingen voor natuurlijke gevaren. Daarnaast biedt CLIMATE-ADAPT toegang tot richtlijnen voor het uitvoeren van een kwetsbaarheidsbeoordeling.

Kwetsbaarheidsrichtlijnen zijn ontwikkeld voor verschillende doeleinden en gebruikersgroepen. De lessen lopen uiteen en er bestaat momenteel geen overeengekomen methodologie. Aanbevelingen uit bestaande beoordelingen zijn onder meer:

• Maak een duidelijk onderscheid tussen de academische en de politieke aspecten van de beoordeling.
• Betrek de potentiële gebruikers bij alle methodologische en analytische keuzes die van invloed zijn op het resultaat.
• Houd kwetsbaarheidsindicatoren eenvoudig, transparant en gemakkelijk te communiceren.
• Geef gebruikers alle beschikbare informatie, maar laat ze beslissen wat ze moeten gebruiken en hoe ze moeten worden gewogen.
• Wees expliciet over het doel van de kwetsbaarheidsbeoordeling en hoe deze zal worden gebruikt, bijvoorbeeld:
  • Vaststellen van hotspots voor verdere gedetailleerde analyse
  • Bewustmaking van het probleem dat kwetsbaarheid veroorzaakt
  • Om inzicht te krijgen in de dynamiek van een systeem
  • Het informeren van plannen en beslissingen om de kwetsbaarheid te verminderen
  • Kwetsbare systemen of locaties vergelijken en prioriteren
• Een kwetsbaarheidsbeoordeling is een stap in de richting van aanpassingsplanning die tijdrovend kan zijn. Andere stappen, zoals de beoordeling en uitvoering van aanpassingsopties, zullen ook middelen vergen en mogen niet over het hoofd worden gezien.