Den portugisiske beredskapsplanen for hetebølgjer

Folkesetnadens sårbarheit for forhøgde temperaturar er avhengig av helsetilstanden og sosioøkonomiske forhold til individet, helsesystemet, den spesifikke staden og frekvensen som ekstreme temperaturar oppstår på den staden. Kvar av desse er eit komplekst og utfordrande tema. Vellukka gjennomføring av ein nasjonal beredskapsplan for hetebølgjer krev at informasjon om alle desse temaa er kjende, overvakast og korrigerande tiltak treffast når det er naudsynt.

Eksponering for forhøgde temperaturar er forbunde med auka dødelegheit og sjuklegheit. Bevis frå tidsseriestudium i europeiske byar viser ein klar samanheng mellom forhøgde temperaturar og dødelegheit frå respiratoriske forhold. Eldre individ er kjend for å vere spesielt sårbare under ekstreme sommartemperaturar. Sistnemnde skyldast dei reduserte termoregulatoriske responsa i desse faga og i nokre tilfelle tilstadeværinga av kroniske sjukdommar, avgrensa mobilitet og ikkje å vera sjølvforsynt.

Klimaprognosar indikerer at få dagar med ekstrem varme i Portugal vil auke med urbane område som er meir kjenslevare. Viss framtidige folkesetnader blir meir urbaniserte og få eldre held fram med å auke, vil spørsmålet om varmerelaterte dødelegheit truleg bli meir alvorleg.

Hovudmålet med den portugisiske Heatwave Contingency Plan er å forhindre negative helseeffektar frå forhøgde temperaturar, òg med tanke på moglege konsekvensar av klimaendringar. Dette oppnåast ved å gje lokale styresmakter relevant informasjon til rett tid, slik at dei kan gjennomføre risikovurderingar og eigna korrigerande tiltak. Spesiell merksemd er lagt på den eldre folkesetnaden. Denne planen etablerer roller og funksjonar for statlege institusjonar på nasjonalt, regionalt og lokalt nivå. Sjølv om det koordinerast sentralt av Helsedirektoratet, har det ein desentralisert driftsstruktur.

Hovudelementa og tiltaka som planleggast i planen, omfattar:

• Definisjon av roller og ansvarsområde for kvar styresmakt som er involvert i planoperasjonen. Innanfor helsesektoren er roller og ansvar på nasjonalt, regionalt og kommunalt nivå. Planen etablerer også operasjonsprotokollar med andre sektorar som beskyttelsestenester (inkludert metrologiske tenester) og sosiale tenester.
• Daglege varsel til ålmenta om faretilstanden knytte til ekstrem temperatur og hetebølgjer. Tre moglege varslingsnivå vurderast: i) grønt, som angir normale temperaturar for den tida av året, II) gult, som angir at temperaturane er høge og kan forårsaka helseskadelege verknader i den mest kjenslevare populasjonen, IIi) Raud, noko som indikerer ekstremt høge temperaturar som sannsynlegvis vil forårsaka betydelege negative helseeffektar.
• For kvart alarmnivå er det fastsett særleg vernetiltak for å redusere moglege helseskadelege verknader, Til dømes, under eit raudt varselnivå: a) informere folkesetnaden generelt, helseinstitusjonar, sosiale tenester og relevante mediekanalar om varslingsnivået og råda til kva for vernetiltak (dvs. drikking av vatn) som kan brukast for å redusere varmestress, B) forbetra kommunikasjonskanalane mellom helsesektoren og andre sektorar, C) artikulere med beredskapstenester for å fremje transport til beredskapseiningar på sjukehus og mellombelse stader med tilgang til klimaanlegg, d) Sikre at sårbare befolkningsgrupper ikkje er åleine i denne perioden; e) Sikre at helseinstitusjonens beredskapseiningar har ekstra kapasitet.
• Spesielt fokus på sårbare befolkningsgrupper. Ulike opplærings- og kommunikasjonsaktivitetar retta mot sårbare folkesetnader er definerte av planen.
• Overvåking av dødelegheit og sjuklegheit forbunde med periodar med varmestress.
• Rapportere til helseministeren og ålmenta om aktivitetane som er utvikla i løpet av året innanfor Heatwave Contingency Plan.

Statlege institusjonar på nasjonalt, regionalt og lokalt nivå var involvert i utarbeidinga av planen og arbeidde saman med å ta på seg ulike roller i ulike stadium av planoperasjonen. Dette inkluderer òg helsepersonell, sjukehus og anna beredskapspersonell. Meldingar om varslingsnivå og tilsvarande risikoreduserande tiltak som krevst, sendast ut til media. Trykt materiale om korleis ein reduserer risiko er ålment tilgjengeleg i klinikkar og andre stader retta mot sårbare grupper som eldres heim. Informasjon er også tilgjengeleg på Helsedirektoratets nettsider og på dei regionale helseføretakas nettsider.

Varselvarslingssystemet er godt kjend nasjonalt, og har vore i stand til å identifisere dei store hetebølgjeepisodane i Portugal. Korleis dette har redusert negative helseeffektar er vanskelegare å vurdere, og det er for tida ingen informasjon tilgjengeleg.

Planen har vore operativ nasjonalt sidan 2004. I løpet av denne perioden har det vore ulike tilpasningar for å mogleggjera betre implementering. Ei av dei største endringane inkluderte å flytte implementeringsoppgåvene frå staten til regionale og lokale styresmakter, og dermed mogleggjere meir realistiske risikovurderingar og raskare svar i helsesystemet.

Ei anna viktig endring var å introdusere forskjellige temperaturavskjeringsverdiar som brukast til å utløyse endringar i kvar region. Dette er imidlertid ein del av planen som framleis kan ha nytte av meir raffinert informasjon. Den noverande definisjonen av ei varmebølgje (eller periode med ekstrem varme) er basert på statistisk samanlikning av forventa klima med klimadata forventa for den perioden i den regionen. Gjennomføring av vurderingar i kvar region for å bestemme terskelen basert på lokal folkesetnadsfølsemd og klima vil truleg vere meir effektiv.

Planen er fullfinansiert av Helsedepartementet. Tilsette som arbeider med denne planen, arbeider òg i andre område av primærhelsetenesta, noko som gjer det svært vanskeleg å estimere kostnadene og ressursane knytte til planen.

Per definisjon er fordelane med denne planen førebygging av negative helseeffektar. Måling av desse fordelane er svært vanskeleg og har enno ikkje vorte berekna.

Heatwave Contingency Plan er ein nasjonal plan utvikla, finansiert og implementert av Helsedepartementet.

Etter hetebølgja i 2003 vart den portugisiske beredskapsplanen for hetebølgjer etablert og har vore i drift kvart år sidan 2004, frå mai til september.

Handlingssplanane antas å halda fram på lang sikt. Ein revisjon av planen er planlagt for 2016-2017.

Paulo Diegues
Head of Environmental and Occupational Health Division
Directorate-General of Health
E-mail: diegues@dgs.pt