Økososial vassavgift i Dunkerque, Frankrike

Klimaendringane forventast å påverke vasstilgjengelegheita negativt. Byar og regionar må finne måtar å auke vasseffektiviteten og redusere vassforbruket. Økonomiske insentiver kan vere eit kraftig verktøy for å auke vasseffektiviteten, men forhøgde vassprisar kan hindre hushaldningar med låg inntekt i å sikre tilstrekkeleg tilgang til drikkevatn. Dette er uakseptabelt, gjeve at tilgang til trygt drikkevatn er definert som eit grunnleggjande behov og ein menneskerett, og i og for seg er eit av FNs berekraftsmål. Det er stor risiko for at denne retten nektast hushaldningar med låg inntekt dersom vassprisane blir uoverkommelege.

Under desse omstenda er ei viktig utfordring for Dunkerque-området mangelen på direkte tilgang til ferskvassressursar.

I området Dunkerque (Frankrike) er vasstenester levert av Syndicat de l’Eau of Dunkerque (SED),ei offentleg samanslutning av lokale styresmakter, som serverer rundt 215000 innbyggjarar. Drikkevatn hentast frå grunnvatn i naboområdet Audomarois, som ligg over 40 kilometer unna, medan overflatevatn brukast til å tilfredsstilla vassbehovet frå dei intense industriaktivitetane i området. For dette føremål vart det på 1970-talet oppretta to separate distribusjonsnett som skilde vassforsyning til hushaldsbruk frå vatn til industriell bruk. Regionen var ein av dei mest påverka av klimaendringar som omsette i ein auke av anomaliar for temperaturar og nedbør. Som ein konsekvens fokuserte merksemda på å auke effektiviteten av vassforsyning og auke medvitet om viktigheita av betre vassressursforvalting av innanlandske brukarar, dvs. innbyggjarar. Dunkerque er ein del av den tidlegare regionen Nord-Pas de Calais, som er ein av dei franske regionane med høgast andel personar med risiko for fattigdom og sosial ekskludering, som har nådd 25,9 % i 2022.

I Frankrike, før vedtakinga av artikkel 15 i "Forpliktingog nærleik"lov av 2019, artikkel 1 i lova om vatn og akvatiske miljøar (LEMA) gjeve eit strengt rammeverk for vatn og sanitære prisar. Under dette rammeverket måtte prisen på offentlege vass- og sanitærtenester vere identisk for alle brukarar, noko som resulterte i at lokale styresmakter ikkje var lovleg i stand til å skape sosiale støtteverktøy dedikert til drikkevatn.

I erkjenning av den kritiske betydninga av SDG 6 med sikte på å garantere universell tilgang til vatn og sanitære tilhøve og sikre berekraftig forvaltning av vassressursar, beslutta SED å innføre eit sosialt, miljømessig, progressivt og insentivbasert system for prisfastsetjing av vatn i oktober 2012. Eit slikt prissystem vart gjort mogleg av "Brottes"-lova, godkjend i 2013, som kalla interesserte lokale styresmakter til å eksperimentere med forskjellige modellar for å "fremje tilgang til vatn og implementere sosial vassprising".

Dunkerque var ein av dei 50 lokale styresmaktene som deltok i eksperimentet, og implementerte ein økososial tariff som introduserte eit nytt vassprissystem med sikte på å byggje eit berekraftig sosialt "rettferdig" tariffsystem basert på målt vassforbruk.

Innføringa av det nye prissystemet er ein del av ein breiare strategi for å stimulere til reduksjon av ikkje-essensielt vassforbruk. Vidare er tariffen ein måte å garantere distributiv rettferd på, då det sosiale rabattmålet er å hjelpe økonomisk utsett folkesetnad. Saksbehandlingsretten gjeld òg fordi byråkratiske hindringar for tilgang til rabattar er oppheva, ettersom rabatten anvendes automatisk på grunnlag av opplysningar om økonomisk sårbare hushaldningar framlagt av Caisse primaire d’assurance maladie (CSS).

Samanfatta er måla for den økososiale tariffen:

Redusar vassforbruket og dermed ressursbruken

Auka folkesetnadens miljømedvit gjennom økonomiske insentiver for å redusere vassforbruket

Innføra ein sosial tariff for låginntektsgrupper og innføra tilleggsrabattar for låginntektsgrupper

Det økososiale tre-lags tariffsystemet skil mellom kva som ans som vassforbruk for å møte grunnleggjande menneskelege behov i staden for ikkje-essensielle vassbehov. Prisnivået knytte til kvart nivå aukar på ein ikkje-lineær måte, slik at alle innbyggjarar har råd til vatn for å dekkje alle deira grunnleggjande behov. Terskelen for vitalt forbruk er sett til 80 m3/år per hushald til ein pris på 1,29 EUR/m3. For det første nivået haldast prisane så låge som mogleg, og subsidierer produksjonskostnadane gjennom dei høgare prisane som belastast for vassforbruk på det andre (2,40 EUR/m3 for opptil 200 m3) og tredje nivå 3,18 EUR/m3 for vassforbruk som overstig dette nivået. Det vart òg innført ein ekstra mekanisme for ytterlegare å støtte svært sårbare grupper: CSS-mottakarane får automatisk 70 % rabatt på sine vassrekningar som betaler 0,50 EUR/m3 (alle prisar refererer til 1.^januar 2023). I 2023 heldt 72,1 % av hushalda sitt vassforbruk innanfor grensene til det første nivået, medan forbruket til 25,4 % av hushalda ligg i det andre, og 2,6 % av hushaldas forbruk tilhøyrer det tredje nivået.

Tariffen basert på vassmengder som forbrukast per hushald, tek ikkje omsyn til dei effektive vassbehova knytte til storleiken på hushalda. Av denne grunn kan nokre låginntektshushaldningar ikkje dra nytte av det automatiske systemet, anten fordi deira bustad ligg i ein kollektiv bygning utan individuelle meter, eller fordi deira vassbehov overstig det lågaste nivånivået på grunn av hushaldets storleik. I Dunkerque-området gjeld dette ca. 1600 hushaldningar i bustadblokker utan enkeltmeter åleine (ut av regionens 36000 fleirfamiliebustader), vidare til ei rekkje store hushaldningar. For begge kategoriane er det etablert eit «sjekke-eau»-system, som hushalda måtte søkje aktivt om. Denne sjekken tilsvarar 12 EUR/år tildelt for kvar person som startar frå den 6.^personen i eit hushald, og 40 EUR/år per hushald for dei som bur i bygningar utan individuelle vassmålarar.

Likevel viste sjekksystemet seg å vere mislukka, då berettigede hushaldningar ikkje søkte om desse rabattane: I Dunkerque hadde berre 40 husstandar av dei forventa meir enn 1800 søkt og motteke sjekken. På grunn av sjekksystemets ineffektivitet prøver SED å innhente data frå det lokale Caisse d’ Allocation Familiales (CAF), som vil gjere det mogleg å ta hushaldsstorleiken i takstsystemet på ein automatisert måte, slik det allereie er gjort for CSS-mottakarar.

Som eit resultat av skiftet frå den førre flatprismodellen med like tariffer for alle hushaldningar til denne nye ordninga, har 80 % av vassbrukarane spart på regningane sine. Dei resterande 20 % hadde ein auke, og brukarane som tilhøyrer tredje nivå (høge forbrukarar, 2,62 % av hushalda) har vorte mest påverka av prisauken. Sed har spart 10 % av kostnadene samanlikna med tidlegare tariffer. Ei hushaldning av to er under den økonomiske brotterskelen samanlikna med det førre tariffsystemet, og gjennomsnittleg årleg forbruk er stabilisert.

Gjennomsnittleg forbruk per hushald gjekk betydeleg ned frå 83-85 m3/år i 2010 til 67 m3/år i 2023. Sjølv andre nivå forbrukarar reduserte forbruket betydeleg (frå nesten 90 m3/år i 2010 til mindre enn 80 m3/år i 2013 etter innføringa av tariffen). På denne måten har ein i Dunkerque spart betydelege mengder grunnvatn, med ein reduksjon av oppsamling av grunnvatn på 10 % i 2023. Likevel såg gjennomsnittleg forbruk blant hushaldningar i første nivå ein liten auke (frå under 70 m3/år til meir enn 75 m3/år) som viste at før innføringa av denne nye tariffen var dei sannsynlegvis underforbrukande for å avgrense utgifter til vatn.

Overvåkinga av tiltaket er hovudsakleg gjennomført gjennom data henta frå vassmålarar installert i åra før innføringa av det nye tariffsystemet og vidareførast sidan då. Tilgjengelegheita av desse dataa har vore ein nøkkelfaktor for å forstå effektiviteten av tiltaket.

Endeleg forventast optimaliseringsstudium å inkludere, i tillegg til økonomiske kriterium, sosiale kriterium i Dunkerque vasstariffsystemet, som omfattar mottakarar av komplementær godtgjersle og funksjonshemma vaksengodtgjersle, gjeve at data om hushaldsberettiging kan oppnåast for å anvende desse kvotane automatisk, som faktisk er tilfelle for CSS-mottakarane.

Syndicat de l’Eau i Dunkerque består av 29 kommunar. Den definerer vasspolitikken for regionen og bestemmer utfordringane og orienteringene til drikkevatn og industrielle vasstenester. Syndicat de l’Eau of Dunkerque har betrodd drifta av drikkevassdistribusjonstenesta til ein delegat, SUEZ Eau, eit selskap som spesialiserer seg på drift av anlegg som betenar miljøet.

Prissystemet for økosolidaritet er basert på kontinuerleg evaluering, og eit økosolidaritetsobservatorium er oppretta som ein styringskomité. Dette observatoriet møtest regelmessig, og samlar aktørar i vasssektoren og representantar for foreiningar og institusjonar, herunder utleigarar, sosiale og miljømessige foreiningar, General Council, og lokale styresmakter og miljøorganisasjonar, Caisse Primaire d’Assurance Maladie du Nord (CPAM), Le portal des Allocation Familiales (CAF), Water Agency, National Water Committee, representantar for Syndicat, Centre Communal d’Action Sociale (CCAS) og vasstenestedelegatet.

Føremålet med økosolidaritetsobservatoriet er å vurdere verknaden av vassprissystemet på forbruket og foreslå måtar å forbetra det på. For å gjere dette er det avhengig av fire verktøy: i) ei undersøking av 800 brukarar gjennomført over tre år (så langt gjennomført kvart år), II) eit kvalitativt panel på 1500 brukarar overvakat over seks år (inkludert dei tre åra før lanseringa av prissystemet); IV) Innbyggjarnes arbeidsgrupper for kvalitativ vurdering av systemet og innføring av miljøtiltak. Analyser av regningane til dei 98.244 abonnentane (private og profesjonelle brukarar), og verktøya som tilrådast for å sikre direkte konsultasjon med brukarane. Tilstedeværinga av foreiningar i observatoriet bidreg også til dette.

Utvikling og implementering av den nye progressive økososiale tariffen anses som ei effektiv tilpasningsløysing frå både eit miljømessig og sosialt perspektiv. Innføringa av denne tariffen var ei løysing for å redusere forbruksnivåa til større vassforbrukarar, samstundes som ein sikra rimeleg tilgang til ei mengd vatn som kunne møte dei grunnleggjande vassbehova til låginntektshushaldningar.

Tariffen har omfordelt kostnadene ved drikkevatn, då 80 % av forbrukarane betaler mindre eller det same som før tariffen vart innført, med ein tilhøyrande generell reduksjon av vassforbruket, medan første nivå forbrukarar som sannsynlegvis hadde vore under forbrukar i det siste, var i stand til å auke forbruket litt.

Suksessen til denne operasjonen, både når det gjeld vasssparing og sosial aksept, vart sterkt og positivt påverka av lanseringa av ein stor medvitskampanje like før innføringa av miljøsolidaritetsprisingssystemet. Denne kampanjen held fram i dag (år 2024) med kulturelle, sportslege, fritids- og andre arrangementer organisert i Dunkerque-området, samt med skulebarn.

Målet med denne haldningsskapande kampanjen er tredelt:

• Å forklare brukarane der vatnet som strøymer frå kranane deira kjem frå, og å gjere dei merksame på dets dyrebare natur. Målet var å gjere innbyggjarane viljuge til å spare vatn ved å bli involvert i bevaringa.
• Forklare for brukarane det øko-sosiale tariffsystemet og dets økonomiske, sosiale og økologiske fordelar. Programimplementørar måtte spesielt overtyde dei største forbrukarane om at deira auka regningar ville ha vore til nytte for dei mest sårbare medlemmane i samfunnet.
• For å gje brukarane verktøy for meir medvite forbruk, dvs. både kontrollere og redusere forbruket gjennom enkle rutinemessige handlingar og oppkjøp av nye vanar.

Nokre begrensningar i takstsystemet basert på måling er knytte til behovet for:

• a) effektivt kople betalingar til vassforbruket ved hjelp av måling, men likevel 16000 hushaldningar lever i kollektiv utan individuelle vassmålarar.
• B) å sikre rettferd i berekninga av vassbehov føre større hushaldningar. Faktisk har SED problemer med å identifisere større hushaldningar som treng å dra nytte av ein nedsett pris, men brukar meir vatn enn føresett av nivåsystemet, på grunn av hushaldsstorleiken.

 Medan data om sosialt vanskelegstilte hushaldningar gjevast til SED av institusjonen som distribuerer tilskot til desse gruppene (Caisseprimaire d’assurance maladie, CSS), nekta den lokale institusjonen med ansvar for særlege offentlege tilskot til denne gruppa av hushaldningar å dele data med SED, slik at desse hushalda ikkje kan dra nytte av automatisk anvending av ein særleg tariff.

Spørsmålet om mangel på riktige data for å nå ut til alle sårbare menneske (av økonomiske eller sosiale årsaker) forventast å bli løyst i nær framtid, gjennom eit nasjonalt reguleringsdekret som vil forplikte alle sosiale organisasjonar til å dele data med lokale styresmakter som driv ein sosial vasstariff, for å auke eigenkapitalen i desse tiltaka.

Det første forsøket på å dekkje slike tilfelle i umoglegheita av å bruke automatiserte anvending av rabattar, med eit sjekksystem, kravde aktiv søknad av hushaldningar. Likevel har dette systemet mislyktes, då fleirtalet av berettigede hushaldningar ikkje søkte om dette tilskotet, og sjekksystemet er forlaten. For å dekkje flere hushaldningar med det trinnvise tariffsystemet, har SED i 2018 revidert terskelverdien for det første «essensielle vass»-tariffbandet frå 75 m3 til 80 m3 vassforbruk per år per hushald.

Ifølgje SED auka ubetalte regningar etter Covid-pandemien, truleg knytte til innføringa av eit digitalisert betalingssystem. Sårbare grupper, til dømes eldre, kan misleghalde regningsbetalingar, då dei er mindre kjende med digitale betalingar (dvs. på grunn av IT-alfabetisme eller står overfor flere vanskelegheiter med å få tilgang til IT-betalingsplattformer).

I ein rapport publisert i 2017 (siste spesifikke data tilgjengeleg), programmet etableringskostnader var rundt EUR 180.000. Desse inkluderte innleiande kostnadar knytte til utviklinga av eit skreddarsydd prissystem for å møte programmåla, som vart støtta av eit konsulentselskap, vidare til kostnadene ved installasjon av individuelle målarar, samt utvikling av programimplementeringsplanen. I tillegg til dette fører administrasjonen av det nye faktureringssystemet til ein ekstra kostnad på 1,5 cent per m3.

Fordelane med implementeringa vart hovudsakleg motteke av det første nivået av forbrukarar og CCS-mottakarar som generelt ans som dei mest sårbare folkesetnadsgruppene; Ein stor andel av forbrukarane på høgare nivå (rundt 80 %) reduserte òg vassforbruket, og unngjekk ei stor auke av vassrekningane. Berre 20 % av kundane auka sitt forbruk og dermed deira vassrekningar.

Ein liten auke effekt har vorte observert blant nokre CSS mottakarar sidan innføringa av 0,34 EUR/m3 solidaritet rate for første-tier forbruk nivå. Då dei ikkje hadde økonomiske midlar til å betale prisen på ei tilstrekkeleg mengd vatn før innføringa av dette prissystemet, reduserte dei forbruket så mykje som mogleg, sjølv under det som reknast som det mest grunnleggjande nivået for å møte sine eigne sanitære behov. Den nye prisstrukturen har gjort det mogleg for dei å auke forbruket audmjukt for å nå fullt ut møte deira grunnleggjande behov.

Prissystemet vart innført i 2012 og går føre seg framleis, den førebuande fasen starta tre år før innføringa med overvåking av hushaldningar og samordning med økosolidaritetsobservatoriet som vurderer og styrer prosjektet.

Den økososiale vasstariffen er eit permanent tiltak, med tilpasningar som gjennomførast over tid for å optimalisere dens funksjon.

Til dømes har SED i nær framtid som mål å skaffe data om hushaldningsstorleiken (ikkje vurdert så langt på grunn av mangel på brukbare data) for å kunne gje ytterlegare rabattar i forhold til familiestorleik. Det same gjeld for inkludering av sosiale kriterium (t.d. rabatterte prisar for meir sårbare personar).

Bertrand Ringot (President of Syndicat de l'Eau du Dunkerquois)
Mazouni Fabrice (Directeur général des service)
FMazouni@leaududunkerquois.fr
Phone number: 06 84 75 97 33

SYNDICAT L’EAU DU DUNKERQUOIS
Immeuble Les Trois Ponts – 257 rue de l’école maternelle – 59140 DUNKERQUE
contact@leaududunkerquois.fr

Comitè national de l’eau (2017) Rapport d’étape sur la mise ein œuvre de l’expérimentation pour une tarification sociale de l’eau.

Mayol, A. (2018) «Sosialeog ikkje-lineære tariffer på drikkevatn: Cui bono eller kva? Empiriske bevis frå eit naturleg eksperiment i Frankrike» Revue d’Economie Politique, 127(6), s. 1161-1185.

Syndicat de l’eau du Dunkerqois (2022) Rapport sur le prix eit a qualité du service public de l’eau potable 2022 (engelsk). Dunkerque,sjølvfølgjeleg.

République Francaise, Mission «flash» sur le bilan de l’expérimentation d’une tarification sociale de l’eau

● Loi n° 2006-1772 du 30 décembre 2006 sur l’eau eit les milieux aquatiques