Toksiproduserande E. coli-infeksjonar

Shigatoksinproduserande Escherichia coli-bakteriar (STEC, også kjend som verocytotoksinproduserande E. coli (VTEC) eller enterohemoragisk E. coli (EHEC)), er ei gruppe zoonotiske patogener (dvs. som stammar frå dyr) som forårsaka diaré eller meir alvorlege sjukdommar etter inntak av forureina mat eller vatn, eller etter kontakt med infiserte dyr (Vanaja eit al., 2013). I Europa er STEC blant dei tre vanlegaste årsakene til matborne sjukdommar, ved sida av campylobacteriosis og salmonellose (ECDC, 2016-2024). Hyppigare kraftige nedbørshendingar og auka temperatur i framtida skapar optimale forhold for bakteriell vekst, overleving og spreiing, og aukar STEC-relaterte infeksjonsrisiko.

Shigatoksin/verocytotoksinproduserande Escherichia coli (STEC/VTEC)-infeksjon — meldingsrate for totale og innanlandske tilfelle (kart) og totale rapporterte tilfelle (graf) i Europa

_{Merknader: Kart og graf viser data for EØS-landa. Grensene og namna som visast på dette kartet inneber ikkje offisiell godkjenning eller aksept av Den europeiske unionen. Grensene og namna som visast på dette kartet inneber ikkje offisiell godkjenning eller aksept av Den europeiske unionen. Sjukdommen er meldepliktig på EU-nivå, men rapporteringsperioden varierer mellom landa. Når land rapporterer null tilfelle, visast varslingsraten på kartet som '0'. Når land ikkje har rapportert om sjukdommen i eit bestemt år, er frekvensen ikkje synleg på kartet og er merkt som "urapportert" (sist oppdatert i august 2024).}

Kilde & amp; overføring

E. coli bakteriar er til stades i friske tarmar av menneske og dyr (inkludert storfe, sauer, geiter, samt hjort og elg). Likevel utgjer STEC risiko for matforureining når dyreavføring ikkje handterast sanitært. Allereie ved relativt låge tal kan STEC forårsaka sjukdomssymptomer (Pacheco og Sperandio, 2012).

STEC infeksjonar, som andre infeksjonar med E. coli bakteriar, er ofte ervervet under mjølking eller slakting, spesielt ved handtering av storfe, eller for barn i petting dyreparkar. Forutan infeksjonar via direkte kontakt, er matboren overføring vanleg sidan bakteriane kan vera til stades i rå eller utilstrekkeleg oppvarma matvarer, til dømes rå mjølk og ost, og rå eller underkokt kjøt. Også rå frukt og grønnsaker kan vera forureina med STEC, etter kontakt med storfe avføring eller forureina vatn eller jord. Indirekte, kontakt med forureina hender, reiskapar, kjøken arbeidsflater eller knivar, og krysskontaminering i klar-til-et mat er òg moglege ruter for infeksjon. I tillegg kan menneske-til-menneske kontakt også forårsaka infeksjonar, sjølv med svært låg bakteriell tilstedeværelse (WHO, 2022; CDC, 2022 (engelsk).

Helseeffektar

STEC-symptomer oppstår vanlegvis mellom 2 og 10 dagar etter inntak av bakteriane og forårsaka hovudsakleg gastrointestinale problemar som spenner frå mild til alvorleg blodig diaré, som ofte er forbunde med magekramper, kvalme, oppkast, feber eller hemoragisk kolitt (HC). HC forårsaka alvorleg blodig diaré flere dagar etter utbrotet av dei første symptoma (Cohen og Gianella, 1992), og også det hemolytiske uremiske syndromet (HUS) kan då oppstå. I 5 til 7 % av STEC-infeksjonar lid pasienten av HUS, som er spesielt risikabelt for små barn, eldre eller personar med låg immunitet som kan utvikla alvorlege komplikasjonar (Pacheco og Sperandio, 2012). I desse tilfella kan blodkar, raude blodlekamar og nyrer bli skadat, noko som ytterlegare permanent kan skada nervesystemet og andre organar som bukspyttkjertelen og hjartet (Pacheco og Sperandio, 2012).

Morbiditet & amp; dødelegheit

I EØS-landa (unntatt Sveits og Türkiye på grunn av manglande data) i perioden 2007-2022:

• Den samla varslingsraten var 2,5 tilfelle per 100000 innbyggjarar i 2022, med 29 EU/EØS-land som rapporterte 8565 bekrefta tilfelle. Dette representerte ein 25 % auke samanlikna med 2021-varslingsraten, som overstig prepandemiske nivåar.
• Moderat sannsyn for sjukehusinnlegging (30-40 % av alle tilfelle med kjende sjukehusstatus)
• 214 dødsfall vart rapportert (ECDC, 2024), og ei dødelegheit på ca 0,25 %.
• Aukande insidensutvikling sidan 2007, moglegvis delvis på grunn av auka medvit og endra diagnostikk. I 2020 fall talet på rapporterte tilfelle, sannsynlegvis på grunn av Covid-19-pandemien og mogleg underrapportering.
• Dei fleste STEC-tilfelle var sporadiske, men utbrot skjedde kvart år. Våren 2011 forårsaka ein aggressiv STEC-stamme to utbrot i Europa, noko som påverka om lag 4000 menneske i 16 land, med Tyskland som rapporterte det høgaste talet på tilfelle. Utbrotet resulterte i rundt 900 tilfelle av HUS og 50 dødsfall (Foley eit al., 2013; Grad eit al., 2012 (engelsk).

(ECDC, 2016-2024; ECDC, 2024 (engelsk)

Fordeling på tvers av folkesetnaden

• Aldersgruppa med høgast sjukdomsførekomst i Europa: 0 — 4 år (ECDC, 2016-2024)
• Grupper med risiko for alvorleg infeksjon (inkludert HUS): Små barn, eldre og personar med låg immunitet

Klimafølsemd

Klimatilpasning

E. coli-bakteriar er perfekt tilpassa tilhøva i dyretarmen. Dei kan vekse ved temperaturar mellom 7 og 50 °C, med optimal temperatur ved 37 °C (WHO, 2022). E. coli-bakteriar kan òg overleve utanfor verten, til dømes i vatn eller jord ved temperaturar så låge som 4 °C i flere dagar til månader (Son og Taylor, 2021). Toksiproduserande E. coli-stammar, som STEC, har ein litt lågare overlevingskapasitet då produksjon av giftstoff krev energi og derfor kjem til ein treningskostnad (van Elsas eit al., 2011).

Sesongmessigheit

I Europa er det flere infeksjonar mellom juni og september (ECDC, 2016-2024).

Verknader av klimaendringar

Auken av ekstreme vêrforhold kan optimalisere tilhøva for bakteriell vekst, inkludert det for (shigatoksinproduserande) E. coli. Kraftig nedbør fører til meir avrenning frå jordbruksland, som bringar med seg patogener frå kompost og dyreavføring, og både flaum og auka avrenning aukar risikoen for kloakkoverløp og forureining av overflatevatn. I tillegg, lågt vatn står under tørkeperiodar heve patogen konsentrasjonar i gjenverande vatn på grunn av mindre fortynning og lågare filtrering kapasitet i jorda. E. coli bakteriar er i stand til å tilpasse seg godt til varmare klima og spesielt nokre STEC stammar er svært vedvarande i miljøet (van Elsas eit al., 2011). Også høgare lufttemperaturar akselererer bakterievekst, til dømes i upasteurisert mjølk viss den ikkje lagrast riktig ved låge temperaturar. Sidan forbruket av rå mjølk er spesielt høgt i Italia, Slovakia, Austerrike og Frankrike, forventast få E. coli-infeksjonar, inkludert dei med STEC, å auke på grunn av oppvarmingsklimaet i desse landa (Feliciano, 2021). Tvert imot vil den forventa auken i temperaturen i kaldt badevatn over 4 °C truleg redusere E. coli-konsentrasjonane (Sampson eit al., 2006).

Førebygging & amp; Behandling

Førebygging

• Riktig mathandtering før forbruk, inkludert (kald) lagring, varmebehandling og separasjon for å unngå krysskontaminering (Uçar eit al., 2016)
• Effektiv sanitærpraksis i kjøken og kjøkkenutstyr (Ekici og Dümen, 2019)
• God hygiene på gardar og slakteri for å minimere fekal forureining
• Riktig avføring og redusert kontakt med husdyrgjødsel (Bauza eit al., 2020)
• Medvitsauke om smitteoverføring
• Probiotika, dvs. levande og trygge Lactobacillus eller Bifidobacterium mikroorganismar (Allocati eit al., 2013)

Behandling

• Inga spesifikk behandling
• Rehydrering og elektrolytt erstatning
• Antimikrobielle medisinar bør unngåast for å avgrense risikoen for å utvikle HUS
• Dialyse (blodutskifting), organspesifikk terapi og sterke smertestillande ved HUS (Bitzan, 2009)

Referansar

Allocati, N. eit al., 2013, Escherichia coli i Europa: Ei oversikt, International Journal of Environmental Research and Public Health 10 (12), 6235-6254. https://doi.org/10.3390/ijerph10126235

Bauza, V. eit al., 2020, Behandling av barneavføring og fekal forureining: Ein tverrsnittstudie i landlege Odisha, India, Science of the Total Environnent 709, 136–169. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.136169.

Bitzan, M., 2009, Behandlingsalternativar for HUS sekundært til Escherichia coli O157:H7, Kidney International 75, S62-S66. https://doi.org/10.1038/ki.2008.624

CDC, 2022, E. coli heimeside, Senter for sjukdomskontroll og førebygging. Tilgjengeleg på https://www.cdc.gov/ecoli/general/index.html. Sist vitja august 2022.

Cohen, M. B. og Gianella, R. A., 1992, Hemoragisk kolitt assosiert med Escherichia coli O157:H7, Framsteg i internmedisin 37, 173–195. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1557995/

ECDC, 2016-2024, Årlege epidemiologiske rapportar for 2014-2022 — STEC-infeksjon. Tilgjengeleg på https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/stec-infection-annual-epidemiological-report-2022. Sist vitja august 2024.

ECDC, 2024, Surveillance Atlas of Infectious Diseases (Overvåkingsatlas over smittsame sjukdommar). Tilgjengeleg på https://atlas.ecdc.europa.eu/public/index.aspx. Sist vitja august 2024.

EFSA og ECDC, 2022, The European Union One Health 2021 Zoonoses Report, EFSA Journal 20(12), 7666. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2022.7666

Ekici, G. og Dümen, E., 2019, Escherichia coli og mattryggleik, i: Starčič Erjavec, M. (red.), Universet av Escherichia coli, IntechOpen. https://doi.org/10.5772/intechopen.82375

Feliciano, R., 2021, Probabilistisk modellering av Escherichia coli konsentrasjon i rå mjølk under varme vêrforhold, Food Research International 149, 110679. https://doi.org/10.1016/j.foodres.2021.110679

Foley, C. eit al., 2013, Outbreak of Escherichia coli O104:H4 Infeksjonar knytte til Sprout Consumption-Europe and North America, May-July 2011, Morbidity and Mortality Weekly Report 62(50), 1029-1031. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24352067/

Grad, YH eit al., 2012, Genomisk epidemiologi av utbrota av Escherichia coli O104:H4 i Europa, 2011, Proceedings of the National Academy of Sciences 109(8), 3065-3070. https://doi.org/10.1073/pnas.1121491109

Pacheco, A. R. og Sperandio, V., 2012, Shiga toksin i enterohemorragisk E. coli: Regulering og nye antivirulensstrategiar, Grenser i celle- og infeksjonsmikrobiologi 2(81). https://doi.org/10.3389/fcimb.2012.00081

Sampson, RW eit al., 2006, Effekter av temperatur og sand på E. coil overleving i ein nordleg innsjø vassmikrokosmos, Journal of Water and Health 4(3), 389–393. https://doi.org/10.2166/wh.2006.524

Son, MS og Taylor, RK, 2021, Vekst og vedlikehald av Escherichia coli Laboratory Stammer, Noverande protokollar 1 (1), e20. https://doi.org/10.1002/cpz1.20.

Uçar, A. eit al., 2016, Mattryggleik — Problemer og løysingar. I: Makun, H.A. (red.), Betydning, førebygging og kontroll av matrelaterte sjukdommar. https://doi.org/10.5772/60612

van Elsas, JD eit al., 2011, Overleving av Escherichia coli i miljøet: Grunnleggjande og folkehelsemessige aspektar, ISME Journal 5(2), 173–183. https://doi.org/10.1038/ismej.2010.80

Vanaja, SK eit al., 2013, Enterohemorrhagic og andre Shigatoxin-produserande Escherichia coli. I: Donnenberg, M. S. (red.), Escherichia coli (2. utgåve), Academic Press, s. 121–182. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-397048-0.00005-X

Who, 2022, Verdshelseorganisasjonen, https://www.who.int/. Sist vitja august 2022.