Evrópskt mat á loftslagsáhættu

Í maí 2022 hóf stjórnarsvið loftslagsaðgerða framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins (DG CLIMA) og Umhverfisstofnun Evrópu (EEA) undirbúningi fyrsta evrópska áhættumatsins (EUCRA).

EUCRA metur áhrif og áhættur vegna loftslagsbreytinga núverandi og framtíðar í tengslum við umhverfið, hagkerfið og samfélagið í Evrópu í heild.

Fyrsta EUCRA er skyndimiðað og faglegt mat sem byggist fyrst og fremst á endurskoðun og myndun fyrirliggjandi gagna og þekkingar frá ýmsum heimildum. Matið beinist sérstaklega að flóknum loftslagsáhættum, s.s. áhættu yfir landamæri, cascading og samsettri áhættu. 

Stefnumótandi samhengi

Í aðlögunaráætlun Evrópusambandsins er sett fram hvernig Evrópusambandið getur lagað sig að óhjákvæmilegum áhrifum loftslagsbreytinga og orðið loftslagsþol fyrir árið 2050. Í áætluninni er lögð til að auka aðlögunaráætlanir og áhættumat sem eitt af lykilskrefunum í átt að snjallari, hraðari og kerfisbundinni aðlögun í Evrópu. Þar kemur skýrt fram í 14. lið: „Með hliðsjón af yfirliti sínu yfir náttúruhamfarir og hamfarir af mannavöldum kann Evrópusambandið að standa frammi fyrir, viðeigandi rannsóknarverkefnum, röð PESETA skýrslna sinna og með tilliti til gildandi reglugerða geirans, mun framkvæmdastjórnin gera mat á loftslagsáhættu sem nær til alls Evrópusambandsins.“

Í ályktun Evrópuþingsins frá 15. september 2022 hvatti framkvæmdastjórnina einnig til að gera loftslagsáhættumat í gervöllu Evrópusambandinu og gefa sérstakan gaum að áhættum af þurrkum, skógareldum og heilsufarsógnum.

Nýlega, hinn 4. október 2023, tilkynnti nýr framkvæmdastjóri ESB um loftslagsaðgerðir við áheyrn sína á Evrópuþinginu að hann muni hafa umsjón með vinnu viðbúnað gegn loftslagstengdum áhættum og benti á "EUCRA til að bera kennsl á eigendur loftslagsáhættu og þá sem eru best staðsettir til að bregðast við". Hann benti einnig á að "skýrslan muni upplýsa um forgangsröðun nýju framkvæmdastjórnarinnar og hjálpa þeim að þróa loftslagsþolnari og öflugri stefnur og stjórntæki til framtíðar."

Fyrsta EUCRA mun styðja greiningu á aðlögunartengdum forgangsatriðum í Evrópu og stefnuþróun ESB í loftslagsviðkvæmum geirum. Hún getur einnig sett fram viðmiðunarpunkt fyrir framkvæmd og uppfærslu á landsbundnu eða svæðisbundnu mati á loftslagsáhættu.

Hvaða vörur munu EUCRA afhenda?

Evrópska lánshæfismatsstofnunin mun samanstanda af eftirfarandi afurðum:

• Skýrsla Eftirlitsstofnunar Evrópu um lánshæfismatsfyrirtæki (birt af EES)
• Samantekt á aðalatriðum
• Viðbótarvörur, þ.m.t. gagnvirk gögn áhorfandi og tæknileg bakgrunnsskjöl

Hver er virðisauki EUCRA?

Evrópska lánshæfismatsstofnunin leitast við að bæta við fyrirliggjandi þekkingargrunn um mat á loftslagstengdum hættum og áhættum í Evrópu og skapa virðisauka við stefnumótun á eftirfarandi sviðum:

• Að nota nýjustu niðurstöður líkansins og vísindaskrif,
• Kerfisbundið mat á umfangi lykiláhættu í tengslum við núverandi og framtíðaráhættu í loftslagsmálum,
• Að takast á við hættu á samsettum efnum, áhættu sem nær yfir landamæri, hættu á cascading og kerfisáhættu,
• Þátttöku hagsmunaaðila frá framkvæmdastjórn Evrópusambandsins meðan á matsferlinu stendur,
• Mat á samhengi evrópskrar stefnu, eignarhalds á áhættu og hversu brýnt er að grípa til aðgerða vegna sérhverrar lykiláhættu, og
• Að bjóða upp á gagnvirk verkfæri til viðbótar um loftslagshættur og áhættur.

Hver er tímaramminn?

Áætlað er að fyrsta EUCRA verði birt vorið 2024.

Hver tekur þátt?

Stjórnarsvið framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins um aðgerðir í loftslagsmálum og EEA leiða sameiginlega undirbúning EUCRA.

Framkvæmdaraðilar eru:

• EES
• European Topic Centre on Climate Change Adaptation and LULUCF (ETC/CA) samstarfsaðilar:
  • Euro-Mediterranean Centre on Climate Change Foundation
  • European Academy of Bozen-Bolzano — European Academy of Bozen-Bolzano
  • Barcelona Supercomputing Center
  • Predictia Intelligent Data Solutions SL
  • Finnska umhverfisstofnunin
  • Umhverfisstofnun Stokkhólms
  • Wageningen University, Umhverfisvísindadeild
  • PBL Netherlands Environmental Assessment Agency
    
• Sameiginleg rannsóknarmiðstöð (JRC) og
• Þjónusta Kópernikusar við loftslagsbreytingar (C3S)

EUCRA tekur einnig til fjölda utanaðkomandi sérfræðinga, stefnumótenda og annarra hagsmunaaðila á mismunandi stigum verkefnisins, þ.m.t.:

• Sérfræðingaráðgjafarhópur
• Áhættuendurskoðunarnefnd
• Vinnuhópur framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins
• Eionet-hópurinn um áhrif loftslagsbreytinga, veikleika og aðlögun

Hver er almenna nálgunin og aðferðafræðin?

EUCRA beitir hugmyndinni um loftslagsáhættu í sjöttu matsskýrslu milliríkjanefndar um loftslagsbreytingar (IPCC) (AR6) og fylgja leiðbeiningum um áhættumat í ISO 31000 og ISO 14091 þar sem það er gerlegt.

Heimild: UNDRR (aðlagað)

EUCRA fjallar um loftslagsáhættu á fjórum stórsvæðum í Evrópu (Norður-Evrópu, Mið-Austur-Evrópu, Vestur-Evrópu og Suður-Evrópu) með fyrirvara um aðgengi að gögnum.

EUCRA kynnir viðeigandi þekkingu á loftslagstengdum áhættum, þ.m.t. ítarlegar áhættulýsingar og greiningar, á tveimur sniðum:

• Áhættusögur gefa skýrslu um valdar lykiláhættur þvert á geira og kerfi sem hafa möguleika á að setja Evrópu í kreppu, s.s. "brestur á mikilvægum innviðum og þjónustu".
• Skýrsla um helstu loftslagsáhættur fyrir átta valin kerfi og geira, svo sem "líffjölbreytileiki og vistkerfi", "matvælaöryggi" og "mannheilbrigði".

Evrópska lánshæfismatsstofnunin framkvæmir skipulega áhættugreiningu og mat á grundvelli fyrirliggjandi vísindaþekkingar. Áhættugreiningin flokkar lykiláhættur í flokka af mismunandi alvarleika, byggt á möguleikum þeirra á alvarlegum afleiðingum fyrir Evrópu. Í áfanga áhættumatsins er metið hversu brýnar aðgerðir ESB eru með hliðsjón af alvarleika áhættu með tímanum, tiltrú á alvarleika áhættumatsins og tímabundnum þáttum mögulegra aðlögunaraðgerða ásamt áhættueiginleikum, stefnuviðbúnaði og stefnurammanum. Áhættumatið er gert af höfundum EUCRA og óháðir aðilar að áhættumatsnefnd endurskoðar.

Hvaða gagna- og þekkingarveitur verða notaðar?

Evrópska lánshæfismatsstofnunin byggir á fyrirliggjandi gögnum og þekkingu úr fyrri úttektum á loftslagstengdum hættum og áhættum í Evrópu og á heimsvísu og í samræmi við stöðugt evrópskt mat til að tryggja fyllingu niðurstaðna.

Helstu heimildir um gögn og þekkingu eru:

• Loftslagsupplýsingar og loftslagssviðsmyndir (t.d. European Climate Data Explorer, Copernicus Climate Change Service, IPCC Interactive Atlas)
• Gagnagrunnar fyrir atburði og félagshagfræðileg gögn ( t.d. DRMKC áhættuupplýsingamiðstöð)
• Spár um áhrif loftslagsbreytinga (t.d. PESETA IV og önnur viðeigandi evrópsk eða hnattræn rannsóknarverkefni)
• Félagslegar og hagrænar sviðsmyndir (t.d. sameiginlegur félagshagfræðilegir ferlar sem notaðir eru í milliríkjanefndinni um loftslagsbreytingar ( IPCC AR6))
• Hnattrænt mat á loftslagshættum og áhættum (t.d. milliríkjanefnd um loftslagsbreytingar (IPCC AR6))

Hvaðan kemur fjármagnið?

Verkefnið er fjármagnað af framkvæmdastjórn Evrópusambandsins. Að auki eru framlög í fríðu veitt af öðrum stofnunum sem leggja fram framlög, þ.m.t. EES, Sameiginlega rannsóknarmiðstöðin og C3S.

Tengiliður

EUCRA@eea.europa.eu