EU-financiering voor aanpassing

De EU financiert de aanpassing aan de klimaatverandering in Europa via een breed scala aan instrumenten. Het meerjarig financieel kader 2021-2027 zorgt ervoor dat ten minste 25 % van de Europese begroting klimaatgerelateerde uitgaven zijn. Daarom moeten maatregelen voor aanpassing aan de klimaatverandering worden geïntegreerd in alle grote uitgavenprogramma’s van de EU en wordt een traceringssysteem ingevoerd om te garanderen dat deze doelstellingen worden gehaald. Belangrijke financieringsstromen in verband met aanpassing zijn:

• De herstel- en veerkrachtfaciliteit staat centraal in het herstelplan van Europa, NextGenerationEU. Het heeft tot doel de economische en sociale gevolgen van de COVID-19-crisis te verzachten en de Europese economieën en samenlevingen duurzamer en veerkrachtiger te maken en beter voor te bereiden op de uitdagingen en kansen van de groene en de digitale transitie. De EU-landen zijn verantwoordelijk voor de ontwikkeling van nationale plannen voor herstel en veerkracht, met investeringen en hervormingen om de belangrijkste uitdagingen aan te pakken die in het kader van het Europees Semester zijn vastgesteld, en om de groene en de digitale transitie te ondersteunen. Dit omvat ook de nieuwe EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering om van Europa tegen 2050 een klimaatveerkrachtige samenleving te maken. Meer informatie is hier te vinden.
• Het LIFE-programma is het financieringsinstrument van de EU voor het milieu en klimaatactie. Het subprogramma Beperking van en aanpassing aan de klimaatverandering zal bijdragen tot de overgang naar een duurzame, energie-efficiënte, op hernieuwbare energie gebaseerde, klimaatneutrale en veerkrachtige economie en aldus bijdragen tot duurzame ontwikkeling. Meer informatie is hier te vinden.
• Horizon Europa is het belangrijkste financieringsprogramma van de EU voor onderzoek en innovatie. Het pakt de klimaatverandering aan, draagt bij tot de verwezenlijking van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen van de VN en stimuleert het concurrentievermogen en de groei van de EU. Meer informatie is hier te vinden.
• Financiering in het kader van de EU-missie voor aanpassing aan de klimaatverandering kan ook worden verkregen via het Horizon Europa-programma, met name via het Horizon Europa-werkprogramma 2023-2024.
• Het cohesiebeleid van de EU is het belangrijkste investeringsbeleid van de EU ter ondersteuning van onder meer duurzame ontwikkeling en de verbetering van de levenskwaliteit van de burgers. De financiering wordt verstrekt via specifieke fondsen, waaronder:
• Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (met inbegrip van de financiering van INTERREG-projecten)heeft tot doel de economische, sociale en territoriale cohesie in de Europese Unie te versterken door onevenwichtigheden tussen haar regio's te corrigeren. In 2021-2027 zal het investeringen mogelijk maken in een slimmer, groener, meer verbonden en socialer Europa dat dichter bij de burgers staat. Meer informatie over het instrument is hierte vinden.
• Het Cohesiefonds is gericht op het verminderen van economische en sociale ongelijkheden door middel van investeringen in milieu en trans-Europese vervoersnetwerken (TEN-T).
  • TEN-E(nergie)-verordening (wordt momenteel herzien). De belangrijkste beleidsprioriteit van de huidige TEN-E-verordening was het verbeteren van de energiezekerheid en de interconnectiviteit van alle lidstaten en regio's. De kans is dat massale investeringen in het energiesysteem het mogelijk moeten maken om in een vroeg stadium van de investeringscyclus aspecten van klimaatbestendigheid/-aanpassing aan te pakken om ervoor te zorgen dat de transitie naar schone energie ook klimaatbestendig is. De TEN-E-verordening verwijst naar klimaatbestendigheid, maar alleen in verband met bepaalde projecten, en is niet voldoende uitgewerkt wat details en richtsnoeren betreft.
  • TEN-T(ransport)-infrastructuur – zoals binnenwateren of havens, maar ook kwetsbare delen van wegen of spoorlijnen – is onderhevig aan bijzondere risico’s in perioden van extreme weersomstandigheden (lange droogte, overstromingen enz.). Daarom is het ook belangrijk om de TEN-T-infrastructuur zodanig te ontwerpen dat deze een hoge mate van veerkracht op het gebied van klimaatverandering waarborgt. De TEN-T-verordening bevat specifieke vereisten om rekening te houden met de kwetsbaarheid van vervoersinfrastructuur in verband met een veranderend klimaat en met natuurrampen of door de mens veroorzaakte rampen, teneinde deze uitdagingen aan te pakken. Meer informatie is hier te vinden.
• Het Fonds voor een rechtvaardige transitie (ook pijler één van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie)is een belangrijk instrument om de gebieden te ondersteunen die het zwaarst worden getroffen door de transitie naar klimaatneutraliteit, door hen steun op maat te bieden. Het wordt uitgevoerd onder gedeeld beheer, binnen het algemene kader van het cohesiebeleid, dat het belangrijkste EU-beleid is om regionale verschillen te verkleinen en structurele veranderingen in de EU aan te pakken. Meer informatie is hier te vinden.

Andere relevante instrumenten zijn:

• De specifieke InvestEU-regeling is de tweede pijler van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie. Het bouwt voort op het model van het investeringsplan voor Europa en verenigt, onder één dak, het Europees Fonds voor strategische investeringen en 13 financiële instrumenten van de EU die momenteel beschikbaar zijn. Het is de bedoeling de toegang tot EU-financiering via begrotingsgaranties te vereenvoudigen en doeltreffender te maken door middel van een coherentere aanpak, met één reeks regels en procedures en één contactpunt voor technische bijstand. Duurzaamheid is een belangrijk aspect van het InvestEU-programma.
• De Connecting Europe Facility is een financieringsprogramma ter ondersteuning van trans-Europese netwerken en infrastructuur in de sectoren vervoer, telecommunicatie en energie. De weerbaarheid tegen de negatieve effecten van klimaatverandering door middel van een kwetsbaarheids- en risicobeoordeling van het klimaat, met inbegrip van de relevante aanpassingsmaatregelen, zijn belangrijke gunningscriteria. Meer informatie is hier te vinden.
• De EU-landen voeren financiering uit het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo) uit via programma’s voor plattelandsontwikkeling (POP’s). POP's worden medegefinancierd uit de nationale begrotingen en kunnen op nationale of regionale basis worden opgesteld. Hoewel de Europese Commissie POP's goedkeurt en monitort, worden besluiten over de selectie van projecten en de toekenning van betalingen afgehandeld door nationale en regionale beheersautoriteiten. Elk POP moet gericht zijn op ten minste vier van de zes prioriteiten van het Elfpo. Een prioriteit is het bevorderen van hulpbronnenefficiëntie en het ondersteunen van de overgang naar een koolstofarme en klimaatbestendige economie in de landbouw-, voedsel- en bosbouwsector. Ten minste 30 % van de financiering voor elk POP moet worden besteed aan maatregelen die relevant zijn voor het milieu en de klimaatverandering. Meer informatie is hier te vinden.
• Het Europees Fonds voor maritieme zaken, visserij en aquacultuur loopt van 2021 tot 2027 en ondersteunt het gemeenschappelijk visserijbeleid van de EU, het maritiem beleid van de EU en de EU-agenda voor internationale oceaangovernance. Het biedt steun voor de ontwikkeling van innovatieve projecten die ervoor zorgen dat aquatische en maritieme hulpbronnen duurzaam worden gebruikt. Meer informatie is hier te vinden.
• Het Uniemechanisme voor civiele bescherming heeft tot doel de samenwerking tussen de EU-lidstaten en zes deelnemende staten op het gebied van civiele bescherming te versterken om de preventie van, de paraatheid bij en de respons op rampen te verbeteren. Wanneer een noodsituatie de responscapaciteit van een land in Europa en daarbuiten overstijgt, kan het via het mechanisme om bijstand verzoeken. Meer informatie is hier te vinden.
• De Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling ondersteunt haar klanten bij het identificeren van de gevolgen van klimaatverandering die hun activiteiten waarschijnlijk zullen beïnvloeden. Dit zal naar verwachting leiden tot de formulering van aanpassingsstrategieën die de veerkracht vergroten door verbeterde praktijken en investeringen in maatregelen en technologieën die beter geschikt zijn voor een veranderend en veranderlijker klimaat en die de risico’s op lange termijn verminderen. Meer informatie is hier te vinden.
• De Europese Investeringsbank is wereldwijd al een van de grootste investeerders in klimaatactie en milieuduurzaamheid en is de grootste multilaterale ontwikkelingsbank die klimaatactie financiert. De EIB streeft ernaar het volume van haar steun voor klimaatactie te verhogen, onder meer door klimaatveerkracht op te bouwen. Meer informatie is hier te vinden. Meer in het bijzonder biedt de EIB het Climate Adaptation Investment Advisory Platform (ADAPT) aan. Het vergemakkelijkt de inzet van technische en financiële expertise om te voorzien in specifieke investerings- en marktbehoeften en om de financiering van investeringen in aanpassing aan de klimaatverandering te versnellen. Dit zijn investeringen die de veerkracht van steden, infrastructuurnetwerken, kustgebieden, stroomgebieden, voedselsystemen, bossen en ecosystemen en andere activiteiten die kwetsbaar zijn voor klimaatverandering kunnen versterken.
• Erasmus+ is het EU-programma ter ondersteuning van onderwijs, opleiding, jeugd en sport in Europa. Het staat ook projecten toe die studenten uitrusten in het begrijpen van klimaatverandering en leren over collectieve verantwoordelijkheid voor milieubescherming en het voorkomen van verdere schadelijke situaties. Meer informatie is hier te vinden.
• Het programma Digitaal Europa is bedoeld om de kloof tussen onderzoek naar digitale technologie en marktintroductie te overbruggen. Het zal ten goede komen aan de Europese burgers en bedrijven, met name kmo's. Investeringen in het kader van het programma Digitaal Europa ondersteunen de tweeledige doelstellingen van de Europese Unie, namelijk een groene transitie en digitale transformatie, en versterken tegelijkertijd de veerkracht en digitale soevereiniteit van de Unie. Meer informatie is hier te vinden.

Life Klimaatactie	ESI-fondsen	Klimaat-KIG	INTERREG	HORIZON-Europa	H2020	CEF-programma