ECCONET

Η ορθή αξιολόγηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα δίκτυα εσωτερικών πλωτών μεταφορών της ΕΕ απαιτεί τις προσπάθειες ερευνητών από επιστημονικούς τομείς που σπάνια επικαλύπτονται (κλιματολόγοι, μετεωρολόγοι, υδρολόγοι, διαχειριστές υποδομών πλωτών οδών, ναυπηγοί, οικονομολόγοι και εμπειρογνώμονες του δικτύου μεταφορών). Η κύρια πρόκληση στο ECCONET ήταν ο συντονισμός αυτών των προσπαθειών κατά τρόπο ώστε τα αποτελέσματα να είναι ορθά, αξιόπιστα, με επαρκή βαθμό βεβαιότητας και κυρίως σαφή και κατανοητά για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους ενδιαφερόμενους φορείς, τις βιομηχανίες και το ευρύ κοινό.

Η ECCONET ασχολήθηκε ειδικά με το θέμα της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, θεωρώντας τις εσωτερικές πλωτές μεταφορές (IWT) ως περιπτωσιολογική μελέτη. Το έργο εξέτασε τόσο τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις εσωτερικές πλωτές οδούς όσο και τα μέτρα προσαρμογής.

Οι ειδικοί στρατηγικοί στόχοι του έργου ECCONET ήταν οι εξής:

• Παροχή συνεκτικής επισκόπησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο σύστημα εσωτερικών πλωτών μεταφορών, στο επηρεαζόμενο δίκτυο μεταφορών και στους τομείς της ναυτιλιακής βιομηχανίας, καθώς και στους ίδιους τους φορτωτές·
• Προσδιορισμός, ανάλυση και αξιολόγηση στρατηγικών προσαρμογής για τη βελτίωση της λειτουργίας των σκαφών εσωτερικής ναυσιπλοΐας υπό τις συνθήκες της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες οδηγούν σε στοχευμένες συστάσεις, κατευθυντήριες γραμμές πολιτικής και αναπτυξιακό σχέδιο για τον τρόπο IWT·
• Να γνωστοποιήσει τα αποτελέσματα του έργου σε ένα ευρύτερο φάσμα ενδιαφερόμενων μερών, βιομηχανιών, υπευθύνων χάραξης πολιτικής και του ευρέος κοινού, με τρόπο που να συμβάλλει σε ένα βιώσιμο μέλλον για τις ΜΕΝ.

Το πρώτο βήμα του έργου ECCONET ήταν η αξιολόγηση των συνθηκών ναυσιπλοΐας στο μέλλον στον διάδρομο Ρήνου — Μάιν — Δούναβη, όπως προβλέπεται από τα επί του παρόντος διαθέσιμα κλιματικά μοντέλα. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ενιαίο καλύτερο κλιματικό μοντέλο, το ECCONET χρησιμοποιεί πολλά διαφορετικά μοντέλα για να αξιολογήσει την τρέχουσα κατάσταση των γνώσεων σχετικά με την κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένης της ζώνης αβεβαιότητας. Αυτή η ζώνη λαμβάνεται με την επιλογή σχετικά ξηρών και σχετικά υγρών κλιματικών μοντέλων ως σενάρια. Τα σενάρια υγρής και ξηράς αντικατοπτρίζουν το εύρος των πιθανών μελλοντικών συνθηκών πλοήγησης με ιδιαίτερη έμφαση σε καταστάσεις χαμηλών υδάτων.

Η κατάσταση στον ποταμό Ρήνο το 2003) έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στις εσωτερικές πλωτές μεταφορές Ενώ τόσο η υψηλή όσο και η χαμηλή στάθμη των υδάτων δημιουργούν προβλήματα για τη ναυσιπλοΐα, οι χαμηλές συνθήκες νερού μπορεί να συνεπάγονται προβλήματα για τη διέλευση (κυρίως) μεγαλύτερων εμπορευματικών πλοίων για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους, μειώνοντας τη μεταφορική ικανότητα τους. Τα υψηλά νερά μπορούν να οδηγήσουν σε απαγορεύσεις ναυσιπλοΐας κατά τη διάρκεια σύντομων χρονικών περιόδων (1 — 2 ημέρες).

Άλλες αλλαγές που σχετίζονται με το κλίμα, όπως αλλαγή σχηματισμού πάγου ή αλλαγή στην ορατότητα λόγω ομίχλης, αξιολογούνται μόνο εν συντομία στο ECCONET. Η περίοδος-στόχος για την προσομοίωση είναι η περίοδο 2021-2050. Οι προβλέψεις σχετικά με τις συνθήκες ναυσιπλοΐας στο «μακροχρόνιο μέλλον» παρέχονται για την περίοδο 2071-2100. Όλες οι μελλοντικές αλλαγές εκφράζονται με αναφορά σε μια «περίοδο ελέγχου» από το 1961 έως το 1990.

Παράλληλα με την έρευνα για τις συνθήκες ναυσιπλοΐας, το ECCONET μελέτησε τη διαθεσιμότητα μέτρων προσαρμογής για τον τομέα. Αυτά χωρίστηκαν σε 4 κατηγορίες: μέτρα που σχετίζονται με το πλοίο και τη λειτουργία, έργα υποδομής, βελτιωμένες μέθοδοι πρόβλεψης και αλλαγές στην εφοδιαστική και τη διατήρηση αποθεμάτων.

Σε ένα τρίτο στάδιο, το ECCONET αποσκοπούσε στην κατανόηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στον τομέα των μεταφορών. Το γεωγραφικό μοντέλο πολυτροπικών μεταφορών NODUS εφαρμόστηκε για την εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην επιλογή του τρόπου μεταφοράς και στη χρήση των διαφόρων τύπων σκαφών.

Στην ανάλυση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, το ECCONET επικεντρώθηκε σε μια λεπτομερή μελέτη των κλιματικών μοντέλων και της συμβολής τους στην υδρολογία. Σε αντίθεση με άλλα σχετικά έργα επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, το ECCONET αντλεί τα αποτελέσματά του από ένα ευρύ φάσμα κλιματικών σεναρίων και όχι από ένα συγκεκριμένο ακραίο σενάριο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια ισορροπημένη άποψη σχετικά με τη μελλοντική πλοϊμότητα της θαλάσσιας περιοχής Ρήνου-Μάιν-Δούναβη. Διενεργώντας οικονομική ανάλυση στον τομέα των μεταφορών με βάση την προβλεπόμενη εξέλιξη της πλοϊμότητας, αποδείχθηκε ότι οι πιθανές κλιματικές αλλαγές από το 2005 έως το 2050 και ο αντίκτυπός τους στην αγορά του Ρήνου, όπως βασίζονται σε δύο μακροπρόθεσμα σενάρια ξηράς και υγρής κατάστασης, δεν είναι πιθανό να είναι αρκετά ισχυρές ώστε να προκαλέσουν οποιαδήποτε σημαντική μετατόπιση των μεριδίων των τρόπων μεταφοράς μακριά από τις εσωτερικές πλωτές μεταφορές. Στην πραγματικότητα, είναι πιθανότερο ότι ο αντίκτυπος των οικονομικών συνθηκών των μεταφορών, όπως η τιμή των καυσίμων, θα αντισταθμίσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Μακροπρόθεσμα (έως 2100), η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να επηρεάσει σημαντικά τις συνθήκες μεταφοράς. Ωστόσο, λόγω της περιορισμένης αξίας των οικονομικών προβλέψεων μέχρι στιγμής στο μέλλον, δεν έγινε καμία αξιολόγηση.

Παράλληλα, το ECCONET αποσκοπούσε στον προσδιορισμό ορισμένων μέτρων προσαρμογής. Οι κατηγορίες αυτές περιελήφθησαν σε γενικές γραμμές σε 4 κατηγορίες: τεχνολογικά και επιχειρησιακά μέτρα, υποδομές και συντήρηση, διαδικασίες παραγωγής και εφοδιαστικής, καθώς και βελτιωμένες προβλέψεις για τη στάθμη των υδάτων. Τα εν λόγω μέτρα προσαρμογής επαληθεύτηκαν με συνδυασμό βιβλιογραφικής ανασκόπησης, οικονομικής μοντελοποίησης στον τομέα των μεταφορών, ανάλυσης κόστους-αποτελεσματικότητας και διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

• Στην κατηγορία των μέτρων που σχετίζονται με τα πλοία και τις επιχειρήσεις, τα πιο ελπιδοφόρα μέτρα περιλαμβάνουν τεχνολογίες μείωσης του βάρους και τη χρήση συνδεδεμένων νηοπομπών (ιδίως στον ποταμό Ρήνο). Υπάρχουν περισσότερες πειραματικές προσεγγίσεις, όπως η χρήση ρυθμιζόμενων σηράγγων, επίπεδης γάστρας (για ρυμουλκούμενα) και φουσκωτών ποδών, αλλά το όφελος τους όσον αφορά την αναμενόμενη κλιματική αλλαγή δεν μπόρεσε να αποδειχθεί. Η ευέλικτη 24ωρη λειτουργία πλοίων που λειτουργούν επί του παρόντος μόνο για 12 ώρες δεν ήταν επωφελής, λόγω του υψηλού κόστους εργασίας.
• Όσον αφορά τα μέτρα υποδομής, συνήχθη το συμπέρασμα ότι τα μεγάλα έργα υποδομής δεν δικαιολογούνται όσον αφορά την κλιματική αλλαγή. Αυτό οφείλεται στο μεγάλο επενδυτικό κόστος και στο περιορισμένο όφελος των έργων αυτών έως το 2050. Ωστόσο, ακόμη και υπό τις τρέχουσες συνθήκες, υπάρχει έντονη ανάγκη για βελτίωση της συντήρησης των πλωτών οδών, ιδίως στον Δούναβη.
• Η βελτίωση των προβλέψεων, για παράδειγμα με τη μορφή εποχιακής πρόβλεψης της στάθμης των υδάτων, αποτελεί ευθύνη των κυβερνητικών υπηρεσιών. Ενώ μια αξιόπιστη πρόβλεψη αυτού του τύπου είναι πολύ δύσκολο να γίνει, οποιαδήποτε βελτίωση σε αυτό το είδος προβλέψεων θεωρείται πολύ πολύτιμη για τον τομέα.
• Όσον αφορά την αλλαγή των διαδικασιών παραγωγής και τη διατήρηση των αποθεμάτων, παρατηρήθηκε ότι ο αποστολέας/μεταφορέας θα περιμένει συνήθως μια ξηρή περίοδο ή θα χρησιμοποιεί σήμερα διαθέσιμη χωρητικότητα αποθήκευσης. Εάν εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα, ο φορτωτής θα εξετάσει το ενδεχόμενο χρήσης άλλου τρόπου μεταφοράς, γενικά σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών, ο οποίος είναι μια πιο δαπανηρή και άκαμπτη λύση. Οι επενδύσεις στη διατήρηση και τη μετεγκατάσταση των αποθεμάτων θεωρούνται μόνο ως έσχατη λύση.

Ενώ ο αναμενόμενος αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής μέχρι τα μέσα του αιώνα δεν δικαιολογεί μεγάλες επενδύσεις σε δαπανηρά μέτρα προσαρμογής υπό τις συνθήκες πλοϊμότητας που προβλέπονται επί του παρόντος, θα πρέπει να τονιστεί η σημασία της καλής συντήρησης των πλωτών οδών για την ομαλή συνέχιση των πλωτών μεταφορών στους ποταμούς Ρήνο και Δούναβη. Επιπλέον, η τάση προς όλο και μεγαλύτερα σκάφη στον Ρήνο, καθώς το όφελος της αυξημένης μεταφορικής ικανότητας μπορεί να εξαφανιστεί υπό ξηρότερες συνθήκες, αμφισβητείται με βάση τα αποτελέσματα του έργου. Τονίζονται τα διάφορα τεχνικά και επιχειρησιακά μέτρα που βρίσκονται υπό ανάπτυξη, τα οποία μπορεί, αν και δεν είναι οικονομικά αποδοτικά σήμερα, να μειώσουν την ευπάθεια της εσωτερικής ναυσιπλοΐας στις φυσικές διακυμάνσεις των καιρικών συνθηκών στο εγγύς μέλλον. Οι περιορισμοί αυτής της μελέτης θα πρέπει να αναγνωριστούν, καθώς τα αποτελέσματα δείχνουν ότι μετά το 2050 οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μπορεί να ενταθούν. Συμπερασματικά, υπάρχει ανάγκη συνεχούς παρακολούθησης της κατάστασης των ποταμών και ενθαρρύνεται περαιτέρω έρευνα.

Σχετικά προϊόντα, είναι:

• Heyndrickx C., Breemersch B., Bruinsma F. (2012) Ανάλυση κόστους αποτελεσματικότητας των στρατηγικών προσαρμογής. ECCONET Παραδοτέο D4.2
• Jonkeren, O.E. (2009). Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή στις εσωτερικές πλωτές μεταφορές, βιβλίο αριθ. 460 του Tinbergen Institute Research Series.
• Schweighofer, J., Hartl, T., Nilson, E., Klein, B., Klein Tank, A., Prozny, T., Balint, G., Gnandt, B., Horanyi, A., Szépszó, G. (2010) Επιλεγμένες διαδρομές πλοήγησης και παρούσες κλιματικές συνθήκες. ECCONET Παραδοτέο 1.1
• Simoner M., Schweighofer J., Nilson E., Lingemann I., Klein B. (2012) Επισκόπηση των μέτρων προσαρμογής υποδομών και των επακόλουθων σεναρίων απαλλαγής. ECCONET Παραδοτέο 2.1.2