Γκρόιν, κυματοθραύστες και τεχνητοί ύφαλοι

Η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών γενικά δεν διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον τεχνικό σχεδιασμό και την κατασκευή γροινών, κυματοθραυστών και τεχνητών υφάλων, εκτός εάν αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου παράκτιας άμυνας. Ωστόσο, τα μέτρα αυτά μπορούν να εγείρουν ανησυχίες σχετικά με πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα και σχετικά με τις οπτικές επιπτώσεις στο παράκτιο τοπίο. Μπορεί να προκύψουν συγκρούσεις μεταξύ παράκτιων κοινοτήτων και οικονομικών τομέων: ο τομέας του τουρισμού επωφελείται γενικά από προστατευόμενες παραλίες ή ασφαλέστερα τουριστικά αγκυροβόλια, ενώ οι τοπικές κοινότητες μπορεί να ανησυχούν για την τροποποίηση του παράκτιου τοπίου, την απώλεια οικοτόπων και βιοποικιλότητας και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις εν γένει. Οι συγκρούσεις αυτές απαιτούν την ενεργό συμμετοχή όλων των δυνητικά επηρεαζόμενων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών αρχών, των παράκτιων κοινοτήτων, των τουριστικών φορέων, των ερευνητικών ιδρυμάτων και/ή των ΜΚΟ.

Αυτές οι αμυντικές δομές ενδέχεται να αποτελέσουν αντικείμενο εκτιμήσεων περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ανάλογα με τις εθνικές νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις. Όταν υλοποιούνται σε τόπους που προστατεύονται στο πλαίσιο του δικτύου Natura 2000 της ΕΕ, συνήθως απαιτείται κατάλληλη εκτίμηση των δυνητικών επιπτώσεών τους. Και οι δύο διαδικασίες πρέπει να διασφαλίζουν το δικαίωμα πρόσβασης σε πληροφορίες και επίσημης διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ομοίως, η οδηγία της ΕΕ για τις πλημμύρες, η οδηγία-πλαίσιο της ΕΕ για τα ύδατα και η οδηγία της ΕΕ για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό απαιτούν διαδικασίες συμμετοχής του κοινού που μπορεί να περιλαμβάνουν αυτή την τυπολογία έργων.

Σε γενικές γραμμές, τα groynes είναι αποτελεσματικά για την προστασία ορισμένων τμημάτων της ακτής και τη διατήρηση της σταθερότητας της ανώτερης παραλίας. Είναι αποτελεσματικές σε παραλίες με άμμο και βότσαλα, καθώς και σε ποτάμια και εκβολές ποταμών για τη μείωση των ροών νερού. Συμβάλλοντας στη διεύρυνση των παραλιών μπορούν να προσφέρουν παράλληλα οφέλη για την αναψυχή και τον τουρισμό. Οι κυματοθραύστες παρέχουν πρόσθετα παράλληλα οφέλη, όπως ασφαλείς διαδικασίες πρόσδεσης και ελλιμενισμού για τα σκάφη στους λιμένες. Ενισχύουν τη λειτουργικότητα και παρέχουν έτσι μεγαλύτερη αποδοτικότητα στη φόρτωση και εκφόρτωση σκαφών. Οι βυθισμένοι ύφαλοι, εκτός από την αντιμετώπιση της αντοχής των κυμάτων, μπορούν να παρέχουν υποστρώματα για τα βενθικά είδη (χλωρίδα και πανίδα), προσελκύοντας ψάρια και βελτιώνοντας έτσι τη βιοποικιλότητα. Οι βυθισμένοι ύφαλοι μπορούν ακόμη και να γίνουν ελκυστικοί για κολύμβηση με αναπνευστήρα, δημιουργώντας νέες τουριστικές ευκαιρίες.

Οι κυματοθραύστες και οι τεχνητοί ύφαλοι μπορούν να συνδυαστούν με μια σειρά άλλων προσεγγίσεων, συμπεριλαμβανομένων των πράσινων μέτρων ως τροφή για την παραλία και κατασκευή και ενίσχυση αμμόλοφων. Έχουν εφαρμοστεί σε όλο τον κόσμο για πολλά χρόνια. Κατά συνέπεια, η ευρεία εμπειρία μπορεί να υποστηρίξει το σωστό σχέδιο και την κατασκευή τους. 

Οι τεχνητές αμυντικές δομές έχουν επίσης αρνητικές επιπτώσεις που υποδηλώνουν προσεκτική αξιολόγηση πριν από την εφαρμογή τους. Τα Groynes, οι κυματοθραύστες ή οι ύφαλοι τείνουν να τροποποιούν τη μετατόπιση των ακτών και έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στις παρακείμενες παραλίες προκαλώντας διάβρωση κατάβασης. Για να αποφευχθούν αυτές οι επιπτώσεις στην ακτογραμμή, οι τεχνητές τροφές και/ή η ανάπτυξη των αμμοθινών είναι συχνά προτιμότερες από τις σκληρές κατασκευές, εκτός εάν υπάρχουν άλλες ανάγκες, όπως η ασφαλής πρόσδεση των πλοίων. Ωστόσο, η έκταση της παρεμπόδισης της μετατόπισης των παραλίων, της διατάραξης των παρακείμενων παραλιών και της υποβάθμισης των αξιών του τοπίου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον σχεδιασμό, τον προσανατολισμό της δομής και την κύρια κατεύθυνση μεταφοράς κυμάτων/ιζημάτων στη συγκεκριμένη τοποθεσία.

Οι τεχνητές κατασκευές μπορούν επίσης να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στις αξίες του τοπίου που επηρεάζουν την εμφάνιση των παραθαλάσσιων περιοχών και, ως εκ τούτου, τους χρήστες της παραλίας. Οι κυματοθραύστες μπορούν να προκαλέσουν πλευρική εναπόθεση λάσπης, να συγκρατήσουν φύκια και να συλλάβουν απορρίμματα ή συντρίμμια από πλοία, καθιστώντας την περιοχή της παραλίας τόσο δυσάρεστη όσο και μη ασφαλή. Τα ρεύματα γύρω από τα άκρα των κυματοθραυστών και των υφάλων μπορεί να είναι ισχυρά και επικίνδυνα για τους κολυμβητές. Οι βυθισμένοι ύφαλοι είναι υπεράκτιοι, μακριά από τους χρήστες της παραλίας. Εάν δεν λειτουργούν όπως προβλέπεται, μπορούν να αποτελέσουν κίνδυνο για τη ναυσιπλοΐα και τα θαλάσσια σπορ, όπως το σερφ με πιθανές επιπτώσεις στον τουρισμό.

Το κόστος κατασκευής εξαρτάται σημαντικά από τις διαστάσεις της δομής. Το κόστος μπορεί να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από το επιλεγμένο δομικό υλικό, την τοπική διαθεσιμότητα κατάλληλου υλικού, την ποσότητα του απαιτούμενου υλικού, το κόστος μεταφοράς στα εργοτάξια, τις περιβαλλοντικές συνθήκες στο εργοτάξιο και το σχετικό κόστος διατροφής στην παραλία. Οι τελευταίες συχνά απαιτούνται για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των γκρίζων μέτρων. Η εκτίμηση του κόστους θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει την ανάλυση των κυματικών συνθηκών και των θαλάσσιων ρευμάτων, καθώς και της δυναμικής των μεταφορών ιζημάτων. Η αξιολόγηση θα πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο προσωπικό προκειμένου να σχεδιαστούν σωστά οι δομές.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που αναφέρονται στο UNEP-DHI (2016), η αγορά και η μεταφορά πετρωμάτων με βάση την απόσταση μεταφοράς περίπου 50 χιλιομέτρων μπορεί να κοστίσει περίπου 25 USD/τόνο (περίπου 21 EUR ανά τόνο), ενώ το κόστος τοποθέτησης είναι περίπου 40 USD/τόνο (περίπου 34 EUR ανά τόνο). Το πρόσθετο κόστος, αν και σπανίως εξετάζεται, σχετίζεται με τη διατήρηση αυτών των μέτρων σε μακροπρόθεσμη προοπτική.

Έμμεσα οφέλη από τη σταθεροποίηση και την ενίσχυση των παραλιών μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένη τουριστική ελκυστικότητα. Εκτός από τις καταστάσεις όπου μπορούν να δημιουργηθούν τοπικά ισχυρά ρεύματα, με τη σταθεροποίηση της ακτογραμμής και τη μείωση της δράσης των κυμάτων, τα groynes δημιουργούν γενικά ασφαλέστερα περιβάλλοντα παραλίας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο ευχάριστη και ασφαλή εμπειρία για τους κολυμβητές και τις οικογένειες με παιδιά, αυξάνοντας έτσι την ελκυστικότητα της παραλίας σε ένα ευρύτερο φάσμα τουριστών με θετικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία.  

Η κατασκευή παράκτιων έργων για τον μετριασμό της διάβρωσης και αμυντικών έργων σκληρών θαλασσών «ικανών να αλλοιώσουν την ακτή» εμπίπτει στο παράρτημα II της οδηγίας της ΕΕ για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ) (2014/52/ΕΕ): Τα κράτη μέλη αποφασίζουν εάν τα έργα του παραρτήματος ΙΙ θα πρέπει να υποβάλλονται σε διαδικασία ΕΠΕ, είτε κατά περίπτωση είτε όσον αφορά τα κατώτατα όρια και τα κριτήρια. Ωστόσο, η απαίτηση αυτή δεν επηρεάζει τη συντήρηση και την ανακατασκευή των εν λόγω έργων.

Κάθε έργο υποδομής, το οποίο ενδέχεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις σε τόπους που προστατεύονται στο πλαίσιο του δικτύου Natura 2000 (οδηγία για τα πτηνά και οδηγία για τους οικοτόπους), πρέπει να υποβάλλεται σε «δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεών του στον τόπο», προκειμένου να διαπιστωθεί αν το έργο θα επηρεάσει αρνητικά την περιβαλλοντική ακεραιότητα του τόπου.

Η οδηγία-πλαίσιο της ΕΕ για τα ύδατα ζητεί την «καλή περιβαλλοντική κατάσταση» των υδατικών συστημάτων της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων των παράκτιων υδάτων. Οι παράκτιες άμυνες θα μπορούσαν να μεταβάλουν τα υδρομορφολογικά χαρακτηριστικά των παράκτιων υδάτων, για παράδειγμα όσον αφορά τη ροή του νερού, τη σύνθεση και τη μετακίνηση των ιζημάτων. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε υποβάθμιση της οικολογικής κατάστασης. Τυχόν έργα που αναμένεται να παραγάγουν τα ανωτέρω αποτελέσματα θα πρέπει να πληρούν τα κριτήρια που ορίζονται στο άρθρο 4 της οδηγίας. Η οδηγία της ΕΕ για τις πλημμύρες (2007/60/ΕΚ) παρέχει ένα νομικό πλαίσιο για τις δράσεις κατά των πλημμυρών και την άμυνα. Η κατασκευή και η αποκατάσταση των παράκτιων αμυντικών δομών θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος των μέτρων στο πλαίσιο των σχεδίων διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας. Η οδηγία του 2014 για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό απαιτεί την εξέταση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ ξηράς και θάλασσας, καθώς και των θαλάσσιων δραστηριοτήτων και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Οι γεωτρήσεις, οι κυματοθραύστες και τα συστήματα τεχνητών υφάλων θα μπορούσαν να επηρεάσουν αυτές τις αλληλεπιδράσεις ξηράς/θάλασσας.

Τα Groynes, οι κυματοθραύστες και οι τεχνητοίύφαλοι είναι μάλλον απλέςεπεμβάσειςμικρήςκλίμακας, οι οποίες υλοποιούνται σε τοπική κλίμακα (τμήμα μιας συνδιαβρωτικήςπεριοχής). Η απλή τοποθέτηση του υλικού στοεργοτάξιομπορεί να διαρκέσει σύντομο χρονικό διάστημα (από εβδομάδες έως μήνες). Ωστόσο, η όλη διαδικασία επιλογής της βέλτιστης λύσης, συλλογής και ανάλυσης δεδομένων σχετικά με τα κύματα, ταρεύματα και τη μεταφοράιζημάτων, ο ορθός σχεδιασμός της υποδομής και η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών σε μια συμμετοχικήδιαδικασίααπαιτούν σίγουρα περισσότερο χρόνο (περίπου 1 έτος). 

Όταν κατασκευαστούν, η προστατευτική λειτουργία των κυματοθραυστών, των κονιάκ και των τεχνητών υφάλων μπορεί να διατηρηθεί για πολλά χρόνια, απαιτώντας μόνο βασική παρακολούθηση και συντήρηση. Οι κυματοθραύστες έχουν μια τυπική διάρκεια ζωής σχεδιασμού 30-50 ετών. Αυτό ισχύει για τις περισσότερες βραχώδεις κατασκευές. Τα ξύλινα groynes έχουν μια ζωή περίπου 10-25 ετών και groynes από συρματοκιβώτια έχουν lifetime μόνο 1-5years.