Oiriúnú in earnálacha beartais an Aontais

Bíonn éifeachtaí casta ag an athrú aeráide ar na próisis bhithfhisiciúla atá mar bhonn agus mar thaca ag córais talmhaíochta, agus bíonn iarmhairtí diúltacha agus dearfacha aige sin i réigiúin éagsúla an Aontais. Bíonn tionchar ag tiúchan CO2 an atmaisféir atá ag ardú, ag teochtaí níos airde, ag athruithe ar phatrúin frasaíochta agus ag minicíocht teagmhas foircneach ar an gcomhshaol nádúrtha chomh maith le cainníocht, cáilíocht agus cobhsaíocht an táirgthe bia. Bíonn tionchar ag éagsúlachtaí aeráide ar acmhainní uisce, ithreacha, lotnaidí agus galair, as a n-eascraíonn athruithe suntasacha sa talmhaíocht agus i dtáirgeadh beostoic.

Tá ról tábhachtach ag an mbithéagsúlacht maidir leis an aeráid a rialáil, rud a chuireann go mór leis an maolú ar an athrú aeráide agus leis an oiriúnú don athrú sin. Ag an am céanna, tá sé ríthábhachtach spriocanna maolaithe a bhaint amach in éineacht le cineálacha cur chuige bunaithe ar éiceachórais chun cailliúint na bithéagsúlachta a sheachaint. Dá bhrí sin, ní féidir aghaidh a thabhairt ar chailliúint na bithéagsúlachta gan aghaidh a thabhairt ar an athrú aeráide, ach tá sé chomh dodhéanta céanna dul i ngleic leis an athrú aeráide gan aghaidh a thabhairt ar chailliúint na bithéagsúlachta.

Is féidir le foirgnimh a bheith leochaileach don athrú aeráide. Amach anseo, d’fhéadfadh sé go dtiocfadh méadú ar an mbaol go gclisfeadh, go dtiocfadh meath ar an staid agus go gcaillfí luach suntasach mar thoradh ar níos mó stoirmeacha, damáiste sneachta nó turnaimh, cúngú uisce, aeráid laistigh atá ag dul in olcas agus saolré foirgneamh laghdaithe. Tá sé d’aidhm ag an gCoimisiún Eorpach athléimneacht an bhonneagair ó thaobh na haeráide de a mhéadú, foirgnimh san áireamh. Ní mór measúnú a dhéanamh ar fhoirgnimh nua agus ar fhoirgnimh atá ann cheana maidir le hathléimneacht in aghaidh rioscaí reatha agus athruithe aeráide amach anseo, agus ní mór iad a phleanáil nó a uasghrádú dá réir. Príomhbheartas a úsáidtear chun tacú le hathléimneacht foirgneamh is ea an Beartas Comhtháthaithe (dá ngairtear an Beartas Réigiúnach freisin).

Tá dhá phríomhchineál riosca a bhaineann leis an aeráid le sárú ag gnólachtaí: rioscaí fisiciúla díreacha agus rioscaí aistrithe a eascraíonn as freagairt na sochaí ar an athrú aeráide, gníomhaíochtaí maolaithe den chuid is mó. Is féidir leis an athrú aeráide tionchar suntasach a imirt ar shlabhraí soláthair, ar dháileadh agus ar dhíolacháin ar roinnt bealaí. Bíonn tionchar diúltach ag teas ar shláinte an duine agus d’fhéadfadh feidhmíocht oibre níos measa (táirgiúlacht laghdaithe) nó líon níos ísle uaireanta an chloig atá tiomanta don obair (soláthar saothair) a bheith mar thoradh air.

Is féidir le méadú ar leibhéal na farraige a bheith ina chúis le tuilte, creimeadh cósta agus cailliúint córas cósta íseal. Méadóidh sé freisin an baol go dtiocfaidh borradh stoirme agus an dóchúlacht go mbeidh cur isteach ar thalamh sáile ann agus d’fhéadfadh sé éiceachórais chósta a chur i mbaol. Cuirfidh na méaduithe a bhfuiltear ag súil leo ar theochtaí uisce agus ar aigéadú na n-aigéan le hathstruchtúrú na n-éiceachóras cósta; a bhfuil impleachtaí acu do chúrsaíocht na n-aigéan agus don rothaíocht bhithgheoiceimiceach.

Tá tionchair na dteagmhas turraingeach ar an oidhreacht seo in éineacht le tosú mall na n-athruithe a eascraíonn as próisis mheathlaithe. Bíonn díghrádú agus strus in ábhair mar thoradh ar mhéadú leanúnach ar theocht agus ar luaineachtaí teochta agus bogthaise nó ar luaineachtaí i dtimthriallta reothonnta, rud a fhágann go bhfuil gá níos mó le hathchóiriú agus caomhnú. Is dóichí go dtarlóidh díghrádú bitheolaíoch de bharr miocrorgánaigh, mar shampla.

Le blianta beaga anuas, tharla gach cineál tubaiste nádúrtha san Eoraip: tuilte tromchúiseacha, triomaigh, agus dóiteáin foraoise a mbíonn tionchar tubaisteach acu ar shaol daoine, ar gheilleagar na hEorpa agus ar an gcomhshaol. Le deich mbliana anuas, ghlac an Coimisiún Eorpach roinnt straitéisí agus gníomhaíochtaí chun dul i ngleic le laghdú rioscaí tubaiste mar, mar shampla, an Treoir maidir le Tuilte agus a cur chun feidhme (tráthchlár), Gníomhaíocht an Aontais maidir le Caillteanas agus Triomach Uisce, an Páipéar Uaine maidir le hárachas i gcomhthéacs tubaistí nádúrtha agus tubaistí de dhéantús an duine.

Déanann an t-athrú aeráide difear don earnáil fuinnimh ar bhealaí éagsúla, ó athruithe ar an éileamh ar théamh agus ar fhuarú; tionchair ar dhálaí soláthair fuinnimh – mar shampla infhaighteacht laghdaithe uisce le haghaidh hidreachumhachta le linn triomaigh fhada agus infhaighteacht laghdaithe uisce fuaraithe a dhéanann difear d’éifeachtúlacht gléasraí cumhachta. Ina theannta sin, is féidir le bonneagar fuinnimh a bheith níos neamhchosanta ar dhamáistí trí dhálaí aeráide atá ag athrú. Tá sé mar aidhm ag an gCoimisiún Eorpach go ginearálta athléimneacht aeráide an bhonneagair a mhéadú, lena n-áirítear fuinneamh, trí chreataí straitéiseacha a sholáthar.

Mar gheall ar theagmhais adhaimsire le blianta beaga anuas, tá méadú tagtha ar an bpráinn a bhaineann le hoiriúnú don athrú aeráide a phríomhshruthú i réimsí beartais éagsúla an Aontais. Is beag gníomhaíocht shonrach de chuid an Aontais atá ann chun oiriúnú don athrú aeráide a phríomhshruthú i mbeartais le haghaidh earnálacha airgeadais agus árachais. Mar sin féin, tá go leor beartas Eorpach a bhaineann le tubaistí nádúrtha (féach laghdú rioscaí tubaiste) an-ábhartha don earnáil airgeadais agus árachais, toisc go bhféadfaidís cabhrú le caillteanais shuntasacha agus tubaistí airgeadais a chosc. Tá gealltanas tugtha ag an gCoimisiún Eorpach freisin maoiniú gníomhaíochtaí a bhaineann leis an aeráid a mhéadú trína chinntiú gur caiteachas a bhaineann leis an aeráid a bheidh in 20% ar a laghad den bhuiséad Eorpach.

D’fhéadfadh ráta tapa an athraithe aeráide cumas nádúrtha na n-éiceachóras foraoise oiriúnú a shárú. Mar thoradh air sin, tá baol méadaithe ann go mbeidh suaitheadh ann trí stoirmeacha, trí dhóiteán, trí lotnaidí agus trí ghalair a bhfuil impleachtaí acu d’fhás agus do tháirgeadh foraoise. Déanfar difear d’inmharthanacht eacnamaíoch na foraoiseachta, go príomha i limistéir theas na hEorpa, chomh maith le hacmhainneacht na bhforaoisí seirbhísí comhshaoil a sholáthar, lena n-áirítear athruithe ar fheidhm na linne carbóin. In 2013, ghlac an Coimisiún Straitéis nua Foraoise AE, a fhreagraíonn do dhúshláin nua atá roimh fhoraoisí agus roimh earnáil na foraoiseachta.

Cruthóidh an t-athrú aeráide rioscaí nua sláinte agus méadóidh sé na fadhbanna sláinte atá ann faoi láthair. Táthar ag súil le héifeachtaí díreacha agus indíreacha araon ar shláinte an duine, ar shláinte plandaí agus ar shláinte ainmhithe mar thoradh ar an athrú aeráide. Eascraíonn éifeachtaí díreacha as athruithe ar dhéine agus ar mhinicíocht teagmhas adhaimsire amhail tonnta teasa agus tuilte. Is féidir éifeachtaí indíreacha a bhrath trí athruithe ar mhinicíocht na ngalar arna dtarchur ag feithidí (i.e. galair veicteoir-iompartha de bharr mosquitoes agus sceartáin), creimirí, nó athruithe ar cháilíocht an uisce, an bhia agus an aeir. Tá Doiciméad Inmheánach Oibre ag gabháil le straitéis an Choimisiúin Eorpaigh maidir le hoiriúnú don athrú aeráide.

Tá na dúshláin a bhaineann leis an athrú aeráide do TFC in dhá phríomhchatagóir: géarimeachtaí agus strusanna ainsealacha. I measc na ngéartheagmhais (ar a dtugtar teagmhais chriticiúla nó ghéarchéime freisin) tá tuilte (intuartha, abhann, cósta), stoirmeacha oighir, tonnta teasa, etc. Cuireann géartheagmhais isteach ar bhonneagair TFC trí na sócmhainní fisiceacha a bhfuil siad ag brath orthu a scriosadh nó a dhíchumasú. Eascraíonn struis ainsealacha as athruithe níos céimsí ar noirm aeráide, amhail athruithe ar raonta teochta agus ar leibhéil taise a chur san áireamh. Cé gur lú an seans go mbeidh iarmhairtí tubaisteacha ag na tionchair sin, beidh díghrádú sócmhainní méadaithe, teipeanna níos minice agus tréimhsí saoil níos giorra mar thoradh orthu.

Aithnítear pleanáil úsáide talún mar cheann de na próisis is éifeachtaí chun oiriúnú áitiúil don athrú aeráide a éascú. Cuidíonn na próisis agus na huirlisí atá ann cheana agus atá ar fáil tríd an bpróiseas pleanála maidir le húsáid talún bardasach san Aontas, lena n-áirítear pleananna oifigiúla, criosú, agus/nó ceadanna forbartha, leis na rioscaí forbartha do bhardas a íoslaghdú ó thionchair réamh-mheasta tuilte méadaithe, falscaithe, sciorrthaí talún, agus/nó guaiseacha nádúrtha eile mar gheall ar aeráid atá ag athrú.

Meastar go mbeidh tionchair thromchúiseacha ag an athrú aeráide ar an muirthimpeallacht. Cuirfidh an méadú ar theochtaí uisce le hathstruchtúrú na n-éiceachóras muirí agus beidh impleachtaí aige sin do chúrsaíocht na n-aigéan, don rothaíocht bhithgheoiceimiceach agus don bhithéagsúlacht mhuirí. Beidh tionchar ag aigéadú na n-aigéan ar chumas roinnt speiceas a choinníonn carbónáit chailciam (mar mhoilisc, planctóin agus coiréil) a mblaoscanna nó a gcnámharlaigh a tháirgeadh. Dá bhrí sin, beidh tionchar diúltach ag sáile níos teo agus níos aigéadaí ar iascach agus ar dhobharshaothrú.

Faoi dheireadh an chéid, táthar ag tuar go mbeidh athrú fisiciúil tagtha ar shléibhte na hEorpa. Beidh ollchaillteanas suntasach ag oighearshruthanna, ach bíonn tionchar ag athruithe freisin ar na timpeallachtaí íochtaracha, lárchnoic agus tuilemhánna, rud a dhéanann difear d’infhaighteacht uisce, do tháirgeadh talmhaíochta, do thurasóireacht agus d’earnálacha sláinte. Gheofar línte sneachta séasúracha ag ingearchlónna níos airde, agus beidh séasúir sneachta níos giorra. Bogfaidh línte crainn suas agus athróidh patrúin foraoise in ingearchlónna níos ísle.

Ós rud é go bhfuil tionchar cinntitheach ag an aimsir agus ag an aeráid ar an séasúr taistil agus ar rogha na gceann scríbe saoire, tá tionscal na turasóireachta ag brath go mór orthu. Tá nasc láidir ann freisin idir an dúlra agus an turasóireacht, agus idir an oidhreacht chultúrtha agus an turasóireacht. Ag brath ar shuíomh agus ar am na bliana, is féidir tionchar dearfach nó diúltach a bheith ag an athrú aeráide ar an turasóireacht.

Cuireadh béim ar an ngá atá leis an gcóras iompair a chur in oiriúint do thionchar an athraithe aeráide ón bPáipéar Bán maidir le hOiriúnú ón gCoimisiún Eorpach (COM (2009)148). Tugtar aghaidh ar oiriúnú iompair trí mheascán de bheartais iompair, athraithe aeráide agus taighde Eorpacha. Cuireann an tAontas Eorpach dea-chleachtais chun cinn, déanann sé oiriúnú a phríomhshruthú laistigh dá chláir forbartha bonneagair iompair, agus cuireann sé treoir ar fáil, e.g. trí chaighdeáin leordhóthanacha a fhorbairt don tógáil. Tá an ghníomhaíocht dírithe ar bhonneagar iompair, agus go háirithe ar an nGréasán Tras-Eorpach Iompair (TEN-T).

San Eoraip, tá beagnach 73 % den daonra ina gcónaí i gceantair uirbeacha agus meastar go méadóidh sé sin go dtí os cionn 80 % faoi 2050. Is dócha go mbeidh tionchar ag an athrú aeráide ar bheagnach gach cuid de chathracha agus de bhailte – a gcomhshaol, a ngeilleagar agus a sochaí. Cruthaíonn sé sin dúshláin nua chasta don phleanáil uirbeach agus don bhainistíocht uirbeach. Bíonn iarmhairtí ag an athrú aeráide ar mhoil ghníomhaíocht eacnamaíoch, shaol sóisialta, chultúr agus nuálaíocht na hEorpa i bhfad níos faide ná a dteorainneacha bardasacha.

Bíonn tionchar díreach ag an athrú aeráide ar acmhainní uisce, agus bíonn tionchar ag bainistiú na n-acmhainní sin ar leochaileacht na n-éiceachóras, na ngníomhaíochtaí socheacnamaíocha agus shláinte an duine. Meastar freisin go mbeidh ról níos lárnaí ag bainistiú uisce san oiriúnú. Meastar go mbeidh athruithe móra ar infhaighteacht uisce ar fud na hEorpa mar thoradh ar an athrú aeráide agus go dtiocfaidh méadú ar ghanntanas uisce agus ar thriomaigh i nDeisceart na hEorpa den chuid is mó agus go dtiocfaidh méadú ar an mbaol tuilte ar fud fhormhór na hEorpa.