Straitéisí rialaithe inbhuanaithe a fhorbairt le haghaidh citreach atá faoi bhagairt an athraithe aeráide agus an champais; cosc a chur ar iontráil HLB san Aontas (LIFE Vida for Citrus)

Is é limistéar Meánmhuirí an Aontais is cúis le tuairim is 20 % de tháirgeadh citris an domhain agus 70 % d’onnmhairí citris an domhain. Tá torthaí citris leochaileach do ghalar ar a dtugtar Huanlongbing (HLB) nó glasú citris, de bharr baictéar, Candidatus Liberibacter spp., a scaiptear trí fheithidí veicteora. Cé nár tháinig sé isteach san Eoraip go fóill, ionfhabhtaíodh 40 tír leis an ngalar idir 2005 agus 2009, rud ba chúis le caillteanas suas le 60 %. Níl aon leigheas aitheanta ag HLB agus tá tionchar diúltach ard ag na bearta rialaithe atá ann faoi láthair ar an gcomhshaol, a dteastaíonn dáileoga troma feithidicídí ceimiceacha uathu agus díothú crann. Thairis sin, tá sé deacair luathbhrath a dhéanamh toisc go mbíonn na hairíonna infheicthe le feiceáil rómhall. Cuireann an t-athrú aeráide, i measc dúshláin eile, le scaipeadh an HLB.

Is é is aidhm don tionscadal LIFE Vida for Citrus (i) rannchuidiú le diagnóisiú luath HLB trí threalamh luathbhraite a fhorbairt; (ii) tástáil a dhéanamh ar fhréamhstoic nua phataigine agus teasfhulangacha is féidir a chur in oiriúint do tháirgeadh citris na Meánmhara agus athléimneacht plandaí a mhéadú; (iii) teicnící a léiriú chun leathadh veicteora a rialú go héifeachtach agus cosaint san éiceachóras iomlán a mhéadú le cleachtais talmhaíochta inbhuanaithe, agus comhthairbhí comhshaoil eile á soláthar ag an am céanna; (iv) comhar idirnáisiúnta a chur chun cinn agus ról a thabhairt do na Réigiúin is Forimeallaí san Aontas i straitéisí chun iontráil HLB a sheachaint agus chun leathadh féideartha a shrianadh; (v) samhail inmhacasamhlaithe de chleachtais talmhaíochta a chruthú d’fhásóirí citris san Aontas chun veicteoirí/galair a chosc, agus a gcumas oiriúnú don athrú aeráide á mhéadú ag an am céanna; agus (vi) léiriú a thabhairt ar conas úsáid cheimiceach a laghdú i gcomhréir le Treoir 2009/128/CE an Aontais Eorpaigh maidir le hÚsáid Inbhuanaithe Lotnaidicídí.

Leagtar béim ar an trealamh braite chun HLB a dhiagnóisiú go luath ar Radar Nuálaíochta an Choimisiúin Eorpaigh ar an mbonn go ndéanann an nuálaíocht aibíocht a iniúchadh agus go dtugann sí aghaidh ar riachtanais an mhargaidh. Is é is aidhm d’ardán Radar Nuálaíochta an Aontais faisnéis faoi nuálaíochtaí tionscadail ardcháilíochta arna gcistiú ag an Aontas a dhéanamh infheicthe agus inrochtana don phobal, lena léirítear do shaoránaigh an dul chun cinn teicneolaíoch agus eolaíoch den scoth atá á dhéanamh ag taighdeoirí agus nuálaithe san Eoraip, arna mhaoiniú thar a gceann ag an gCoimisiún Eorpach. Cuirfidh an trealamh braite chun HLB a dhiagnóisiú go luath le diagnóisiú HLB trí threalamh braite in situ indíolta a fhorbairt. Déanfaidh IVIA tástáil air ar oileán Ghuadalúip (an Fhrainc) mar a bhfuil an baictéar HLB i láthair, i gcomhar le ball eile den tionscadal, CIRAD. Is é an cuspóir atá ann bailíochtú an fhearais a chinneadh faoi fhíorchoinníollacha úsáide, d’fhonn a bheith ullamh d’iontráil HLB san Eoraip faoi dheireadh. Is féidir le cuimsiú an phacáiste ar ardán Radar Nuálaíochta an Aontais deiseanna nua a chur ar fáil le heagraíochtaí gnó nó acadúla agus spéis custaiméirí nó infheisteoirí ionchasacha i do nuálaíochtaí a spreagadh, agus ag an am céanna an obair nuálach atá á déanamh ag IVIA a léiriú do lucht féachana domhanda.