Meginreglur og árangursþættir

Meginreglur og árangursþættir

Aðlögun loftslagsbreytinga á við um stefnur, venjur og verkefni sem geta annaðhvort dregið úr áhættu með því að draga úr varnarleysi og/eða váhrifum og/eða átta sig á tækifærum sem tengjast loftslagsbreytingum. Aðlögun hefur áhrif á öll stig ákvarðanatöku, öll svæði sem og flest svið. Aðlögun þarf að vera skipulögð sem starfsemi þvert á atvinnugreinar, á mörgum stigum og milli svæða sem leiða saman aðila með mismunandi þekkingu, hagsmuni og gildi. Aðlögun snýst ekki einfaldlega um að gera meira, hún snýst um nýjar leiðir til að hugsa og takast á við áhættu og hættur, óvissu og flækjustig. Að kanna viðeigandi aðlögunarleiðir til að takast á við núverandi veikleika og auka viðnámsþrótt mun krefjast skipulegs námsferlis fólks og samtaka. Þó að hvert aðlögunarferli þurfi að vera samhengissértæk eru nokkrar grundvallarreglur, eins og þær eru settar fram hér á eftir, almennt viðurkenndar til að styðja við góða aðlögun.

Nokkrar meginreglur í aðlögunarstefnuferlinu eru almennt viðurkenndar sem lykilþættir fyrir góða aðlögun. Þessar meginreglur (byggt á UKCIP, 2005), Adger o.fl. 2005, Prutsch et al. 2010, Brown o.fl. 2011, Southern Voices on Adaptation, CARE 2015) eru:

1. Aðlögun þarf að vera sjálfbær — viðbrögð við aðlögun ættu ekki að bæta við loftslagsbreytingar eða takmarka aðgerðir til að draga úr áhættu og því ætti að nýta samlegðaráhrif við markmið um að draga úr loftslagsbreytingum og koma í veg fyrir átök. Auk þess ætti hún ekki að draga úr getu annarra hluta náttúrulegs umhverfis, samfélags eða fyrirtækja til að framkvæma aðlögun annars staðar (t.d. með grunnvatni til áveitu á þurrum svæðum, sem veldur minnkandi grunnvatnsmagni og takmarkar það magn drykkjarvatns sem er til staðar). Stuðla að aðlögun, þar sem því verður við komið, sem eykur getu náttúrulegra kerfa til að auka viðnámsþrótt ( t.d. aðferðir byggðar á vistkerfum og náttúrumiðaðar lausnir) með því að draga úr loftslagsáhættu.
2. Vinna í samstarfi — greina og eiga samskipti við hlutaðeigandi aðila (t.d. frá opinberum yfirvöldum, frjálsum félagasamtökum, fyrirtækjum, sveitarfélögum og fólki) á öllum viðeigandi stigum og tryggja að þeir séu vel upplýstir og hvattir til að vinna að aðlögun. Móta, skilgreina valkosti og forgangsraða þeim, innleiða og fylgjast með aðlögunarstefnum og áætlun með þátttöku og án aðgreiningar.
3. Aðlögun þarf að vera gagnreynd — nýta til fulls nýjustu rannsóknir, gögn og hagnýta reynslu þannig að ákvarðanatöku sé vel studd og upplýst.
4. Stjórna loftslagsáhættum og áhættum sem eru ekki loftslagsvænar með jafnvægri nálgun — loftslagsbreytingar eru aðeins einn þáttur í margþættri streitu sem hefur áhrif á félagslega, náttúrulega og efnahagslega þróun. Aðlögunin verður því að taka heildræna nálgun sem felur í sér stjórnun bæði loftslags- og loftslagsáhættu.
5. Takast á við áhættur sem tengjast breytileika í loftslagi og öfgakenndum veðurfarsbreytingum í fortíðinni og núverandi — þetta ætti að vera upphafspunktur fyrir fyrirsjáanlegar aðgerðir til að takast á við áhættu og tækifæri sem tengjast loftslagsbreytingum til lengri tíma. Mikilvægt er að tryggja samræmingu og nána samlegðaráhrif við að draga úr/stjórnun hamfara eða stóráfalla ( t.d. skýrslu um aðlögun að loftslagsbreytingum og minnkun hamfaraáhættu í Evrópu).
6. Forgangsraða skal viðbrögðum við loftslagsáhrifum — til dæmis með því að leggja meiri áherslu á geira sem verða fyrir mestum áhrifum af veðri og loftslagi, þeim sem hafa langan líftíma eða afleiðingar, ef um er að ræða verulega fjárfestingu eða há gildi eru í húfi, eða þar sem um er að ræða stuðning við mikilvæga landsbundna innviði.
7. Aðlögun verður að vera sniðin að því umfangi sem krafist er vegna loftslagsbreytingaáskorunarinnar (t.d. landsbundið/svæðisbundið/staðbundið/innan geira/yfir landamæri) — breyta þarf lausnum fyrir einstakar aðstæður, einnig til að takast á við ábyrgð og fjármögnun.
8. Aðlögun ætti að vera sveigjanleg — þó enn sé óvissa um loftslagið í framtíðinni, ætti að íhuga valkosti sem nú eru á tilteknum sviðum (t.d. í geirum með langtímaáætlanir) og taka ákvarðanir sem auðvelt er að breyta. Þar af leiðandi ætti að viðurkenna gildið fyrir enga/lága eftirsjá og valkosti til aðlögunar á vinningum, að því er varðar kostnaðarhagkvæmni og margþættan ávinning, sem og virði áfangaskiptrar nálgunar við aðlögun.
9. Aðlögun þarf að vera gagnsæ — tilkynna að fullu áhrif og kostnað af ýmsum aðlögunarvalkostum, bæði í náinni og til langs tíma og veita eins nákvæmar upplýsingar og mögulegt er. Ákvarðanir um aðlögun eru einnig virðishlaðnar, t.d. varðandi það áhættustig sem samþykkja skal. Því er mikilvægt að ákvarðanir og úthlutun tilfanga séu gagnsæ til að geta komið sér saman um lausnir sem eru sanngjarnar og jafnvægar.
10. Að endurskoða stöðugt skilvirkni, skilvirkni, eigið fé og lögmæti ákvarðana um aðlögun til að bæta þær smám saman í samræmi við þróun sönnunargagna og þekkingar á áhrifum loftslagsbreytinga. Þetta krefst vöktunar og endurmats á áhættu sem og aðlögunarstefnu/-ráðstafana.