1.5 Að bera kennsl á og fá fjármögnun og fjármögnun

Oft er vísað til fjárhagslegra takmarkana sem hindrun við að hefja og framkvæma aðlögunaraðgerðir á staðarvísu. Hins vegar er aðlögunarfjármögnun og fjármögnun tiltæk og hægt er að sameina hana úr ýmsum áttum — alþjóðlegum, ESB, innlendum og staðbundnum, bæði opinberum og einkaaðilum. Góð þekking á tiltækum fjármögnunartækifærum er mikilvæg til að sigrast á þessum hindrunum. Samþætting aðlögunar að núverandi skipulagsferlum og núverandi fjárhagsáætlunum er einnig mikilvægur kostur að íhuga.

Fjármögnun aðlögunar vísar til peninga sem opinberir aðilar eða einkaaðilar veita endurgjaldslaust (t.d. undirstöður) til framkvæmdar sértæks markmiðs um aðlögunarstefnu eða samþykkts tilgangs, t.d. sem styrkur. Endurgreiðslu fjármagns er ekki krafist, þó eru sérstakar samningsbundnar kröfur til að tryggja að fjármunirnir séu notaðir eins og til er ætlast. Fjármögnun vísar hins vegar til framfærslu fjármagns með skuldbindingu um að endurgreiða á síðara stigi (skuldagerning) og venjulega stofnar til „kostnaðar“— hlutfall vaxta.  Það er venjulega veitt sem lán eða annars konar fjármögnunargerningur, almennt af fjármálastofnun.

Fjármögnun og fjármögnun fyrir aðlögun á vettvangi sveitarfélaga í Evrópu er fáanleg með nokkrum fjármögnunarleiðum ESB, innlendum, svæðisbundnum og staðbundnum sjóðum, sem og frá alþjóðlegum fjármögnunarstofnunum og einkaaðilum:

• Aðlögun að loftslagsbreytingum er eitt af forgangssviðum LIFE áætlunarinnar. Áætlunin veitir sameiginlega fjármögnun fyrir bestu starfsvenjur, tilraunaverkefni og tilraunaverkefni sem stuðla að því að styðja við viðleitni sem leiðir til aukinnar viðnámsþols gagnvart loftslagsbreytingum, þ.m.t. í þéttbýli.
• Horizon 2020, áætlun ESB um rannsóknir og nýsköpun, miðar að því að úthluta 35 % af fjárhagsáætlun sinni til loftslagstengdra rannsóknaútgjalda. Það krefst einnig notenda og hagsmunaaðila, sem opnar dyrnar fyrir þátttöku borgarinnar. Á árinu 2021 verður Horizon Europe fylgt eftir, sem felur einnig í sér umræðuefni um aðlögun að loftslagsbreytingum. Á árinu 2020 verður auglýst eftir grænum samningum í Evrópu þar sem fjallað er um málefni sem tengjast aðlögun að loftslagsbreytingum.
• Aðlögun að loftslagsbreytingum er samþætt í öllum evrópskum uppbyggingar- og fjárfestingarsjóðum ESB (ESIF). Þær ná yfir sameiginlegu landbúnaðarstefnuna (aðallega Dreifbýlisþróunarsjóð evrópsks landbúnaðar), Samheldnisjóðnum, Byggðaþróunarsjóði Evrópu (einkum fyrir milligöngu INTERREG), Félagsmálasjóðs Evrópu, og Sjávarútvegssjóður Evrópu. Landsyfirvöld bera ábyrgð á stjórnun þessara sjóða í viðkomandi aðildarríki og hægt er að nálgast þau til að fá frekari ráðgjöf.
• Innlend og svæðisbundin fjármögnun: Fjármögnun á landsvísu og á landsstigi getur verið tiltæk bæði til að skipuleggja og framkvæma aðlögun, til vitundarvakningar og uppbyggingar á getu eða rannsókna.
• Fjármögnun einkageirans: Einkageirinn er mikilvægur hagsmunaaðili í aðlögun að áhættu vegna loftslagsbreytinga, með mikla hvatningu til aðlögunaraðgerða. Aðgerðir til aðlögunar einkageirans eru knúnar af: a) virðisvernd þegar einkaaðilar leitast við að vernda eignir sínar og aðfangakeðjur, b) tækifæri til að skapa verðmæti þegar einkageirinn leitast við að veita aðlögunarlausnir sem viðskiptatækifæri. Sveitarfélög eru því hvött til að leita eftir samstarfi við einkageirann (eins og í gegnum samstarfsverkefni opinberra aðila og einkaaðila) til að nýta fjármögnun einkageirans.
• Aðlögunarfjármögnun er einnig hægt að bæta lánum frá fjármálastofnunum eins og Fjárfestingarbanka Evrópu eða Endurreisnar- og þróunarbanka Evrópu.
• Græn/loftslags-/sjálfbærni skuldabréf sveitarfélaga koma hratt fram sem tæki til að laða að fjármagn til aðlögunaraðgerða í borgum. Uppsetning og losun grænna skuldabréfa krefst náins samstarfs við aðila á fjármálamarkaði.
• Enn fremur er tryggingageirinn mikilvægur aðili í einkageiranum sem getur veitt fyrirtækjum og heimilum hvatningu til að fjárfesta í viðnámsþoli í loftslagsmálum.
• Sumar borgir hafa verið brautryðjandi í hópfjármögnun eða einkaaðilum aðferðir við aðlögun, en borgaraleg frumkvæði leggja til aðlögunaraðgerðir á botni, sem eru síðan auglýstar til samfélagsins sem eru tilbúnir til að gefa eða lána fé til framkvæmdar fyrirhugaðra aðgerða. Þannig eru smáar einstakar framlög allt að umtalsverðu fjármagni sem nægir til að hrinda aðgerðum í framkvæmd.
• Eigið fé heimilis: Einkaheimili eru oft reiðubúnir til að tryggja viðnámsþrótt húsnæðis og vellíðan fjölskyldunnar með því að skipuleggja kostnað og fjárfestingar á aðlögunarhæfari hátt (t.d. að fjárfesta í betri einangrun við endurnýjun húsa eða setja upp regnvatnssöfnun fyrir garðvötnun á þurrkatímum). Vitundarvakning, fræðsla og hvatar til að auka skilning eru gagnleg tæki til að hvetja til fjárfestinga einkaheimilis. Staðaryfirvöld í sumum löndum snúa einnig aftur til skatta- eða gjaldamildunarkerfa sem hvata, t.d. að draga úr stormvatnsgjöldum sem þau innheimta fasteignaeigendur ef þeir fjárfesta í aðgerðum til að draga úr afrennsli regnvatns frá eignum sínum í opinbera frárennsliskerfið.
• Enn fremur er hægt að fá fjármögnun, sem varðar aðlögun, með öðrum fjármögnunarkerfum fyrir geira, en í því tilviki er ekki víst að hún sé merkt með „aðlögunarfjármögnun“, getur þó samt sem áður stuðlað að aðlögunarstefnumarkmiðum.

Sveigjanleiki og samsetning ýmissa fjármögnunar- og fjármögnunarleiða er ráðlegt, sérstaklega í þeim tilvikum þar sem erfitt getur verið að tryggja sérstaka fjárlagalínur sveitarfélaga. Ennfremur, slá inn ópeningalegur stuðningur (sjá Skref 1.8) getur dregið úr þrýstingi á fjármögnun kröfur.

Dæmi um borgir um alla Evrópu sem nota þessa fjármögnun og fjármögnunarleiðir til aðlögunar eru taldar upp hér á eftir og er lýst ítarlega í skýrslu EEA um fjármögnun borgaraðlögunar. Í skýrslunni er einnig að finna ítarlegt yfirlit yfir tiltæka fjármögnun og fjármögnunarleiðir ESB fyrir aðlögun þéttbýlis. Sjá einnig 5. kafla skýrslu Umhverfisstofnunar Evrópu um aðlögun þéttbýlis í Evrópu: hvernig borgir og bæir bregðast við loftslagsbreytingum til að fá frekari upplýsingar.

Kafli Sáttmála borgarstjóra um fjármögnunartækifæri gerir kleift að leita að evrópskum fjármögnunar- eða fjármögnunaráætlunum sem henta þörfum þeirra borga sem undirrita. Sjá einnig bæklinginn Sáttmál borgarstjóra "Hvernig á að fjármagna staðbundnar aðgerðir þínar í loftslagsmálum og orkumálum?"og "nýsköpunarfjárhagsáætlanir" sem innihalda dæmi um aðlögunaraðgerðir Sáttmála borgarstjóra sem undirrita borgir og svæði. Samningur borgarstjóra webinar um "fjármögnuðaðlögunaraðgerðir" kynnir Natural Capital Financing Facility of the European Investment Bank og reynslu undirritaðra borga um hvernig á að fjármagna aðlögunaraðgerðir á vettvangi.

Frekari yfirlit yfir tiltæka aðlögunarfjármögnun í ESB er að finna í fjármögnunarhlutanum Climate-ADAPT sem og á vefsetri ESB fyrir svæða- og þéttbýlisþróun.