Wat wordt bedoeld met onzekerheid?

Aanpassing aan de klimaatverandering brengt uitdagingen met zich mee voor besluitvormers die nu moeten beslissen of en hoe zij activiteiten, systemen en sectoren, op alle geografische schalen, moeten aanpassen aan een veranderend klimaat.

Onzekerheid is niet exclusief voor klimaatverandering en aanpassing. Veel andere wetenschappelijke en beleidsgebieden worden geconfronteerd met een breed scala aan onzekerheden in hun werk. Onzekerheid is een complex concept dat op meerdere manieren kan worden beschreven en de overweging ervan bij beslissingsondersteuning is in de loop van de tijd geëvolueerd. Enkele relevante beschrijvingen van onzekerheid zijn onder meer:

• Een staat van onvolledige kennis die het gevolg kan zijn van een gebrek aan informatie of van onenigheid over wat bekend of zelfs kenbaar is. Het kan vele soorten bronnen hebben, van onnauwkeurigheid in de gegevens tot dubbelzinnig gedefinieerde concepten of terminologie, of onzekere projecties van menselijk gedrag. Onzekerheid kan dus worden weergegeven door kwantitatieve maatregelen (bv. een waarschijnlijkheidsdichtheidsfunctie) of door kwalitatieve verklaringen (bv. die het oordeel van een team van deskundigen weergeven) (IPCC AR5 2014).
• De mate van vertrouwen die een beslisser heeft in mogelijke uitkomsten van specifieke beslissingen en/of waarschijnlijkheden van deze uitkomsten. Redenen voor dit gebrek aan vertrouwen kunnen een oordeel zijn dat de informatie onvolledig, vaag, onnauwkeurig, onbetrouwbaar, onduidelijk of mogelijk onjuist is (Refsgaard et al. 2007).

Wat zijn de belangrijkste bronnen van onzekerheid bij adaptatieplanning?

Een breed scala aan informatiebronnen en gegevens kan worden gebruikt om aanpassingsplanning te ondersteunen. Informatie over het verleden en het verwachte klimaat is een van de verschillende soorten informatie die wordt gebruikt ter ondersteuning van adaptatieplanning. Andere typen omvatten doorgaans informatie die is afgeleid van, bijvoorbeeld: effectbeoordelingsmodellen, ervaringen uit het verleden met de aanpak van klimaatschommelingen en -veranderingen, sociaal-economische omstandigheden, beleidscontext, marktcontext (voor economische actoren) en de verwachting van veranderingen in deze contexten.

Alle informatie met betrekking tot de toekomstige omstandigheden van natuurlijke en sociale systemen heeft onzekerheden waarvan gebruikers van deze informatie op de hoogte moeten zijn. Enkele van de belangrijkste bronnen van onzekerheid met betrekking tot de gevolgen van en de aanpassing aan de klimaatverandering zijn onder meer (EER 2017):

• Meetfouten als gevolg van onvolmaakte observatie-instrumenten (bv. regenmeters) en/of gegevensverwerking (bv. algoritmen voor het schatten van de oppervlaktetemperatuur op basis van satellietgegevens);
• aggregatiefouten als gevolg van onvolledige dekking van tijds- en/of ruimtelijke gegevens;
• Natuurlijke variabiliteit als gevolg van onvoorspelbare natuurlijke processen binnen het klimaatsysteem (interne klimaatvariabiliteit; bv. atmosferische en oceanische variabiliteit), het beïnvloeden van het klimaatsysteem (bv. toekomstige vulkaanuitbarstingen) en/of binnen klimaatgevoelige milieu- en sociale systemen (bv. ecosysteemdynamiek);
• modelbeperkingen (van klimaat- en klimaatimpactmodellen) als gevolg van de beperkte resolutie van modellen (bv. het belemmeren van de expliciete resolutie van cloudfysica), een onvolledig inzicht in afzonderlijke componenten van het aardsysteem (bv. dynamische ijskapprocessen) of hun interacties en feedbacks (bv. feedbacks over de klimaat-koolstofcyclus) en/of een onvolledig inzicht in het milieu- of sociale systeem in kwestie (bv. demografische ontwikkeling in overstromingsrisicozones);
• Toekomstige emissietrajecten (van broeikasgassen en aerosolen) bepalen de omvang en snelheid van toekomstige klimaatverandering. De toekomstige emissieniveaus hangen af van de demografische, economische en technologische ontwikkeling en van internationale overeenkomsten voor de beperking van de klimaatverandering (met name in het kader van het UNFCCC);
• De toekomstige ontwikkeling van niet-klimatologische (sociaal-economische, demografische, technologische en milieu) factoren bepaalt hoe een bepaalde klimaatverandering het milieu en de samenleving beïnvloedt;
• Toekomstige veranderingen in maatschappelijke voorkeuren en politieke prioriteiten bepalen het belang dat wordt gehecht aan een bepaald klimaateffect (bv. een lokaal of regionaal verlies aan biodiversiteit).

Waarom is het belangrijk om rekening te houden met onzekerheid in de besluitvorming?

Aanpassing aan klimaatverandering vormt een complexe methodologische uitdaging. Het roept individuen op om beslissingen te nemen met mogelijk zeer langetermijngevolgen op basis van onvolledige kennis en/of onzekere informatie over toekomstige veranderingen.

Enkele redenen waarom het belangrijk is om rekening te houden met onzekerheid in de besluitvorming over aanpassing zijn onder meer (Street en Nilsson 2014):

• Onzekerheid is inherent. De inaanmerkingneming van onzekerheid is een essentieel element van de besluitvorming, aangezien zij inherent is aan alle bewijzen en aan alle beslissingen. Het is een integraal onderdeel van ondersteunende gegevens en informatie, vooral maar niet alleen in verband met de toekomst. Een passende integratie van de daarmee samenhangende onzekerheden als onderdeel van het bewijsmateriaal zorgt voor een beter begrip van dat bewijsmateriaal en kan het nut ervan in besluitvormingsprocessen vergroten;
• Relevantere en robuustere besluitvorming. De aard en kenmerken van onzekerheid erkennen en deze weerspiegelen in de manier waarop het bijbehorende bewijsmateriaal wordt gebruikt, zijn van cruciaal belang voor het nemen van beter geïnformeerde, relevantere en robuustere beslissingen. Door onzekerheden te erkennen en te overwegen, in plaats van gemakkelijk identificeerbare en deterministische resultaten te verwachten, worden de onzekerheden beter beheersbaar. Hierdoor wordt het mogelijk samenhangende besluiten en beleidsmaatregelen te formuleren;
• Minimaliseer de kans op maladaptatie. Het niet “voldoende” opnemen van onzekerheden vergroot de kans dat de genomen maatregelen ontoereikend of ongepast zijn of de kwetsbaarheid vergroten. Er is een grotere kans op maladaptatie bij het negeren van onzekerheden in de kennisbasis;
• Het negeren van onzekerheid verbergt risico's. Het negeren van onzekerheid kan effectief risicobeheer ondermijnen, aangezien de risico's die zouden voortvloeien uit het opnemen van onzekerheid eenvoudigweg worden genegeerd en niet in aanmerking worden genomen bij de te nemen maatregelen.

Andere hoofdonderwerpen:

2. Hoe worden onzekerheden gecommuniceerd?

3. Hoe kun je rekening houden met onzekerheid?