Groynes, golfbrekers en kunstmatige riffen

Deelname van belanghebbenden speelt over het algemeen geen belangrijke rol bij het technische ontwerp en de bouw van groynes, golfbrekers en kunstmatige riffen, tenzij ze deel uitmaken van een groter kustverdedigingsplan. Deze maatregelen kunnen echter aanleiding geven tot bezorgdheid over mogelijke milieueffecten op het mariene ecosysteem en over de visuele gevolgen voor het kustlandschap. Er kunnen conflicten ontstaan tussen kustgemeenschappen en economische sectoren: de toeristische sector profiteert over het algemeen van beschermde stranden of veiligere toeristische ligplaatsen, terwijl lokale gemeenschappen zich zorgen kunnen maken over de wijziging van het kustlandschap, het verlies aan habitat en biodiversiteit en de milieueffecten in het algemeen. Dergelijke conflicten vereisen een actieve betrokkenheid van alle potentieel getroffen actoren, waaronder lokale overheden, kustgemeenschappen, toeristische actoren, onderzoeksinstellingen en/of ngo’s.

Deze defensiestructuren kunnen worden onderworpen aan milieueffectbeoordelingen, afhankelijk van de nationale wet- en regelgeving. Wanneer zij worden uitgevoerd in gebieden die beschermd zijn in het kader van het Natura 2000-netwerk van de EU, is doorgaans een passende beoordeling van de potentiële effecten ervan vereist. Beide processen moeten het recht op toegang tot informatie waarborgen en de belanghebbenden formeel raadplegen. Evenzo wordt in de EU-overstromingsrichtlijn, de EU-kaderrichtlijn water en de EU-richtlijn maritieme ruimtelijke ordening opgeroepen tot inspraakprocessen die deze typologie van projecten kunnen omvatten.

Over het algemeen zijn groynes efficiënt om bepaalde delen van de kust te beschermen en de stabiliteit van het bovenste strand te behouden. Ze zijn effectief op zand- en kiezelstranden en in rivieren en estuaria om waterstromen te verminderen. Door bij te dragen aan de verbreding van stranden kunnen ze co-voordelen bieden voor recreatie en toerisme. Golfbrekers bieden extra nevenvoordelen, zoals veilige afmeer- en aanmeerprocedures voor schepen in havens. Ze verbeteren de werkbaarheid en zorgen zo voor een hogere efficiëntie bij het laden en lossen van schepen. Ondergedompelde riffen kunnen, naast het tegengaan van de golfsterkte, substraten bieden voor bentische soorten (flora en fauna), vissen aantrekken en zo de biodiversiteit verbeteren. Ondergedompelde riffen kunnen zelfs aantrekkelijk worden om te snorkelen, waardoor nieuwe toeristische mogelijkheden ontstaan.

Groynes, golfbrekers en kunstmatige riffen kunnen worden gecombineerd met een aantal andere benaderingen, waaronder groene maatregelen zoals strandvoeding en duinbouw en -versterking. Ze worden al vele jaren over de hele wereld toegepast. Bijgevolg kan brede ervaring het juiste ontwerp en de juiste constructie ondersteunen. 

Kunstmatige defensiestructuren hebben ook negatieve gevolgen die een zorgvuldige evaluatie vóór de uitvoering ervan suggereren. Groynes, golfbrekers of riffen hebben de neiging om de drift van de kust te wijzigen en hebben nadelige effecten op aangrenzende stranden door erosie van de afgrond te veroorzaken. Om deze effecten op de kustlijn te voorkomen, hebben kunstmatige voeding en/of duinontwikkeling vaak de voorkeur boven harde structuren, tenzij er andere behoeften zijn, zoals het veilig aanmeren van schepen. De mate waarin de kustverschuiving, de verstoring van aangrenzende stranden en de aantasting van landschapswaarden worden geblokkeerd, hangt echter sterk af van het ontwerp, de oriëntatie van de structuur en de belangrijkste golf-/sedimenttransportrichting op de specifieke locatie.

Kunstmatige structuren kunnen ook negatieve gevolgen hebben voor landschapswaarden die van invloed zijn op het uiterlijk van strandgebieden en dus op de strandgebruikers. Golfbrekers kunnen zijdelingse afzetting van modder veroorzaken, algen vasthouden en afval of puin van schepen vangen, waardoor het strandgebied zowel onaangenaam als onveilig is. Stromen rond de uiteinden van golfbrekers en riffen kunnen sterk en gevaarlijk zijn voor zwemmers. Ondergedompelde riffen zijn offshore, weg van strandgebruikers. Als ze niet functioneren zoals bedoeld, kunnen ze een gevaar vormen voor navigatie en watersport, zoals surfen met mogelijke gevolgen voor het toerisme.

De bouwkosten zijn sterk afhankelijk van de afmetingen van de constructie. De kosten kunnen sterk worden beïnvloed door het gekozen bouwmateriaal, de lokale beschikbaarheid van geschikt materiaal, de hoeveelheid materiaal die nodig is, de transportkosten naar de bouwplaatsen, de milieuomstandigheden ter plaatse en de bijbehorende kosten van strandvoeding. Deze laatste zijn vaak nodig om de doeltreffendheid van grijze maatregelen te vergroten. De kostenbeoordeling moet ook de analyse van golfomstandigheden en zeestromingen omvatten, evenals de dynamiek van het sedimenttransport. De beoordeling moet worden uitgevoerd door gespecialiseerd personeel om de structuren naar behoren te ontwerpen.

Volgens de schattingen in UNEP-DHI (2016) kan de aankoop en het vervoer van rotsen op basis van een transportafstand van ongeveer 50 km ongeveer 25 USD/ton (ongeveer 21 EUR per ton) kosten, terwijl de kosten voor het plaatsen ongeveer 40 USD/ton (ongeveer 34 EUR per ton) bedragen. Extra kosten, hoewel zelden in aanmerking genomen, houden verband met de handhaving van deze maatregelen op lange termijn.

Indirecte voordelen van de stabilisatie en verbetering van stranden kunnen leiden tot een grotere toeristische aantrekkelijkheid. Afgezien van situaties waarin lokale sterke stromingen kunnen worden gegenereerd, door de kustlijn te stabiliseren en golfactie te verminderen, creëren groynes over het algemeen ook veiligere strandomgevingen. Dit kan leiden tot een aangenamere en veiligere ervaring voor zwemmers en gezinnen met kinderen, waardoor het strand aantrekkelijker wordt voor een breder scala aan toeristen met positieve gevolgen voor de lokale economie.  

De bouw van kustwerken om erosie tegen te gaan en van harde zeeweringen die “de kust kunnen veranderen” vallen onder bijlage II bij de EU-milieueffectbeoordelingsrichtlijn (2014/52/EU): De lidstaten beslissen of projecten in bijlage II een MEB-procedure moeten ondergaan, hetzij per geval, hetzij op basis van drempelwaarden en criteria. Deze eis heeft echter geen invloed op het onderhoud en de wederopbouw van deze werken.

Elk infrastructuurproject dat aanzienlijke gevolgen kan hebben voor gebieden die worden beschermd door het Natura 2000-netwerk (vogelrichtlijn en habitatrichtlijn), moet worden onderworpen aan een “passende beoordeling van de gevolgen ervan voor het gebied” om te bepalen of het project de milieu-integriteit van het gebied zal aantasten.

In de kaderrichtlijn water van de EU wordt opgeroepen tot de “goede milieutoestand” van de Europese waterlichamen, met inbegrip van de kustwateren. Kustverdediging kan de hydromorfologische kenmerken van kustwateren veranderen, bijvoorbeeld in termen van waterstroom, sedimentsamenstelling en beweging. Dit kan leiden tot een verslechtering van de ecologische toestand. Projecten die naar verwachting de bovengenoemde effecten zullen hebben, moeten voldoen aan de criteria van artikel 4 van de richtlijn. De EU-overstromingsrichtlijn (2007/60/EG) biedt een rechtskader voor overstromingsacties en defensie. De bouw en het herstel van kustbeschermingsstructuren kunnen deel uitmaken van maatregelen in het kader van overstromingsrisicobeheerplannen. De richtlijn maritieme ruimtelijke ordening van 2014 vereist dat rekening wordt gehouden met interacties tussen land en zee, maritieme activiteiten en aanpassing aan de klimaatverandering. Groynes, golfbrekers en kunstmatige riffen systemen kunnen deze land / zee interacties beïnvloeden.

Groynes, golfbrekers en kunstmatige riffenzijn vrij eenvoudige, kleinschalige ingrepen, die op lokale schaal worden uitgevoerd (strook van een coast in erosie). De eenvoudige plaatsing van het materiaal op delocatiekan korte tijd duren (van weken tot maanden). Het hele proces van het selecteren van de beste oplossing,het verzamelen en analyseren vangegevens over golven, stromingen en sedimenttransport, het goed ontwerpen vande infrastructuur en het betrekken van de belanghebbenden bij een proces waaraan wordt deelgenomen,vergt echter zeker meer tijd (ongeveer één jaar). 

Wanneer geconstrueerd, kan de beschermende functie van golfbrekers, groynes en kunstmatige riffen vele jaren worden gehandhaafd,die slechts basiscontrole en onderhoud vereisen. Breakwaters hebben een typische design levensduur van 30-50 jaar. Dit is het geval voor de meeste rotsstructuren. Houten groynes hebben een levensduur van ongeveer 10-25 jaar; en groynes gemaakt van schanskorven hebben een lifetime van slechts 1-5 jaar.