Podział na strefy i rozmieszczenie w oparciu o ryzyko w akwakulturze morskiej

Coraz większą uwagę poświęca się planowaniu przestrzennemu w akwakulturze morskiej, w tym zagospodarowaniu przestrzennemu i lokalizacji opartej na ryzyku, biorąc pod uwagę rosnący rozwój sektora akwakultury. Jego celem jest zapewnienie najbardziej sprawiedliwego wykorzystania przestrzeni morskiej do tej działalności, wspieranie produkcji, minimalizowanie konfliktów z innymi zastosowaniami i utrzymanie integralności środowiskowej.

FAO (FAO,2018, FAO, 2017r.) jako ważny środek dostosowawczy zachęca do podziału na strefy i usytuowania w ramach podejścia ekosystemowego oraz biorąc pod uwagę zmienność i zmianę klimatu. Proponuje się również odpowiednią selekcję terenów popartą elastycznymi ramami regulacyjnymi jako strategię dostosowawczą w przypadku projektów ClimeFish finansowanych w ramach programu „Horyzont 2020”, mających na celu zapewnienie, że wzrost produkcji owoców morza występuje na obszarach i w odniesieniu do gatunków, w których istnieje potencjał zrównoważonego wzrostu, biorąc pod uwagę spodziewane zmiany klimatu. Oparte na ryzyku podziały na strefy i umiejscowienie mogą pomóc uniknąć obszarów szczególnie narażonych na zagrożenia klimatyczne i wybrać najbardziej odpowiednie obszary dla gatunków hodowlanych, biorąc pod uwagę zarówno obecny stan, jak i wyzwania związane ze zmianą klimatu w perspektywie średnio- i długoterminowej. Ogólny proces pozwala na zminimalizowanie ewentualnych strat gospodarczych, które mogłyby wynikać z wyborów, które nie uwzględniają wszystkich rodzajów ryzyka i obaw.

Podział strefowy oparty na analizie ryzyka i wybór lokalizacji są potrzebne zarówno na obszarach, na których akwakultura zaczyna się rozwijać, jak i tam, gdzie akwakultura już się rozwinęła, a jej przeniesienie jest ograniczone przez kwestie środowiskowe i konflikty z innymi zastosowaniami. Istnieje wiele różnych narzędzi i modeli przestrzennych, jak opisano w specjalnej publikacji FAO (FAO, 2017). Nowa wiedza została opracowana w ramach projektu Aquaspace (finansowanego z unijnego programu „Horyzont 2020”), który miał na celu zrozumienie ograniczeń przestrzennych i społeczno-gospodarczych związanych z rozwojem akwakultury i narzędzi testowych, aby pomóc przezwyciężyć te ograniczenia. W szczególności Aquaspace dostarczył zestaw narzędzi zawierający informacje na temat narzędzi przetestowanych w trakcie projektu, aby pomóc i wspierać cel udostępnienia większej ilości wysokiej jakości przestrzeni dla akwakultury. W ramach finansowanego w ramach programu „Horyzont 2020” projektu TAPAS (Narzędzia do oceny i planowania zrównoważonego rozwoju akwakultury) opracowywane są nowe badania mające na celu promowanie i konsolidację zrównoważenia środowiskowego europejskiej akwakultury, zapewniając również modele bliskiego zasięgu do wyboru obszarów akwakultury, wykorzystując szereg istniejących, dostosowanych i nowo opracowanych modeli.

W ramach procesu planowania przestrzennego etap zagospodarowania przestrzennego ma na celu zidentyfikowanie szerokich obszarów potencjalnie odpowiednich dla akwakultury, zwanych również przydzielonymi strefami akwakultury (AZA), w celu zapewnienia integracji akwakultury z obszarami już eksploatowanymi w ramach innych zastosowań. Podział na strefy powinien zawierać pełną analizę ryzyka identyfikującą główne zagrożenia dla udanej produkcji. Należy również uwzględnić zagrożenia związane z klimatem, aby zapewnić sukces w sektorze akwakultury, biorąc pod uwagę, że sektor ten jest podatny na szereg potencjalnie katastrofalnych zakłóceń klimatycznych. Zagrożenia klimatyczne obejmują bezpośrednie szkody spowodowane silnymi falami, skokami pływów i burz, a także powolne efekty początkowe odpowiedzialne za zmianę warunków fizykochemicznych wód morskich (np. wzrost temperatury, zakwaszenie) i powiązane skutki pośrednie, takie jak dyfuzja choroby, szkodliwe zakwity glonów i niedotlenienie. Ryzyko klimatyczne występuje wśród innych rodzajów ryzyka nieklimatycznego, związanych na przykład ze środowiskiem (zanieczyszczenie), zdrowiem (biobezpieczeństwo) i konfliktami społecznymi.

W przypadku określenia szerokich stref odpowiednich dla akwakultury morskiej etap umiejscowienia zapewnia, że gospodarstwa rolne są zlokalizowane w określonym miejscu o odpowiednich cechach, które umożliwiają pomyślną produkcję. Poprzez selekcję miejsca biofizyczne atrybuty terenu są porównywane z potrzebami wybranych organizmów dla kultury i z wymogami funkcjonowania gospodarstw. Ocena ta powinna obejmować przegląd lokalnych warunków klimatycznych (dane historyczne), zagrożeń stwarzanych przez zmienność klimatu (np. burze) oraz długoterminowych tendencji (np. wzrost temperatury i zmiana zasolenia). Cały proces zagospodarowania przestrzennego i lokalizacji ma na celu zminimalizowanie konfliktów z innymi sektorami i negatywnego wpływu na społeczeństwo, dobrostan człowieka oraz funkcje i usługi ekosystemowe, zgodnie z podejściem ekosystemowym do rozwoju akwakultury.

Kategorie IPCC

Instytucjonalne: polityki i programy rządowe, Instytucjonalne: prawo i regulacje

Udział zainteresowanych stron

Identyfikacja odpowiednich zainteresowanych stron do konsultacji na wszystkich etapach planowania przestrzennego akwakultury jest głównym zadaniem identyfikacji problemów i potencjalnych konfliktów z innymi zastosowaniami i środowiskiem. Komisja Europejska zachęca do udziału wszystkich zainteresowanych stron w zrównoważonym rozwoju akwakultury. Zainteresowane strony to producenci, społeczności lokalne lub przedsiębiorstwa zależne od łańcuchów wartości w sektorze akwakultury i rybołówstwa, stowarzyszenia konsumentów, organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska, instytucje badawcze, inni użytkownicy danej części wód (np. mariny, porty, farmy wiatrowe i zastosowania rekreacyjne).

Czynniki sukcesu i czynniki ograniczające

Jak podkreślono w wytycznych KE dotyczących zrównoważonego rozwoju akwakultury (2013 r.), włączenie aspektów środowiskowych i społecznych w ramach procesu planowania przestrzennego akwakultury może zmniejszyć obciążenie administracyjne dla prywatnych deweloperów i ograniczyć niepewność w procedurach udzielania zezwoleń, a tym samym zwiększyć atrakcyjność inwestycji. Szereg problemów wynikających z braku właściwego planowania przestrzennego i zarządzania akwakulturą powinno sprzyjać podziałowi strefowemu opartemu na ryzyku i wyborze lokalizacji. Jeżeli w analizie nie uwzględniono zagrożeń związanych z klimatem, miejsca akwakultury mogą być poważnie narażone na krótko- i długoterminowe zagrożenia i katastrofy związane z klimatem (np. utrata produkcji lub infrastruktury z powodu ekstremalnych zdarzeń, chorób, toksycznych glonów i pasożytów).

Brak długiego zbioru danych historycznych dotyczących zmiennych klimatycznych oraz niepewność w regionalnych i subregionalnych prognozach dotyczących zmiany klimatu mogą ograniczyć możliwość właściwego uwzględnienia zmiany klimatu i oceny zmienności w podziale na strefy ryzyka i umiejscowieniu w akwakulturze.

Koszty i korzyści

Podział na strefy oparte na ryzyku i lokalizacja sektora akwakultury mają na celu uniknięcie strat gospodarczych spowodowanych wyborem miejsc nieodpowiednich do niekorzystnych warunków klimatycznych i podatnych na zmiany klimatu.

Koszty obejmują wykorzystanie narzędzi i wdrożenie modeli potrzebnych w całym procesie planowania przestrzennego akwakultury. Koszty odnoszą się zarówno do licencji na oprogramowanie (jeśli nie open source), jak i zasobów ludzkich i czasu potrzebnego do uzyskania wystarczających umiejętności technicznych i szkoleń, aby korzystać z tych narzędzi. W ramach projektu Aquaspace koszty związane z narzędziami zostały wyróżnione jako najczęstszy element słabości analizy SWOT przeprowadzanej w celu ogólnej oceny narzędzi i metod wdrożonych i przetestowanych w studiach przypadku projektu.

Aspekty Prawne

W wytycznych KE w sprawie zrównoważonego rozwoju akwakultury (2013 r.) określono potrzebę zwiększenia akwakultury w całej Europie, uznając planowanie przestrzenne dla akwakultury za obszar priorytetowy, którym należy zająć się w celu uwolnienia potencjału akwakultury w UE. Zachęca się do stosowania podejścia opartego na ekosystemie, ponieważ zdolność wód morskich do przenoszenia przestrzeni kosmicznej i środowiska jest ograniczona; podejście ekosystemowe wymaga długoterminowej wizji i oceny wpływu zmiany klimatu na proces zagospodarowania przestrzennego i umiejscowienia.

Dyrektywa 2014/89/UE ustanawia ramy planowania przestrzennego obszarów morskich mające na celu wspieranie zrównoważonego wzrostu gospodarek morskich, zrównoważonego rozwoju obszarów morskich i zrównoważonego wykorzystania zasobów morskich. Zgodnie z tymi ramami państwa członkowskie dążą do przyczynienia się do zrównoważonego rozwoju różnych sektorów gospodarki morskiej, w tym akwakultury. W procesie planowania należy uwzględnić długoterminowe zmiany spowodowane zmianami klimatycznymi.

Czas wdrożenia

Analiza przestrzenna wymaga ograniczonego nakładu czasu (zazwyczaj 1-2 lat), jeśli narzędzia i dane są już dostępne. Cały proces, obejmujący konsultacje z zainteresowanymi stronami i podejmowanie ostatecznych decyzji, może być bardziej czasochłonny, zwłaszcza w obszarach, w których konflikty społeczne i gospodarcze są poważnym problemem.

Okres użytkowania

Podział na strefy i selekcja miejsc powinny być procesem adaptacyjnym, zdolnym do reagowania na nowy postęp naukowy w dziedzinie zmienności i zmian klimatu.

Strony internetowe:

Bibliografia: