RISES-AM

Cé gur díríodh go láidir ar an athrú aeráide a mhaolú faoi bhun 2 °C, mar gheall ar an easpa gníomhaíochta idirnáisiúnta agus ar an bhfás leanúnach ar chomhchruinnithe gás ceaptha teasa, tá sé tábhachtach anailís a dhéanamh ar na himpleachtaí a bhaineann le cásanna deiridh níos airde (meántéamh domhanda > 2 °C i ndáil leis an leibhéal réamhthionsclaíoch) do limistéir leochaileacha. Leis sin, beifear in ann cainníochtú níos fearr a dhéanamh ar thionchair agus leochaileachtaí a bhaineann leis an athrú aeráide sin, rud a léiríonn gur féidir oiriúnú a dhéanamh ar chostas inacmhainne (i gcomparáid le riosca). Ina theannta sin, cuirfidh sé lucht ceaptha beartas agus cinnteoirí ar an eolas, rud a rannchuideoidh le feasacht a mhúscailt maidir leis na gnéithe iomadúla a bhaineann le conairí oiriúnaithe a d’fhéadfadh a bheith ann.

Tá limistéir chósta i measc na réigiún is leochailí ar domhan i bhfianaise an athraithe aeráide (faoi bhagairt ag ardú ar leibhéal na farraige, rith chun srutha in ísealchríocha cósta agus stoirmeacha cósta). Tá na torthaí a fhaightear bunaithe ar shraith samhlacha a mheasann réamh-mheastacháin dhomhanda a ullmhaíodh go háirithe do chórais chósta chun gur féidir meastóireacht a dhéanamh ar thionchair an athraithe aeráide do na leibhéil oiriúnaithe atá ann faoi láthair.

Is é hipitéis oibre RISES-AM- gur féidir inbhuanaitheacht na limistéar cósta a fheabhsú trí chonair oiriúnaitheach sholúbtha a ghlacadh lena sainaithnítear pointí iompaithe agus lena mbaintear úsáid as roghanna idirghabhála glasa, atá níos inbhuanaithe ná na réitigh thraidisiúnta innealtóireachta cósta. Chun an sprioc ghinearálta sin a bhaint amach, bhí sé mar aidhm ag an tionscadal:

sraith de chonairí oiriúnaithe a fhorbairt do chórais leochaileacha áirithe cois cósta, lena dtugtar isteach straitéisí cúlaithe agus cóiríochta agus lena n-áirítear réitigh nuálacha arna ndíorthú ar an scála áitiúil;

b) measúnú a dhéanamh ar shineirgí idir na roghanna sin faoi raon cásanna amach anseo, agus na comhpháirteanna fisiceacha agus socheacnamaíocha á gcur san áireamh, agus;

c) cur chuige riosca a thabhairt isteach in anailís aeráide chun leibhéal níos airde oibiachtúlachta a bhaint amach sna measúnuithe agus chun éiginnteachtaí i dtiománaithe agus i bhfreagairtí a chur san áireamh. Mar thoradh air sin, déanfar measúnú níos fearr ar an gcomhoiriúnacht idir scálaí áitiúla, réigiúnacha agus domhanda agus idir pleananna gearrthéarmacha agus fadtéarmacha.

Bhí RISES –AM- bunaithe ar chur chuige measúnaithe neadaithe ar fud scálaí chun leochaileacht agus riosca a chinneadh. Ar an gcéad dul síos, rinneadh comparáid idir réigiúin an domhain agus socraíodh na príomhspotaí leochaileachta mar fheidhm de thíopeolaíocht chósta. Ina dhiaidh sin, rinneadh anailísí scagtha réigiúnacha agus measúnuithe áitiúla, lena n-áirítear feidhmíocht cineálacha nua idirghabhálacha ‘glasa’.

Chuir na hidirghabhálacha is éifeachtúla bonn eolais faoin anailís ar scála réigiúnach inar forbraíodh agus inar aicmíodh conairí oiriúnaithe, de réir a rannchuidithe le maolú ar an athrú aeráide. Úsáideadh é sin ansin chun athmheasúnú a dhéanamh ar anailís fheabhsaithe ar scála domhanda.

Bhí an cur chuige sin dírithe ar fheidhmiú nádúrtha feabhsaithe idirghabhálacha cósta ‘glasa’ a mbeidh córas cósta níos inbhuanaithe mar thoradh air a fheidhmeoidh faoi chásanna foircneacha aeráide agus socheacnamaíocha.

Díorthaíodh torthaí RISES-AM- ó shamhlacha coincheapúla agus uimhriúla a dhéileálann le réamh-mheastachán tionchair ar chórais chósta agus lenar féidir meastóireacht a dhéanamh ar thionchair aeráide do na leibhéil oiriúnúcháin atá ann faoi láthair.  Measadh gur feidhm de chineál archetype cósta é an t-easnamh oiriúnúcháin. Tugadh aghaidh san anailís ar scála áitiúil ar phróisis nach mbreathnaítear orthu le chéile go minic amhail creimeadh tuilte agus salandú (e.g. leibhéil salandachta i gceann dár gcás-staidéir ar Dheilt Ebro i gcósta Meánmhara na Spáinne). Rinneadh measúnú ar na leochaileachtaí réigiúnacha trí thíopeolaíochtaí cósta a shaintréithriú feadh stráicí roghnaithe cósta inar réamh-mheasadh meánleibhéal na mara, borradh agus dálaí tonn sa todhchaí agus in éineacht le hinfhaighteacht spáis chun leibhéil oiriúnaithe agus idirghabhálacha agus conairí féideartha a chinneadh. Ar an scála domhanda, rinneadh measúnú den chineál céanna inar cuireadh tuilte agus creimeadh san áireamh ar bhealach comhcheangailte agus inar tugadh cúlú isteach den chéad uair mar rogha oiriúnaithe. Léiríonn torthaí na measúnuithe sin an tábhacht a bhaineann le pleanáil amach anseo i ngach catagóir chun tionchair an athraithe aeráide a laghdú agus an t-aiseolas idir na fochórais fhisiceacha agus shocheacnamaíocha sa chrios cósta a thaispeáint. Chun na críche sin, cuireadh idirghabhálacha san áireamh ar meascán iad de a) idirghabhálacha liatha bunaithe ar struchtúir dhochta, b) idirghabhálacha glasa bunaithe ar phrionsabail nádúrtha agus c) idirghabhálacha boga bunaithe ar chothú gainimh agus pleanáil talún. Rinneadh meastachán ar na héifeachtaí eacnamaíocha díreacha bunaithe ar infhaighteacht talún agus rinneadh roinnt anailíse chun éifeachtaí indíreacha a ríomh (e.g. trí mhuiriompar atá freagrach as níos mó ná 80 % den trádáil dhomhanda).

Tugadh aghaidh ar bhuntáistí an oiriúnaithe agus ar an ngá atá le solúbthacht chun inbhuanaitheacht chósta a fheabhsú trí anailís bunaithe ar phróiseas a úsáid. Léiríodh conas is féidir an inbhuanaitheacht a fheabhsú trí thoirteanna dríodair breise a sholáthar le tacaíocht ó fhloscanna uisce feabhsaithe. Breithníodh ról na ngnáthóg nádúrtha agus fheidhmiú an éiceachórais freisin chun cineálacha idirghabhála atá neamhdhíobhálach don fhuinneamh a chur chun cinn ionas gur féidir sásraí feabhsúcháin nádúrtha, a bhfuil aithne mhaith ag bogaigh orthu, a onnmhairiú chuig córais chósta eile.

Rinneadh anailís freisin ar oiriúnacht ghinearálta idirghabhálacha neamhghnácha amhail leibhéil talún atá ag ardú (e.g. an Ísiltír nó Oileáin Mhaildíve) i gcoinne cuir chuige fásra-bhunaithe. Leis sin, bhíothas in ann ceisteanna nua a ardú nár sainaithníodh chomh soiléir sin roimhe seo. Mar shampla, coincheap na ndálaí ardleibhéil agus cé acu a thagraíonn sé sin do bhrúnna a ghníomhaíonn ar chóras cósta nó don mheascán brúnna, stáit agus freagairtí. Ceist eile a sainaithníodh is ea an gá atá le treochtaí meánacha agus imeachtaí foircneacha a chomhcheangal chun teacht ar an meascán is measa is féidir agus measúnú a dhéanamh ar an leochaileacht chósta sin.