Leochaileacht na hEorpa maidir le tionchair CC a tharlaíonn lasmuigh den Eoraip

Méadaíonn trádáil idirnáisiúnta, taisteal, teileachumarsáid agus gnéithe eile den domhandú an dóchúlacht go mbeidh iarmhairtí ag tionchair athraithe aeráide thar na réigiúin nó na náisiúin ina dtarlaíonn siad. Tugtar ‘éifeachtaí trasteorann’ an athraithe aeráide ar iarmhairtí den sórt sin, nó ‘éifeachtaí indíreacha’, ‘éifeachtaí trasteorann’ nó ‘éifeachtaí iarmharta’. D’fhéadfadh tionchar suntasach a bheith ag na héifeachtaí sin ar riosca foriomlán an athraithe aeráide do réigiúin, d’earnálacha agus do dhaoine. Dá bhrí sin, ba cheart iad a chur san áireamh agus beartais oiriúnaithe á bhforbairt agus á gcur chun feidhme. D’fhéadfadh éifeachtaí trasteorann a bheith mar thoradh ar theagmhas aeráide foircneach aonair a d’fhéadfadh a bheith ina chúis le slabhra freagairtí trí chonairí tionchair, mar shampla, suaitheadh sealadach ar shlabhraí soláthair domhanda i ngeall ar bhonneagar iompair a ndearnadh damáiste dó, nó a d’fhéadfadh a bheith cinntithe ag tréimhsí fada dálaí adhaimsire nó ag athrú aeráide de réir a chéile.

I gCaibidil 6.4 den tuarascáil ón nGníomhaireacht Eorpach Chomhshaoil dar teideal Climate change, impacts and vulnerability in Europe 2016 [Athrú aeráide, tionchair agus leochaileacht san Eoraip 2016], déantar anailís ar na héifeachtaí trasteorann a eascraíonn as tionchair an athraithe aeráide a tharlaíonn lasmuigh den Eoraip, a bhfuil éifeachtaí cascáideacha indíreacha acu ar chríoch na hEorpa. Sainaithnítear ann sé mhórbhealach bunaithe ar an litríocht atá ar fáil: (i) trádáil tráchtearraí talmhaíochta, (ii) trádáil tráchtearraí neamhthalmhaíochta, (iii) bonneagar agus iompar, (iv) geopholaitíocht agus rioscaí slándála, (v) imirce dhaonna, agus (vi) maoiniú (féach Fíor 1).

Fíor 1. Sé mhórbhealach a mbeidh tionchar indíreach acu ar an Eoraip (EEA, 2017).

Foinse: LEE.
Nóta: Cuireadh na conairí tionchair ar an léarscáil go treallach; dá bhrí sin, ní léiríonn na saigheada aon phríomhthreo geografach óna bhféadfadh na tionchair sin difear a dhéanamh don Eoraip (Tuarascáil LEE ‘Climate change, impacts and vulnerability in Europe 2016’).

Mar a thuairiscítear i gCaibidil 6.4 de thuarascáil EEA, is iad na héifeachtaí eacnamaíocha arb iad luaineachtaí praghsanna domhanda is cúis leo an fhianaise is láidre maidir le híogaireacht na hEorpa i leith tionchair trasteorann; suaitheadh ar líonraí iompair amhail calafoirt; agus athruithe sa timpeallacht Artach, amhail bealaí nua loingseoireachta.

Sainaithníodh réigiún Meánmhuirí na hEorpa mar na réigiúin is leochailí ó thaobh suaití i sreabhadh tráchtearraí talmhaíochta, mar gheall ar spleáchas ard ar allmhairí ó lasmuigh den Eoraip. Bhí tionchar diúltach cheana féin ag dálaí foircneacha aeráide lasmuigh den Eoraip le déanaí ar an Eoraip. Mar shampla, scrios tonn teasa na Rúise in 2010 thart ar 30 % de bhuaint gráin na Rúise agus chuir sé le méadú 60-80 % ar phraghsanna cruithneachta domhanda. Ba é triomach fada san Astráil, i measc cúiseanna eile, ba chúis go páirteach le géarchéim dhomhanda ríse 2008, ar lena linn a d’ardaigh praghas margaidh domhanda na ríse faoi cheathair thar chúpla mí.

Is dócha go mbeidh tionchar díréireach níos mó ag luaineachtaí praghsanna bia ar ghrúpaí daonra ar ioncam íseal i ngach cuid den Eoraip.

Meastar go mbeidh geilleagair bheaga, oscailte agus ardfhorbartha na hEorpa leochaileach go príomha do shuaití i sreabhadh tráchtearraí neamhthalmhaíochta. Samplaí d’éifeachtaí indíreacha den sórt sin is ea ganntanas tiomántán crua agus an méadú gaolmhar ar leibhéil praghsanna de bharr teagmhas tuile tromchúiseach sa Téalainn in 2011 agus na laghduithe ar onnmhairí guail agus an méadú ar phraghsanna an mhargaidh dhomhanda de bharr tuilte foircneacha in oirthear na hAstráile in 2010/11.

Is féidir le tionchair an athraithe aeráide agus imeachtaí foircneacha ar bhonneagar iompair lasmuigh den Eoraip (e.g. bóithre, píblínte, iarnróid, droichid, calafoirt, aerfoirt agus tolláin) éifeachtaí iarmharta a bheith acu san Eoraip freisin. Mar shampla, in 2005, scrios Hairicín Katrina codanna móra de chalafort New Orleans sna Stáit Aontaithe, rud a d’fhág go raibh ganntanas sealadach sa soláthar ola domhanda agus méadú sealadach ar phraghas ola domhanda.

D’fhéadfadh an t-athrú aeráide san Afraic Thuaidh agus sa Mheánoirthear rioscaí geostraitéiseacha don Eoraip a mhéadú. Tugtar le fios i staidéir a rinneadh le déanaí go sáróidh an teocht tairseach maidir le hinoiriúnaitheacht an duine i dtreo dheireadh an 21ú haois i roinnt de na réigiúin sin. Ina theannta sin, tá ardú leibhéal na farraige ag bagairt níos mó agus níos mó ar cheantair chósta daonra, amhail Delta na Níle, áit a bhfuil cuid mhór de dhaonra na hÉigipte agus an talamh talmhaíochta comhchruinnithe. D’fhéadfadh dálaí aeráide nach bhfacthas a leithéid riamh cheana, in éineacht le tosca socheacnamaíocha agus polaitiúla, éagobhsaíocht réigiúnach a mhéadú a thuilleadh. Mar thoradh ar an méadú sin, d’fhéadfadh méadú suntasach teacht ar shreabha dídeanaithe agus imirce chun na hEorpa, rud a d’fhéadfadh tionchar polaitiúil agus slándála a imirt.

Tagraíonn an chonair airgeadais do thionchair sin an athraithe aeráide a d’fhéadfadh cur isteach ar shreabhadh an chaipitil phoiblí agus phríobháidigh, amhail infheistíochtaí thar lear, seoltáin ó oibrithe imirceacha nó árachas idirnáisiúnta, agus iarmhairtí ann do shreafaí airgeadais i dtíortha éagsúla. Mar shampla, thit méid suntasach de na costais árachais ó Hairicín Katrina in 2005 ar stocmhargaí Londain. Tabharfaidh an méadú réamh-mheasta ar tharlú agus ar dhéine eachtraí adhaimsire in go leor áiteanna ar domhan dúshlán do chórais árachais, ag cinneadh méaduithe ar phréimheanna árachais agus laghduithe ar chumhdach, ach ag cur deiseanna nua ar fáil freisin do chuideachtaí árachais Eorpacha infheistíocht a dhéanamh sa domhan i mbéal forbartha.

De réir roinnt staidéar, meastar go dtiocfaidh méadú ar leochaileacht na hEorpa i leith éifeachtaí trasteorann an athraithe aeráide sna blianta amach romhainn, ach níl réamh-mheastacháin chainníochtúla ar fáil go fóill.