Fjármögnun ESB á aðlögun

ESB fjármagnar aðlögun að loftslagsbreytingum í Evrópu með fjölmörgum tækjum. Fjárhagsramminn til margra ára 2021-2027 tryggir að a.m.k. 25 % af fjárlögum Evrópu séu loftslagstengd útgjöld. Þess vegna þarf að samþætta aðgerðir vegna loftslagsaðlögunar inn í allar helstu útgjaldaáætlanir ESB og komið er á fót rakningarkerfi til að tryggja að þessum markmiðum sé náð. Mikilvægir fjármögnunarleiðir í tengslum við aðlögun eru:

• The Recovery and Resilience Facility er miðpunktur endurreisnaráætlunar Evrópu, NextGenerationEU. Markmiðið með henni er að draga úr efnahagslegum og félagslegum áhrifum COVID-19 kreppunnar og gera evrópsk hagkerfi og samfélög sjálfbærari, viðnámsþolnari og betur undirbúnar fyrir áskoranir og tækifæri grænra og stafrænna umbreytinga. ESB lönd bera ábyrgð á að þróa landsáætlanir um endurreisn og viðnámsþrótt, sem innihalda fjárfestingar og umbætur til að takast á við helstu áskoranir sem greindar eru í evrópska önn rammanum, auk þess að styðja við græn og stafræn umskipti. Þetta felur einnig í sér nýja áætlun ESB um aðlögun að loftslagsbreytingum til að gera Evrópu að loftslagsþolnu samfélagi fyrir árið 2050. Nánari upplýsingar má finna hér.
• LIFE-áætlunin er fjármögnunarleið ESB fyrir umhverfis- og loftslagsaðgerðir. Undiráætlunin um að draga úr loftslagsbreytingum og aðlögun mun stuðla að umskiptum í átt að sjálfbæru, orkunýtnu, endurnýjanlegu orkutengdu, loftslagshlutlausu og viðnámsþolnu hagkerfi og stuðlar þannig að sjálfbærri þróun. Frekari upplýsingar má finna hér.
• Horizon Europe er lykilfjármögnunaráætlun ESB á sviði rannsókna og nýsköpunar. Það tekur á loftslagsbreytingum, hjálpar til við að ná heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun og eflir samkeppnishæfni og vöxt ESB. Frekari upplýsingar má finna hér.
• Einnig er hægt að nálgast fjármögnun innan ramma verkefnis ESB um aðlögun að loftslagsbreytingum í gegnum Horizon Europe áætlunina, einkum fyrir tilstuðlan Horizon Europe vinnuáætlunarinnar 2023-2024.
• Samheldnistefna ESB er helsta fjárfestingarstefna ESB til að styðja — meðal annarra markmiða — sjálfbæra þróun og bætt lífsgæði borgaranna. Fjármögnunin er afhent með sérstökum sjóðum, þ.m.t.:
• Byggðaþróunarsjóður Evrópu (þ.m.t. fjármögnun INTERREG-verkefna) miðar að því að styrkja efnahagslega samheldni, félagslega samheldni og samheldni milli svæða í Evrópusambandinu með því að leiðrétta ójafnvægi milli svæða þess. Á árunum 2021-2027 mun það stuðla að fjárfestingum í snjallari, grænni, tengdari og þjóðfélagslegri Evrópu sem er nær borgurum sínum. Nánari upplýsingar um tækið má finna hér.
• Samheldnisjóðurinn miðar að því að draga úr efnahagslegu og félagslegu misræmi með fjárfestingu í umhverfismálum og samevrópskum flutninganetum (TEN-T).
  • Ten-E(nergy) Regulation (raunverulega í endurskoðun). Forgangsverkefni núverandi reglugerðar um samevrópskt flutninganet hefur verið að bæta orkuöryggi og samtengingu allra aðildarríkja og svæða. Tækifærið er að miklar fjárfestingar sem gerðar eru í orkukerfinu ættu að gera kleift að takast á við loftslagsþol/aðlögunarþætti snemma í fjárfestingarferlinu til að tryggja að hrein orkuskipti séu einnig loftslagsþolin. Í TEN-E-reglugerðinni er vísað til viðnámsþols loftslags en aðeins í tengslum við tiltekin verkefni og hún er ekki nægilega þróuð með tilliti til upplýsinga og leiðbeininga.
  • Tíu-T(ransport) grunnvirki — s.s. skipgengar vatnaleiðir eða hafnir, en einnig viðkvæmir hlutar vega eða járnbrautarlína — eru háðir sérstakri áhættu á tímum öfgakenndra veðuratburða (langir þurrkar, flóð o.s.frv.). Þess vegna er einnig mikilvægt að hanna grunnvirki samevrópska flutninganetsins á þann hátt að það tryggi viðnámsþol loftslagsbreytinga á háu stigi. Reglugerðin um samevrópska flutninganetið hefur sérstakar kröfur með tilliti til þess hversu viðkvæm samgöngugrunnvirki eru að því er varðar breytilegt loftslag og náttúruhamfarir eða hamfarir af mannavöldum, með það í huga að takast á við þessar áskoranir. Frekari upplýsingar má finna hér.
• Just Transition Fund (einnig stoð einn af Just Transition Mechanism) er lykiltæki til að styðja við þau svæði sem verða fyrir mestum áhrifum af umskiptum í átt að loftslagshlutleysi sem veitir þeim sérsniðinn stuðning. Það er framkvæmt undir sameiginlegri stjórnun, innan heildarramma Samheldnistefnu, sem er helsta stefna ESB til að draga úr misræmi milli svæða og til að takast á við skipulagsbreytingar í ESB. Frekari upplýsingar má finna hér.

Aðrir viðeigandi gerningar eru:

• The hollur InvestEU kerfið er önnur stoðin í Just Transition Mechanism. Það byggir á fyrirmynd fjárfestingaráætlunarinnar fyrir Evrópu og koma saman, undir einu þaki, European Fund for Strategic Investments og 13 ESB fjármálagerningar sem eru nú í boði. Markmiðið er að gera fjármögnun ESB með fjárhagslegum tryggingum einfaldara að fá aðgang að og skilvirkari með samfelldri nálgun, með einu bálki reglna og málsmeðferðarreglna og einum tengilið fyrir tækniaðstoð. Sjálfbærni er lykilatriði í InvestEU -áætluninni.
• Sjóðurinn fyrir samtengda Evrópu er fjármögnunaráætlun sem styður samevrópsk netkerfi og grunnvirki á sviði flutninga, fjarskipta og orkumála. Viðnámsþrótt gegn skaðlegum áhrifum loftslagsbreytinga með því að gera loftslags- og áhættumat, þ.m.t. viðeigandi aðlögunarráðstafanir, eru mikilvægar úthlutunarviðmiðanir. Frekari upplýsingar má finna hér.
• ESB lönd innleiða European Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD) fjármögnun í gegnum dreifbýlisþróunaráætlanir (RDP). RDP-áætlanir eru fjármagnaðar að hluta af fjárlögum aðildarríkjanna og má útbúa þær annaðhvort á lands- eða svæðisvísu. Á meðan framkvæmdastjórn Evrópusambandsins samþykkir og fylgist með RDP, eru ákvarðanir um val á verkefnum og veitingu greiðslna meðhöndlaðar af innlendum og svæðisbundnum stjórnunaryfirvöldum. Hver RDP verður að vinna að a.m.k. fjórum af sex forgangssviðum Dreifbýlisþróunarsjóðs evrópsks landbúnaðar. Eitt forgangsverkefni er að stuðla að auðlindanýtni og styðja við umskipti í átt að viðnámsþolnu hagkerfi í landbúnaðar-, matvæla- og skógræktargeiranum. A.m.k. 30 % af fjármögnun hvers RDP skal miðast við ráðstafanir sem skipta máli fyrir umhverfið og loftslagsbreytingarnar. Frekari upplýsingar má finna hér.
• Sjávarútvegs-, sjávarútvegs- og fiskeldissjóður Evrópu stendur frá 2021 til 2027 og styður sameiginlega sjávarútvegsstefnu ESB, siglingastefnu ESB og áætlun ESB um alþjóðlega stjórnun hafsins. Hún veitir stuðning við þróun nýsköpunarverkefna sem tryggja að vatnsauðlindir og sjávarauðlindir séu notaðar á sjálfbæran hátt. Frekari upplýsingar má finna hér.
• Kerfið miðar að því að styrkja samstarf milli aðildarríkja ESB og 6 þátttökuríkja um almannavarnir til að bæta forvarnir, viðbúnað og viðbrögð við hamförum eða stóráföllum. Þegar neyðarástand yfirbuga viðbragðsgetu lands í Evrópu og víðar getur það óskað eftir aðstoð í gegnum kerfið. Frekari upplýsingar má finna hér.
• Endurreisnar- og þróunarbanki Evrópu styður viðskiptavini sína við að greina þau áhrif loftslagsbreytinga sem líklegt er að hafi áhrif á starfsemi þeirra. Búist er við að þetta leiði til mótunar aðlögunaráætlana sem auka viðnámsþrótt með bættum starfsvenjum og fjárfestingum í ráðstöfunum og tækni sem hæfa betur breytilegu loftslagi og draga úr áhættu til langs tíma. Frekari upplýsingar má finna hér.
• Fjárfestingarbanki Evrópu er nú þegar einn stærsti fjárfestirinn í aðgerðum í loftslagsmálum og sjálfbærni í umhverfismálum á heimsvísu, sem er stærsti fjölþjóðlegi þróunarbankinn fjármálastjóri loftslagsaðgerða. Fjárfestingarbanki Evrópu miðar að því að auka umfang stuðnings við aðgerðir í loftslagsmálum, þ.m.t. að byggja upp viðnámsþol í loftslagsmálum. Frekari upplýsingar má finna hér. Nánar tiltekið býður EIB upp á loftslagsaðlögun fjárfestingarvettvanginn(ADAPT). Hún auðveldar nýtingu tæknilegrar og fjárhagslegrar sérþekkingar til að takast á við sértækar fjárfestingar- og markaðsþarfir og til að hraða fjármögnun fjárfestinga til aðlögunar að loftslagsbreytingum. Þetta eru fjárfestingar sem geta styrkt viðnámsþrótt borga, grunnvirkjaneta, strandsvæða, vatnasviða, matvælakerfa, skóga og vistkerfa og annarrar starfsemi sem er viðkvæm fyrir loftslagsbreytingum.
• Erasmus+ er áætlun Evrópusambandsins til að styðja við menntun, þjálfun, æskulýðsmál og íþróttir í Evrópu. Það gerir einnig verkefni sem eru að útbúa nemendur til að skilja loftslagsbreytingar og læra um sameiginlega ábyrgð á umhverfisvernd og koma í veg fyrir frekari skaðlegar aðstæður. Frekari upplýsingar má finna hér.
• Áætluninni um stafræna Evrópu er ætlað að brúa bilið á milli rannsókna á stafrænni tækni og útbreiðslu markaðar. Það mun gagnast borgurum og fyrirtækjum í Evrópu, einkum litlum og meðalstórum fyrirtækjum. Fjárfesting innan ramma áætlunarinnar um stafræna Evrópu styður tvöföld markmið Evrópusambandsins um græn umskipti og stafræna umbreytingu jafnframt því að styrkja viðnámsþrótt og stafræna fullveldi Sambandsins. Frekari upplýsingar má finna hér.

Lífsloftslagsaðgerðir	ESI-sjóðir	Climate-KIC	INTERREG	HORIZON EUROPE	H2020	Áætlun fyrir Sjóðinn fyrir samtengda Evrópu