2.3 Sekwenza ġenerali għall-impatti klimatiċi, il-vulnerabbiltajiet u l-valutazzjonijiet tar-riskju

Jeħtieġ li jittieħdu diversi deċiżjonijiet meta jitwettqu l-impatti klimatiċi, il-vulnerabbiltajiet u l-valutazzjoni tar-riskju. L-ewwel nett, huwa importanti li jiġu ddefiniti l-objettiv, il-kuntest u l-kamp ta’ applikazzjoni tal-valutazzjoni (I). Ladarba r-riskji klimatiċi potenzjali jkunu ġew definiti, jenħtieġ li jsiru għażla u prijoritizzazzjoni tar-riskji (II). Għal kull riskju magħżul, għandhom jinkisbu data u informazzjoni addizzjonali (III) u għandha titwettaq valutazzjoni tar-riskju speċifika (IV). Fl-aħħar nett, jenħtieġ li jiġu identifikati r-riskji ġenerali u l-hotspots tar-riskju (V).

I. Id-definizzjoni tal-objettivi, il-kuntest u l-kamp ta’ applikazzjoni tal-impatti klimatiċi, il-vulnerabbiltajiet u l-valutazzjoni tar-riskju

Kull impatt, vulnerabbiltà u valutazzjoni tar-riskju għandhom jaqblu mal-objettivi ġenerali tal-proċess tal-ippjanar tal-adattament li ġew stabbiliti qabel (ara l-Pass 1). Il-mistoqsijiet li ġejjin jistgħu jgħinu biex tiġi rfinata valutazzjoni tas-CCIV:

Fuq liema impatt, vulnerabbiltà u riskji għandha tiffoka l-valutazzjoni (eż. fuq riskji relatati biss ma’ ċerti perikli għal setturi speċifiċi)?
X’inhi r-referenza temporali? Huwa rrakkomandat li dejjem tiġi inkluża s-sitwazzjoni attwali bħala linja bażi. Għar-riskji klimatiċi futuri huwa rrakkomandat mill-inqas perjodu ta’ żmien wieħed li jkun f’firxa ta’ żmien tipika ta’ adattament, eż. fl-2050 (30 sena minn issa).
Liema metodoloġija għandha tiġi applikata? Skont l-objettiv, il-kamp ta’ applikazzjoni u r-riżorsi disponibbli, irid jiġi deċiż il-metodu ta’ valutazzjoni. Valutazzjoni CCIV fil-fond li hija bbażata fuq data dwar il-klima (impatt) u simulazzjonijiet tista’ faċilment tieħu sena jew sentejn. Ħafna drabi, riżultati u indikazzjonijiet tajbin għall-ippjanar tal-adattament diġà jistgħu jinkisbu b’approċċi aktar parteċipattivi u kwalitattivi.
Min għandu jkun involut? Idealment jiġu involuti l-istess partijiet ikkonċernati (esperti, dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet) bħal fil-proċess tal-ippjanar tal-adattament biex tkun tista’ ssir tranżizzjoni bla xkiel mill-valutazzjoni tas-CCIV għall-identifikazzjoni tal-miżuri ta’ adattament.

Riżultat ta’ din l-attività normalment ikun definizzjoni tas-sistema ta’ tħassib (eż. riskji klimatiċi għall-agrikoltura u l-forestrija f’distrett speċifiku) u lista preliminari ta’ riskji klimatiċi potenzjali li jistgħu jkunu rilevanti għall-valutazzjoni.

II. Prijoritizzazzjoni u speċifikazzjoni ta’ riskji magħżula u żvilupp ta’ ktajjen tal-impatt

Peress li l-ebda valutazzjoni ma tista’ tkopri r-riskji potenzjali kollha, jenħtieġ li ssir għażla u prijoritizzazzjoni tar-riskji abbażi tar-rilevanza għas-sistema magħżula. L-esperjenza tal-passat u l-informazzjoni disponibbli b’mod komuni dwar l-impatti u r-riskji klimatiċi potenzjali mill-Pass 1 jistgħu jittieħdu bħala punt tat-tluq.

Għal kull riskju magħżul, jenħtieġ li jiġi analizzat liema perikli klimatiċi, impatti intermedji kif ukoll fatturi ta’ vulnerabbiltà u esponiment qed iwasslu għal dan ir-riskju speċifiku u jenħtieġ li jitqiesu fil-valutazzjoni. Il-ktajjen tal-impatt jistgħu jkunu kunċett utli biex jiggwidaw dan il-pass. Huwa utli li tiġi organizzata l-prijoritizzazzjoni tar-riskju u l-iżvilupp ta’ ktajjen tal-impatt bħala approċċ parteċipattiv flimkien mal-partijiet ikkonċernati. Dan jgħin biex jiġu kkunsidrati kundizzjonijiet lokali jew reġjonali speċifiċi, iżid l-aċċettazzjoni tar-riżultati u jiffaċilita t-tranżizzjoni mill-valutazzjoni tar-riskju għall-ippjanar tal-adattament.

III. Il-ġbir ta’ informazzjoni dwar il-klima, il-perikli, l-esponiment u l-vulnerabbiltà għal riskji speċifikati

Abbażi tar-riskji speċifikati u l-ktajjen tal-impatt, jenħtieġ li jinġabru data u informazzjoni dwar il-periklu klimatiku, l-esponiment u l-vulnerabbiltà. Bħala talba tipika, il-valutazzjoni għandha tipprovdi l-informazzjoni li ġejja:

Informazzjoni dwar l-impatti u r-riskji tal-passat u dawk attwali relatati mal-klima. It-tagħlim mis-sitwazzjoni tal-passat u tal-preżent huwa kruċjali għall-identifikazzjoni ta’ vulnerabbiltajiet ovvji jew moħbija tas-sistema. Dan jinkludi data dwar avvenimenti tal-passat u l-impatti tagħhom kif ukoll ix-xejriet (ara l-Pass 1.5 għas-sorsi tad-data), iżda wkoll narrattivi ta’ interazzjonijiet kumplessi li spiss ma jkunux mistennija.
Is-sitwazzjoni klimatika attwali u l-projezzjonijiet tax-xejriet futuri ta’ diversi varjabbliu perikli klimatiċi(eż. it-temperatura medja, il-jiem ta’ sħana, l-avvenimenti ta’ xita intensiva, il-kopertura tal-borra), abbażi ta’ firxa ta’ xenarji klimatiċi differenti, pereżempju Perkorsi Soċjoekonomiċi Kondiviżi (SSPs) kif adottati mill-IPCC għas-6 Rapport ta’ Valutazzjoni (AR6) tiegħu. Ara l-Impatti Klimatiċi fl-Ewropa fil-Pass 1.5.
Simulazzjoni jew xenarji dwar riskju futur. Għal xi kategoriji ta’ riskji klimatiċi, bħal riskji relatati mal-ilma jew riskji relatati mal-agrikoltura, jeżistu approċċi ta’ simulazzjoni. Id-disponibbiltà futura tal-ilma jew ir-rendiment mistenni jistgħu jiġu simulati b’mudelli li jqisu xenarji klimatiċi differenti. Madankollu, tali simulazzjonijiet huma fil-biċċa l-kbira limitati għall-impatti fiżiċi ta’ periklu u ma jqisux bis-sħiħ il-fatturi ta’ vulnerabbiltà. Għalhekk, dawn għandhom jiġu interpretati bħala indikaturi ta’ x’jista’ jiġri u għandhom jiġu kkomplementati b’aktar għarfien espert.
Data u informazzjoni dwar l-esponiment u l-vulnerabbiltà kif identifikati għar-riskju speċifiku. Dan jinkludi data dwar il-kundizzjonijiet soċjoekonomiċi attwali bħal dwar id-densità tal-popolazzjoni jew l-istruttura tal-età iżda jista’ jinkludi wkoll informazzjoni kwalitattiva bħal dwar il-kapaċità istituzzjonali biex wieħed ilaħħaq ma’ riskju speċifiku. Ara wkoll id-DokumentTekniku 2/2021 tal-ETC/CCA "Just transition in the context of adaptation to climate change" (Tranżizzjoni ġusta fil-kuntest tal-adattament għat-tibdil fil-klima).
L-iżvilupp soċjoekonomiku futur u fatturi u megatendenzi oħra mhux klimatiċi bħat-tibdil demografiku, l-użu tar-riżorsi jew ix-xejriet tas-suq għandhom influwenza sinifikanti fuq il-vulnerabbiltà għat-tibdil fil-klima. Filwaqt li spiss ikun diffiċli li tinkiseb kwalunkwe informazzjoni dwar l-iżvilupp soċjoekonomiku futur potenzjali, tali xejriet spiss ikunu importanti għal riskju daqs it-tibdil fil-klima nnifsu. Pereżempju, ir-riskju futur ta’ problemi tas-saħħa relatati mas-sħana x’aktarx li mhux biss jiżdied minħabba li l-frekwenza u l-intensità tal-mewġiet tas-sħana jiżdiedu, iżda wkoll minħabba li l-popolazzjoni fil-bliet qed tiżdied u l-popolazzjoni qed tixjieħ.

IV. Wettaq valutazzjoni għal kull riskju speċifiku

Hemm approċċi differenti li wieħed jista’ jieħu mill-ġabra ta’ informazzjoni mill-Pass III għal valutazzjoni tar-riskju għal kull riskju speċifiku. L-aktar importanti huwa li wieħed jifhem li kull valutazzjoni tar-riskju hija bbażata fuq il-valur, li jfisser li ma hemm l-ebda “riskju oġġettiv”. Ir-riskju dejjem jiġi vvalutat skont il-valuri jew l-objettivi miftiehma. Għalhekk, riskju huwa espress l-aktar fi skala kwalitattiva bħal “baxx, medju, għoli”. Lanqas ma hemm definizzjoni standard ta’ xi jfisser riskju “għoli”. L-"iffissar tal-valur" għandu jkun parti mill-valutazzjoni tar-riskju u għandu jkun hemm qbil dwaru mill-partijiet interessati. Riskju “għoli” jista’ pereżempju jiġi definit minn ħsara għolja mistennija relatata mar-riskju fis-sens ta’ ħsara ekonomika, ekoloġika, funzjonali, relatata mas-saħħa tal-bniedem jew kulturali.

F’approċċi aktar xprunati mid-data, minn fuq għal isfel u spazjalment espliċiti, metodu stabbilit huwa li l-valutazzjoni tar-riskju kollha tiġi bbażata fuq indikaturi. L-indikaturi mbagħad jiġu definiti għal fatturi u komponenti uniċi, li mbagħad jiġu aggregati f’indikaturi komposti. Minn naħa, dan l-approċċ huwa utli għal valutazzjonijiet fuq skala kbira b’ħafna subunitajiet (pereżempju muniċipalitajiet fi ħdan distrett), huwa trasparenti u replikabbli. Min-naħa l-oħra, iridu jittieħdu ħafna deċiżjonijiet suġġettivi dwar kif id-data u l-informazzjoni għandhom jiġu ttrasformati f’indikaturi u kif għandhom jiġu aggregati l-indikaturi.

Għal aktar valutazzjonijiet tar-riskju lokali minn isfel għal fuq, spiss ikun aktar xieraq li jiġi segwit approċċ ta’ valutazzjoni parteċipattiva bbażat fuq il-ġabra ta’ data u informazzjoni mill-Pass III. Il-valutazzjoni xorta tista’ ssegwi l-loġika tal-IPCC u l-ktajjen tal-impatt billi tivvaluta l-komponenti tal-periklu, tal-vulnerabbiltà u tal-esponiment separatament. Il-proċedura ta’ valutazzjoni finali tista’ tkun approċċ ibbażat fuq il-kunsens jew approċċ ta’ votazzjoni. Spiss, id-diskussjoni dwar l-importanza ta’ elementi uniċi u vulnerabbiltajiet speċifiċi f’approċċ ibbażat fuq il-kunsens tiftaħ id-diskussjoni lejn għażliet ta’ adattament.

Ir-riżultat fiż-żewġ każijiet (bażijiet ta’ kunsens ibbażati fuq indikaturi minn fuq għal isfel vs bażijiet ta’ kunsens minn isfel għal fuq) huma:

deskrizzjoni narrattiva għal kull riskju speċifiku, inklużi l-proċessi u l-fatturi li jwasslu għal dan ir-riskju, deskrizzjoni dwar is-sitwazzjoni tal-passat u dik attwali, perspettiva dwar l-iżvilupp futur potenzjali tal-fatturi uniċi u r-riskju speċifiku.
evalwazzjoni speċifika għal kull riskju (eż. baxx, medju, għoli) għal kull perjodu ta’ żmien magħżul (eż. is-sitwazzjoni attwali, nofs is-seklu, tmiem is-seklu). Fil-każ ta’ valutazzjonijiet ibbażati fuq indikaturi, ir-riżultati jistgħu jintwerew ukoll bħala mapep tar-riskju. Iżda anke f’approċċ minn isfel għal fuq, il-mapep huma utli biex juru informazzjoni spazjalment espliċita għal ċerti aspetti ta’ riskji speċifiċi jew il-komponenti u l-fatturi sottostanti.
deskrizzjoni dwar l-inċertezzi fil-valutazzjoni u l-livell ta’ fiduċja tar-riżultati (Ara l-Pass 2.5).

V. Identifika r-riskji ġenerali u l-hotspots tar-riskju

L-aħħar pass f’kull valutazzjoni tar-riskju, tal-anqas jekk jiġi vvalutat aktar minn riskju wieħed, għandu jkun analiżi tal-interazzjonijiet bejn riskji individwali. L-għan ewlieni huwa li jiġu identifikati hotspots spazjali jew tematiċi, li huma affettwati minn aktar minn riskju wieħed. Dan jista’ pereżempju jkun konglomerazzjonijiet urbani li huma partikolarment affettwati minn riskju relatat mas-sħana iżda wkoll minn għargħar pluvjali u għargħar tax-xmajjar, għandhom esponiment għoli (densità għolja tal-popolazzjoni) u vulnerabbiltà għolja (proporzjon għoli ta’ persuni vulnerabbli). Barra minn hekk, xi riskji huma marbuta f’kaskati ta’ riskju. Pereżempju, ir-riskju ta’ ħsara minn uqigħ tal-art jista’ jwassal għal riskju ta’ mblukkar tat-traffiku. Tali hotspots tar-riskju u kaskati tar-riskju spiss jistgħu jkunu marbuta ma’ domanda għolja ta’ adattament.

Minbarra r-riskju u l-vulnerabbiltà, jistgħu jirriżultaw impatti pożittivi (opportunitajiet) mit-tibdil fil-klima fil-futur. L-agrikoltura u l-forestrija jistgħu jibbenefikaw minn staġun ta’ tkabbir itwal, pereżempju. X’aktarx li jinħolqu kundizzjonijiet li jkunu adattati għal opportunitajiet ġodda ta’ negozju u innovazzjoni, u l-gvernijiet jistgħu jirrispondu b’appoġġ pijunier immirat.