Xi tfisser l-inċertezza?

L-adattament għat-tibdil fil-klima joħloq sfidi għal dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet li jeħtieġ li jiddeċiedu issa jekk u kif jadattaw l-attivitajiet, is-sistemi u s-setturi, fl-iskali ġeografiċi kollha, għalklima li qed tinbidel.

L-inċertezza mhijiex esklużiva għat-tibdil fil-klima u l-adattament għalih. Ħafna oqsma xjentifiċi u ta’ politika oħra huma kkonfrontati b’firxa wiesgħa ta’ inċertezzi fil-ħidma tagħhom. L-inċertezza hija kunċett kumpless li jista’ jiġi deskritt b’diversi modi, u l-kunsiderazzjoni tiegħu fl-appoġġ għad-deċiżjonijiet evolviet maż-żmien. Xi deskrizzjonijiet rilevanti tal-inċertezza jinkludu:

• Stat ta’ għarfien mhux komplut li jista’ jirriżulta minn nuqqas ta’ informazzjoni jew minn nuqqas ta’ qbil dwar dak li huwa magħruf jew saħansitra magħruf. Jista’ jkollha ħafna tipi ta’ sorsi, minn nuqqas ta’ preċiżjoni fid-data sa kunċetti jew terminoloġija definiti b’mod ambigwu, jew projezzjonijiet inċerti tal-imġiba tal-bniedem. Għalhekk, l-inċertezza tista’ tiġi rrappreżentata minn miżuri kwantitattivi (eż. funzjoni tad-densità tal-probabbiltà) jew minn dikjarazzjonijiet kwalitattivi (eż. li jirriflettu l-ġudizzju ta’ tim ta’ esperti) (IPCC AR5 2014).
• Il-grad ta’ fiduċja li għandu min jieħu d-deċiżjonijiet dwar l-eżiti possibbli ta’ deċiżjonijiet speċifiċi u/jew il-probabbiltajiet ta’ dawn l-eżiti. Ir-raġunijiet wara dan in-nuqqas ta’ fiduċja jistgħu jinkludu ġudizzju tal-informazzjoni bħala mhux kompluta, imċajpra, mhux preċiża, mhux affidabbli, inkonklużiva, jew potenzjalment falza (Refsgaard et al. 2007).

X’inhuma s-sorsi ewlenin ta’ inċertezza fl-ippjanar tal-adattament?

Tista’ tintuża firxa wiesgħa ta’ sorsi ta’ informazzjoni u data biex jiġi appoġġat l-ippjanar tal-adattament. L-informazzjoni dwar il-klima tal-passat u dik ipproġettata hija waħda fost diversi tipi ta’ informazzjoni li tintuża b’appoġġ għall-ippjanar tal-adattament. Tipi oħra tipikament jinkludu informazzjoni li hija derivata minn, pereżempju: il-mudelli tal-valutazzjoni tal-impatt, l-esperjenza tal-passat fl-indirizzar tal-varjabbiltà u t-tibdil fil-klima, il-kundizzjonijiet soċjoekonomiċi, il-kuntest tal-politika, il-kuntest tas-suq (għall-atturi ekonomiċi) u l-istennija ta’ bidliet f’dawn il-kuntesti.

Kwalunkwe informazzjoni relatata mal-kundizzjonijiet futuri tas-sistemi naturali u soċjali għandha inċertezzi li l-utenti ta’ din l-informazzjoni għandhom ikunu konxji tagħhom. Uħud mis-sorsi ewlenin ta’ inċertezza relatati mal-impatti u l-adattament għat-tibdil fil-klima jinkludu (EEA 2017):

• Żbalji fil-kejl li jirriżultaw minn strumenti ta’ osservazzjoni imperfetti (eż. gejġijiet tax-xita) u/jew mill-ipproċessar tad-data (eż. algoritmi għall-istima tat-temperatura tal-wiċċ abbażi ta’ data satellitari);
• Żbalji ta’ aggregazzjoni li jirriżultaw minn kopertura ta’ data temporali u/jew ġeografika mhux kompluta;
• Il-varjabbiltà naturali li tirriżulta minn proċessi naturali imprevedibbli fi ħdan is-sistema klimatika (varjabbiltà klimatika interna; eż. il-varjabbiltà atmosferika u oċeanika), li jinfluwenzaw is-sistema klimatika (eż. żbroffi vulkaniċi futuri) u/jew fi ħdan sistemi ambjentali u soċjali sensittivi għall-klima (eż. id-dinamika tal-ekosistema);
• Limitazzjonijiet tal-mudell (tal-mudelli tal-impatt klimatiku u klimatiku) li jirriżultaw mir-riżoluzzjoni limitata tal-mudelli (eż. it-tfixkil tar-riżoluzzjoni espliċita tal-fiżika tal-cloud), fehim mhux komplut tal-komponenti individwali tas-sistema tad-Dinja (eż. proċessi dinamiċi tal-folji tas-silġ) jew l-interazzjonijiet u l-feedbacks tagħhom (eż. feedbacks dwar iċ-ċiklu klimatiku-karbonju), u/jew fehim mhux komplut tas-sistema ambjentali jew soċjali li qed tiġi kkunsidrata (eż. l-iżvilupp demografiku f’żoni ta’ riskju ta’ għargħar);
• It-trajettorji futuri tal-emissjonijiet (tal-gassijiet serra u tal-aerosols) jiddeterminaw il-kobor u r-rata tat-tibdil fil-klima fil-futur. Il-livelli futuri tal-emissjonijiet jiddependu fuq l-iżvilupp demografiku, ekonomiku u teknoloġiku, kif ukoll fuq ftehimiet internazzjonali għall-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima (b’mod partikolari skont l-UNFCCC);
• L-iżvilupp futur ta’ fatturi mhux klimatiċi (soċjoekonomiċi, demografiċi, teknoloġiċi u ambjentali) jiddetermina kif bidla partikolari fil-klima taffettwa l-ambjent u s-soċjetà;
• Il-bidliet futuri fil-preferenzi soċjetali u l-prijoritajiet politiċi jiddeterminaw l-importanza marbuta ma’ impatt klimatiku partikolari (eż. telf lokali jew reġjonali tal-bijodiversità).

Għaliex huwa importanti li titqies l-inċertezza fit-teħid tad-deċiżjonijiet?

L-adattament għat-tibdil fil-klima jippreżenta sfida metodoloġika kumplessa. Huwa jappella lill-individwi biex jieħdu deċiżjonijiet b’konsegwenzi potenzjalment fit-tul ħafna abbażi ta’ għarfien mhux komplut u/jew informazzjoni inċerta dwar bidliet futuri.

Xi raġunijiet għaliex huwa importanti li titqies l-inċertezza fit-teħid tad-deċiżjonijiet dwar l-adattament jinkludu (Street and Nilsson 2014):

• L-inċertezza hija inerenti. Il-kunsiderazzjoni tal-inċertezza hija element essenzjali tat-teħid tad-deċiżjonijiet peress li hija inerenti fl-evidenza kollha u fid-deċiżjonijiet kollha. Huwa parti integrali mid-data u l-informazzjoni ta’ appoġġ, speċjalment iżda mhux biss f’dak relatat mal-futur. L-integrazzjoni xierqa tal-inċertezzi assoċjati bħala parti mill-evidenza tipprovdi fehim aħjar ta’ dik l-evidenza u tista’ ttejjeb l-utilità tagħha fi ħdan il-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet;
• Teħid ta’ deċiżjonijiet aktar rilevanti u robust. Ir-rikonoxximent tan-natura u l-karatteristiċi tal-inċertezza u r-riflessjoni tagħhom dwar kif tintuża l-evidenza assoċjata huma kruċjali biex jittieħdu deċiżjonijiet infurmati aħjar, aktar rilevanti u aktar robusti. Billi jiġu rikonoxxuti u kkunsidrati l-inċertezzi, aktar milli jiġu mistennija riżultati faċilment identifikabbli u deterministiċi, l-inċertezzi jsiru aktar maniġġabbli. B’riżultat ta’ dan, isir possibbli li jiġu fformulati deċiżjonijiet u politiki koerenti;
• Jimminimizza l-potenzjal għal adattament ħażin. In-nuqqas ta’ inklużjoni “suffiċjenti” ta’ inċertezzi jżid il-probabbiltà li l-azzjoni meħuda tkun inadegwata, mhux xierqa jew iżżid il-vulnerabbiltà. Hemm probabbiltà akbar ta’ adattament ħażin meta jiġu ttraskurati l-inċertezzi fil-bażi tal-għarfien;
• L-injorar tal-inċertezza jaħbi r-riskji. L-injorar tal-inċertezza jista’ jimmina l-ġestjoni effettiva tar-riskju peress li r-riskji li jirriżultaw mill-inklużjoni tal-inċertezza sempliċiment jiġu injorati u ma jitqisux fl-azzjonijiet li għandhom jittieħdu.

Suġġetti ewlenin oħra:

2. Kif jiġu kkomunikati l-inċertezzi?

3. Kif għandha titqies l-inċertezza?