Kif jiġu kkomunikati l-inċertezzi?

Id-deskrizzjoni u l-kwantifikazzjoni tal-inċertezza jista’ jkollhom rwol siewi biex jinfurmaw it-teħid tad-deċiżjonijiet. Il-kwantifikazzjoni ma tistax telimina l-inċertezza, iżda tista’ tgħin biex nifhmu l-livelli ta’ inċertezza li qed nittrattaw. L-informazzjoni probabilistika tista’ tkun mod utli kif tiġi spjegata l-probabbiltà ta’ futuri possibbli. Il-metodi u l-mudelli statistiċi għandhom rwol ewlieni fl-interpretazzjoni u fis-sinteżi tad-data dwar il-klima osservata u tal-projezzjonijiet minn mudelli numeriċi tal-klima.

Madankollu, informazzjoni probabilistika mhux dejjem tkun disponibbli. F’dan il-każ, deskrizzjonijiet ċari ta’ bidliet futuri, anke jekk ta’ natura kwalitattiva, jistgħu jipprovdu għarfien siewi dwar x’għandek tistenna u kif tiddeċiedi abbażi ta’ dik l-informazzjoni. Approċċi bħall-użu ta’ xenarji u mogħdijiet jistgħu jintużaw meta l-probabbiltajiet ma jkunux disponibbli.

It-tip u l-perjodu ta’ żmien tal-kuntest tad-deċiżjoni dwar l-adattament se jiddeterminaw l-aktar informazzjoni xierqa (probabbilistika jew le) li għandha tintuża.

Kif inhuma kkwantifikati u deskritti l-inċertezzi?

Trattament tal-inċertezza fl-IPCC

L-IPCC żviluppa approċċ komuni u lingwa kkalibrata għall-evalwazzjoni u l-komunikazzjoni tal-grad ta’ ċertezza fis-sejbiet tiegħu. Dan l-approċċ tressaq fin-Nota ta’ Gwida tal-IPCC dwar it-Trattament Konsistenti tal-Inċertezza (Mastrandrea et al., 2010) u ġie applikat fil-Ħames Rapport ta’ Valutazzjoni tal-IPCC (IPCC AR5, 2013-2014) u fir-Rapport Speċjali reċenti dwar it-Tisħin Globali ta’ 1,5 °C (IPCC SR1.5, 2018).

L-approċċ jiddependi fuq żewġ metriċi (il-fiduċja u l-probabbiltà) għall-komunikazzjoni tal-grad ta’ ċertezza f’sejbiet ewlenin, abbażi tal-evalwazzjonijiet tat-timijiet tal-awturi tal-IPCC tal-fehim xjentifiku sottostanti:

Kunfidenza: Ħames kwalifikaturi jintużaw biex jesprimu livelli ta’ fiduċja f’sejbiet ewlenin, li jvarjaw minn baxxi ħafna, għal baxxi, medji, għoljin, għal għoljin ħafna. Il-livell ta’ fiduċja jissintetizza l-ġudizzji dwar il-validità tas-sejbiet kif iddeterminati permezz tal-evalwazzjoni tal-evidenza disponibbli (it-tip, il-kwalità, l-ammont jew il-konsistenza interna) u l-grad ta’ qbil xjentifiku bejn linji differenti ta’ evidenza (ara l-Figura 1).

Probabbiltà: Miżuri kwantifikati ta’ inċertezza f’sejba espressa probabilistikament (ibbażata fuq analiżi statistika ta’ osservazzjonijiet jew riżultati ta’ mudell, jew ġudizzju espert). Jekk l-inċertezzi jistgħu jiġu kkwantifikati b’mod probabbilistiku, sejba tista’ tiġi kkaratterizzata bl-użu tat-termini li ġejjin (it-tabella 1):

Minħabba li l-lingwa kkalibrata tal-IPCC ġiet żviluppata bl-Ingliż, għandha tintuża prekawzjoni bit-traduzzjoni ta’ dan l-approċċ għal lingwi oħra peress li tista’ twassal għal telf ta’ preċiżjoni.

Xenarji u mogħdijiet

Fin-nuqqas ta’ evidenza probabilistika jew bħala mezz biex jiġu appoġġati l-valutazzjonijiet tal-impatt u tal-vulnerabbiltà tat-tibdil fil-klima, spiss jintużaw xenarji u deskrizzjonijiet kwalitattivi oħra ta’ bidliet futuri. Għandha tingħata attenzjoni peress li x-xenarji, il-perkorsi u termini oħra xi drabi jintużaw b’mod interkambjabbli, b’firxa wiesgħa ta’ definizzjonijiet li jikkoinċidu (Rosenbloom, 2017). Xi definizzjonijiet utli huma pprovduti mill-AR5 (2014) tal-IPCC u mill-SR1.5 (2018) tal-IPCC:

Xenarji bħala deskrizzjonijiet plawżibbli ta’ kif il-futur jista’ jiżviluppa abbażi ta’ sett koerenti u internament konsistenti ta’ suppożizzjonijiet dwar il-forzi xprunaturi ewlenin (eż. ir-rata tal-bidla teknoloġika, il-prezzijiet) u r-relazzjonijiet. Innota li x-xenarji la huma previżjonijiet u lanqas previżjonijiet, iżda huma utli biex tingħata stampa tal-implikazzjonijiet tal-iżviluppi u l-azzjonijiet.

Il-perkorsi jiddeskrivu l-evoluzzjoni temporali tas-sistemi naturali u/jew umani lejn stat futur. Il-kunċetti tal-perkorsi jvarjaw minn settijiet ta’ xenarji (jew narrattivi) kwantitattivi u kwalitattivi ta’ futuri potenzjali għal proċessi ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet orjentati lejn soluzzjonijiet immirati lejn għanijiet soċjetali mixtieqa. L-approċċi tal-perkors tipikament jiffokaw fuq trajettorji bijofiżiċi, teknoekonomiċi u/jew soċjokomportamentali u jinvolvu diversi dinamiċi, għanijiet u atturi fuq skali differenti.

Tipi differenti ta’ xenarji u perkorsi ta’ kundizzjonijiet futuri li huma utli għat-teħid ta’ deċiżjonijiet dwar l-adattament huma disponibbli fuq skali globali u f’xi każijiet, nazzjonali sa lokali. Dawn tipikament jinkludu:

Xenarjital-emissjonijiet: Rappreżentazzjonijietplawżibbli tal-iżvilupp futur tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra u aerosols ibbażati fuq sett koerenti u internament konsistenti ta’ suppożizzjonijiet dwar il-forzi mexxejja (bħall-iżvilupp demografiku u soċjoekonomiku, il-bidla teknoloġika) u r-relazzjonijiet ewlenin tagħhom. Ix-xenarji ta’ konċentrazzjoni, derivati mix-xenarji tal-emissjonijiet, jintużaw bħala input għall-mudelli klimatiċi biex jiġu kkalkulati l-projezzjonijiet klimatiċi fuq skali multipli.

Xenarji soċjoekonomiċi: Xenarji li jiddeskrivu futur possibbli f’termini ta’ popolazzjoni, prodott domestiku gross, u fatturi soċjoekonomiċi oħra rilevanti għall-fehim tal-implikazzjonijiet tat-tibdil fil-klima fil-livell nazzjonali sa dak lokali.

Projezzjonijiet klimatiċi (u projezzjonijiet tal-impatt klimatiku): Rispons simulat tas-sistema klimatika (jew sistema sensittiva għall-klima) għal xenarju ta’ emissjoni jew konċentrazzjoni futura ta’ gassijiet serra u aerosols ġeneralment derivati bl-użu ta’ mudelli klimatiċi (jew mudelli tal-impatt klimatiku). Il-projezzjonijiet klimatiċi spiss iservu bħala l-materja prima għall-kostruzzjoni ta’ xenarji (tat-tibdil fil-klima), iżda dawn normalment jeħtieġu informazzjoni addizzjonali bħall-klima attwali osservata.

Għal applikazzjonijiet li jinfurmaw deċiżjonijiet importanti ta’ politika jew deċiżjonijiet kbar ta’ investiment, huwa rrakkomandat li dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet għandhom jagħmlu użu mill-firxa sħiħa ta’ xenarji (u impatti) disponibbli dwar it-tibdil fil-klima u l-informazzjoni dwar il-mudell.

Suġġetti ewlenin oħra:

1. Xi tfisser l-inċertezza?

3. Kif għandha titqies l-inċertezza?