4.1 L-għażla ta' qafas ta' valutazzjoni għall-għażliet ta' adattament

Sabiex ikun jista’ jsir tqabbil tajjeb tal-għażliet differenti ta’ adattament u komunikazzjoni tajba ma’ dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet u bejniethom, kull għażla ta’ adattament (ara l-Pass 3.2)jeħtieġ li tiġi vvalutata abbażi ta’ kriterji miftiehma. Hemm ħafna kriterji li jistgħu jintużaw biex tiġi vvalutata l-adegwatezza tal-għażliet possibbli, pereżempju, l-effettività fit-tnaqqis tal-vulnerabbiltà, l-impatt fuq is-sostenibbiltà jew il-kostijiet. Huwa rrakkomandat li l-valutazzjoni tal-għażliet ta’ adattament tiġi kkoordinata f’firxa wiesgħa ta’ atturi politiċi, legali u istituzzjonali biex jiżdiedu s-sinerġiji u jiġi evitat adattament ħażin transsettorjali. L-iskedi informattivi huma metodu utli għall-preżentazzjoni tar-riżultati.

Dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet għandhom jimmiraw għal għażliet ta’ adattament “fejn jirbaħ kulħadd” (azzjonijiet ta’ adattament li jwasslu għar-riżultat mixtieq f’termini ta’ minimizzazzjoni tar-riskji klimatiċi jew l-isfruttament ta’ opportunitajiet potenzjali iżda għandhom ukoll kontribut sinifikanti għal għan soċjali, ambjentali jew ekonomiku ieħor) jew tal-anqas “mingħajr dispjaċir” (filwaqt li jkun xi jkun il-livell tat-tibdil fil-klima futur). Kull għażla jeħtieġ li tiġi vvalutata b’żewġ modi: a) sa liema punt l-għażla se tgħin biex tintlaħaq il-mira ta' adattament u b) x'inhuma l-impatti fuq aspetti soċjali u ambjentali usa'. Il-valutazzjoni għandha tiffoka fuq dan li ġej:

• L-urġenza tal-periklu jew tar-riskju klimatiku li l-għażla għandha l-għan li timmitiga. Xi azzjonijiet ta’ adattament se jkunu adattati għall-implimentazzjoni fuq terminu qasir biex jiġu indirizzati riskji jew opportunitajiet urġenti; oħrajn se jeħtieġu tħejjija u ppjanar fit-tul.
• Il-prestazzjoni kontra objettivi ġenerali u usa’ u l-evitar ta’ adattament ħażin. L-adattament ħażin jirreferi għal sitwazzjoni fejn l-azzjonijiet ma jilħqux l-għanijiet tagħhom jew jikkawżaw effetti sekondarji li jimpedixxu l-adattament xi mkien ieħor jew fil-futur. Pereżempju, il-bini ta’ diga f’post wieħed jista’ jikkawża aktar għargħar f’post ieħor u jista’ jirriżulta fi protezzjoni inadegwata għal-livelli ta’ għargħar tal-futur.
• It-twassil u l-fattibbiltà. L-għażliet li jiksbu punteġġ għoli fuq aspetti oħra iżda li huma diffiċli biex jinkisbu, mhux dejjem ikunu ppreferuti.
• L-implikazzjonijiet ta’ governanza tal-miżura. Pereżempju, l-allinjament mal-istrutturi ta’ governanza eżistenti u l-emendi għalihom, il-ħtieġa li jiġu stabbiliti strutturi jew proċessi ġodda ta’ governanza.
• Kunsiderazzjonijiet soċjali, jiġifieri l-ugwaljanza tal-protezzjoni kontra l-perikli klimatiċi bħala riżultat ta’ għażla ta’ adattament partikolari u l-impatti tagħha fuq l-inklużjoni u l-koeżjoni soċjali. Għażliet ta’ adattament mhux ugwali jqassmu l-benefiċċji tal-adattament b’mod mhux ugwali fis-soċjetà kollha u jaggravaw l-inugwaljanzi soċjali eżistenti. Pereżempju, iż-żieda fil-prezz tal-ilma biex tiġi promossa l-effiċjenza bħala soluzzjoni għan-nixfa, għandha l-potenzjal li jkollha impatt sproporzjonat fuq l-akkomodazzjoni b’introjtu baxx, u b’hekk taggrava l-inugwaljanza fir-reġjun. Fejn ikun possibbli, għandha tiġi inkorporata azzjoni ta’ rimedju sabiex jitnaqqsu l-impatti soċjali negattivi. L-għażliet li jipprovdu benefiċċji soċjali anċillari (kif inhu l-każ ta’ spiss għall-ispazji ħodor) għandhom jiġu vvalutati b’mod favorevoli.
• Il-partijiet ikkonċernati jistgħu jkunu kapaċi jikkofinanzjaw jew jirranġaw il-finanzjament permezz ta’ flussi ta’ finanzjament eżistenti. Inkella, l-investiment tal-UE, tal-gvern nazzjonali jew privat jista’ jkun disponibbli biex ikopri l-kostijiet tal-implimentazzjoni (ara l-Pass 1.5).
• l-ispejjeż u l-benefiċċji. Idealment għandha titwettaq analiżi sħiħa tal-ispejjeż imqabbla mal-benefiċċji (CBA). Madankollu, minħabba l-inċertezza u l-iskali ta’ żmien twil ta’ adattament, is-CBA tradizzjonali mhux dejjem tkun possibbli jew applikabbli. Jekk il-benefiċċji mhux monetarji u l-preferenzi diverġenti għandhom jiġu inklużi fil-valutazzjoni, l-analiżi b’Diversi Kriterji tista’ tipprovdi riżultati ta’ valutazzjoni aktar olistiċi (ara l-Pass 4.3).
• Kunsiderazzjonijiet ambjentali. L-għażliet jenħtieġ li jiġu vvalutati għall-impatt tagħhom fuq l-ambjent, inkluż il-kontribut tagħhom għat-titjib jew għall-aggravar tal-emissjonijiet ta' gassijiet serra, il-kwalità tal-ilma, il-kwalità tal-ħamrija u l-bijodiversità. Id-Direttiva dwar il-Valutazzjoni tal-Impatt Ambjentali (VIA) (id-Direttiva 2014/52/UE) tipprovdi qafas għat-twettiq ta’ tali valutazzjoni.

L-adattament għat-tibdil fil-klima huwa kwistjoni trasversali, li, jekk tiġi implimentata mingħajr koordinazzjoni f’setturi u oqsma ta’ politika separati, tista’ twassal għal kompromessi reċiproċi negattivi, tikkanċella lil xulxin, jew titlef l-opportunitajiet biex tuża sinerġiji potenzjali. Sabiex tittejjeb il-koordinazzjoni u tiżdied l-effiċjenza tal-ippjanar tal-adattament u jiġu massimizzati s-sinerġiji transsettorjali, jenħtieġ li idealment tiġi involuta firxa wiesgħa ta’ partijiet ikkonċernati istituzzjonali u ċivili fl-istabbiliment tal-kriterji, fil-valutazzjoni tal-għażliet ta’ adattament, kif ukoll fil-prijoritizzazzjoni sussegwenti (ara l-Pass 4.3).

Ir-riżultati tal-valutazzjoni jistgħu jiġu deskritti fi skedi informattivi b’għażliet konċiżi, li jibdew bil-ħolqien ta’ katalogu (ara l-Pass 3.1) li ma fihomx wisq dettall tekniku, iżda pjuttost jagħtu ħarsa ġenerali rapida li tinftiehem faċilment minn dawk li mhumiex esperti. Dawn l-iskedi informattivi jistgħu jkunu utli ħafna aktar tard għall-eżerċizzju ta’ prijoritizzazzjoni (ara l-Pass 4.3). L-informazzjoni fl-iskedi informattivi għandha tiġi pprovduta mill-inqas dwar il-punti li ġejjin:

• Deskrizzjoni tal-għażla ta’ adattament
• Liema impatt(i) tat-tibdil fil-klima tindirizza l-għażla
• Il-potenzjal li titnaqqas il-vulnerabbiltà għall-impatt(i) identifikat(i) tat-tibdil fil-klima, l-effettività, il-flessibbiltà li għandha tiġi aġġornata jew imnaqqsa jekk ikun meħtieġ
• Ambitu ġeografiku, immappjar viżiv
• Informazzjoni dwar jekk il-parteċipazzjoni tal-partijiet ikkonċernati hijiex meħtieġa jew rakkomandata u liema tip ta’ partijiet ikkonċernati għandhom ikunu involuti
• Fatturi ta’ suċċess u ta’ limitazzjoni (ibbażati fuq l-esperjenza proprja jew każijiet oħra)
• Kostijiet (ta’ implimentazzjoni u operazzjonali) u benefiċċji ekonomiċi espressi f’termini monetarji
• Kobenefiċċji jew nuqqas ta' benefiċċji soċjali u ambjentali, azzjoni ta' rimedju meħtieġa
• Ir-riżorsi finanzjarji meħtieġa, it-twaqqit tal-investiment u s-sorsi ta’ finanzjament
• Perjodu ta’ żmien għall-ippjanar u l-implimentazzjoni sakemm il-ħajja operattiva tkun kompletament funzjonali
• Responsabbiltà għall-implimentazzjoni u l-manutenzjoni fi ħdan id-dipartimenti tal-muniċipalità jew istituzzjonijiet oħra
• Interkonnessjonijiet ma’ għażliet oħra proposti ta’ adattament, interkambjabbiltà, kombinabbiltà
• Informazzjoni ta' referenza