L-afforestazzjoni u r-riforestazzjoni bħala opportunità ta’ adattament

Partijiet ikkonċernati differenti jistgħu jkunu involuti fi prattiki ta’ tisġir u riforestazzjoni, skont id-daqs u s-sjieda tal-art involuta. Il-gvernijiet, l-NGOs u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, is-setturi privati u l-istituzzjonijiet tar-riċerka huma preferibbli li jkunu involuti biex jiġi żgurat l-adattament fuq skali spazjali u temporali akbar. Il-partijiet ikkonċernati għandhom ikunu involuti matul il-fażi ta’ implimentazzjoni tal-prattiki ta’ tisġir u riforestazzjoni (eż. fl-għażla taż-żona msaġġra jew riforestata u fl-identifikazzjoni tal-karatteristiċi tal-pjantaġġuni tas-siġar). Madankollu, il-partijiet ikkonċernati għandhom rwol kruċjali matul il-fażi ta’ ġestjoni taż-żoni afforestati u riforestati, peress li jistgħu jikkontribwixxu għal azzjonijiet li jiżguraw it-tkabbir, il-manutenzjoni u l-protezzjoni tagħhom.

Il-maġġoranza tal-foresti Ewropej huma proprjetà privata (madwar 60 % tal-art imsaġġra) aktar milli pubblika (40 %) (SkedaInformattiva tal-UE). Għalhekk, il-prattiki ta’ afforestazzjoni u riforestazzjoni spiss jinvolvu sidien privati tal-art, u biex jirnexxu, jeħtieġ li dawn jiġu aċċettati minn dawn il-partijiet ikkonċernati billi jingħelbu fatturi istituzzjonali, bħad-drittijiet u l-aċċess għall-foresti. Speċjalment l-afforestazzjoni sseħħ prinċipalment billi jitħawlu siġar fuq artijiet privati, peress li s-sidien tal-art jistgħu jistennew introjti kbar milli minn prattiki agrikoli. Barra minn hekk, l-afforestazzjoni se tkun ta’ suċċess jekk is-sidien privati tal-art jaċċettaw li jipparteċipaw fi proġetti ta’ afforestazzjoni fuq perjodi twal.

It-trasferiment tas-sjieda ta’ żoni akbar ta’ foresti komuni lill-komunitajiet lokali, u l-introjtu assoċjat ibbażat fuq ħżin imtejjeb tal-karbonju, jista’ jkun fil-biċċa l-kbira fattur ta’ suċċess fil-kontribut għall-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima (primarju), iżda jista’ jiffaċilita wkoll iż-żamma tas-servizzi tal-ekosistema li huma rilevanti għall-adattament fil-livell lokali (eż. servizzi ta’ regolamentazzjoni tal-ilma, preservazzjoni tal-ħamrija, prodotti tal-foresti, eċċ.).

Il-karatteristiċi soċjodemografiċi tad-detenturi tal-art (jiġifieri d-daqs u l-pussess tal-azjenda agrikola), l-aċċettabbiltà soċjali tal-afforestazzjoni mill-komunità (eż. li ma jkunx hemm kunflitt mal-għanijiet agrikoli), kif ukoll il-ħiliet, l-għarfien u l-esperjenza tad-detenturi tal-art rilevanti għall-afforestazzjoni u r-riforestazzjoni jistgħu jkunu fatturi ta’ suċċess/limitanti għall-adozzjoni ta’ tali prattiki.

Il-kondiviżjoni tal-informazzjoni dwar is-sinerġiji bejn l-approċċi ta’ adattament u mitigazzjoni tista’ tkun ta’ benefiċċju wkoll għas-suċċess tal-prattiki ta’ afforestazzjoni u riforestazzjoni. Il-bdiewa għandhom ikunu jafu l-opportunitajiet (inklużi l-opportunitajiet ta’ kummerċjalizzazzjoni) u r-riskju li jistabbilixxu afforestazzjoni u/jew riforestazzjoni fl-artijiet tagħhom, biex isegwu kemm skopijiet ta’ mitigazzjoni kif ukoll ta’ adattament.

L-afforestazzjoni u r-riforestazzjoni jistgħu jbiddlu l-pajsaġġ u s-servizzi tal-ekosistema assoċjati. Madankollu, ekosistemi ġestiti tajjeb jistgħu jgħinu lis-soċjetajiet jadattaw għat-tibdil fil-klima billi jiġġeneraw diversi benefiċċji soċjoekoloġiċi u jippromwovu approċċi fit-tul għall-adattament għat-tibdil fil-klima.

L-adozzjoni tal-afforestazzjoni u r-riforestazzjoni bħala prattiki ta’ adattament, bl-integrazzjoni tal-objettivi ta’ mitigazzjoni, tista’ tgħin biex jingħelbu l-ostakli finanzjarji għall-adattament peress li tista’ tibbenefika mill-finanzjament tal-karbonju (CDM, REDD+, swieq volontarji tal-karbonju). Bħala prattiki ta’ adattament, dawn jistgħu jgħinu wkoll biex jiżdiedu l-kobenefiċċji lokali tal-mitigazzjoni, u l-kapaċità lokali biex jiġi indirizzat it-tibdil fil-klima.

L-afforestazzjoni u r-riforestazzjoni jistgħu jiżguraw titjib soċjali, ekonomiku u ambjentali, jikkontribwixxu għall-iżvilupp sostenibbli (eż. iżidu l-produttività u r-reżiljenza tal-art) u jipprovdu ġenerazzjoni ta’ introjtu addizzjonali. Dawn il-prattiki jikkontribwixxu wkoll biex jiggarantixxu s-servizzi tal-ekosistemi billi jnaqqsu l-vulnerabbiltà għat-tibdil fil-klima (jiġifieri l-foresti jgħinu fir-regolamentazzjoni tar-riżorsi naturali, fil-kontroll tal-proċessi idroloġiċi u tad-degradazzjoni tal-art, fiż-żamma tal-bijodiversità tal-ispeċijiet u fit-tnaqqis tal-attakki tal-pesti u tal-mard).

L-ispejjeż għandhom jiġu sostnuti għat-tħejjija tal-art, l-akkwist u t-tħawwil ta’ speċijiet ta’ siġar, il-fertilizzazzjoni u ċ-ċnut tal-art, il-kontroll tal-veġetazzjoni, u għall-prattiki kollha ta’ manutenzjoni u ġestjoni, speċjalment matul l-ewwel tliet/ħames snin. L-ispejjeż għall-manutenzjoni jvarjaw minn medja ta’ EUR 300 għal kull ettaru matul l-ewwel sena, għal madwar EUR 100 għal kull ettaru matul it-tielet sena (l-IstitutEwropew tal-Foresti, 2000). Madankollu, jiġu pprovduti fondi ta’ għajnuna biex jappoġġaw lid-detenturi tal-art lokali biex jistabbilixxu prattiki ta’ riforestazzjoni u afforestazzjoni. L-għajnuna għat-tisġir tiddependi fuq l-ispeċijiet tas-siġar, li tvarja minn massimu ta’ madwar EUR 2400 ettaru^-1 għall-ewkaliptu sa EUR 4800 ettaru^-1 għall-pjantaġġuni mħallta b’weraq wiesa’. Barra minn hekk, jingħataw kumpensi lis-sidien tal-art biex ikopru t-telf tal-introjtu minħabba l-afforestazzjoni fl-art agrikola. Ammont massimu ta’ EUR 725 ettaru^-1 sena^-1 huwa, fil-fatt, stmat għall-bdiewa li prinċipalment jiksbu l-introjtu tagħhom minn attivitajiet agrikoli, filwaqt li EUR 180 ettaru^-1 sena^-1 huwa stmat għal persuni oħra tal-liġi privata. Dawn l-ispejjeż ġew stabbiliti mir-Regolament tal-Kummissjoni (KE) Nru 1054/94 sabiex jiġi rregolat il-programm finanzjarju, li ġie adottat fil-5 ta’ Mejju 1994.

Il-Politika Agrikola Komuni (PAK) tirrappreżenta s-sors ewlieni tal-fondi tal-UE għall-foresti.  Madwar 90 % tal-finanzjament tal-UE għall-foresti ġej mill-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali, il-FAEŻR. Dan jinkludi prattiki ta’ afforestazzjoni u riforestazzjoni. Total ta’ 27 % tat-EUR 8,2 biljun stabbiliti għall-perjodu 2015-2020 huwa allokat għar-riforestazzjoni, filwaqt li 18 % huwa ddedikat biex il-foresti jsiru aktar reżiljenti u 18 % għall-prevenzjoni tal-ħsara. Il-PAK tipprovdi appoġġ finanzjarju liż-żoni rurali, iżda l-pajjiżi tal-UE jistgħu jagħżlu li jiffinanzjaw miżuri tal-forestrija permezz tal-programmi nazzjonali tagħhom għall-iżvilupp rurali. Kif iddikjarat fil-Kapitolu VIII tar-Regolament dwar l-Iżvilupp Rurali1257/1999, tali appoġġ finanzjarju għandu jingħata biss għal foresti u żoni li huma proprjetà ta' sidien privati, mill-assoċjazzjonijiet tagħhom, mill-muniċipalitajiet jew l-assoċjazzjonijiet tagħhom.

L-interess kummerċjali (logging) jew id-dħul mit-turiżmu jistgħu jkunu wkoll sors ta’ finanzjament għal din l-għażla ta’ adattament. Ir-riforestazzjoni u l-afforestazzjoni jistgħu finalment joħolqu possibbiltajiet ġodda ta' ekoturiżmu. Dawn jistgħu jikkumpensaw ukoll għall-konsegwenzi negattivi tat-turiżmu tax-xitwa, bħall-alterazzjoni tal-pajsaġġ tal-muntanji minħabba, pereżempju, l-inklinazzjonijiet tal-iskijjar u l-infrastruttura assoċjata.

L-attivitajiet ta’ afforestazzjoni u riforestazzjoni huma eliġibbli taħt il-Mekkaniżmu għal Żvilupp Nadif (CDM), li huwa l-istrument ewlieni ta’ politika internazzjonali taħt l-UNFCCC li jorbot il-mitigazzjoni u l-adattament. It-2 % tal-kumpensi għall-karbonju tas-CDM huma imposti biex jiffinanzjaw il-Fond ta’ Adattament (l-Artikolu 12.8 tal-Protokoll ta’ Kjoto), anke jekk il-proġetti tas-CDM mhumiex formalment meħtieġa li jinkorporaw attivitajiet ta’ adattament.

L-inizjattiva REDD (Reducing Emissions from Deforestation and forest Degradation - Tnaqqis tal-Emissjonijiet mid-Deforestazzjoni u d-Degradazzjoni tal-Foresti) hija utli wkoll għall-finanzjament tal-preservazzjonijiet tal-foresti, għaż-żieda fil-ħażniet tal-karbonju fl-ekosistemi tal-foresti, u reċentement għall-promozzjoni tal-ġestjoni sostenibbli tal-foresti b’rabta mal-kamp ta’ applikazzjoni tal-adattament.

Fil-livell internazzjonali, il-ftehimiet internazzjonali, bħall-Protokoll ta’ Kjoto u l-Ftehim ta’ Pariġi, għamlu sforzi fil-promozzjoni tal-integrazzjoni tal-adattament u l-mitigazzjoni fl-ekosistemi tal-foresti, iżda dan il-potenzjal għadu ma ntlaħaqx bis-sħiħ, s’issa.

Fil-livell Ewropew, l-Istrateġija tal-UE għall-Bijodiversità għall-2030 adottata, bħala parti mill-Patt Ekoloġiku Ewropew, tinkludi r-restawr ta’ ekosistemi degradati madwar l-Ewropa billi jitħawlu mill-inqas 3 biljun siġra addizzjonali sal-2030. Għandha wkoll l-għan li tiżviluppa linji gwida dwar l-afforestazzjoni u r-riforestazzjoni favur il-bijodiversità li japplikaw prattiki tal-forestrija eqreb lejn in-natura.

L-istrateġija tal-UE għall-foresti għall-2030 hija waħda mill-inizjattivi ewlenin tal-Patt Ekoloġiku Ewropew u tibni fuq l-Istrateġija tal-UE għall-Bijodiversità għall-2030. L-istrateġija se tikkontribwixxi biex jintlaħqu diversi objettivi: l-objettivi tal-bijodiversità tal-UE kif ukoll il-miri għat-tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra sal-2030, il-miri ta’ adattament għat-tibdil fil-klima u n-newtralità klimatika sal-2050. L-istrateġija tiffoka wkoll b’mod speċifiku fuq it-turiżmu: jiddikjara li l-Kummissjoni se tippromwovi l-kollaborazzjoni bejn is-settur tat-turiżmu, is-sidien tal-foresti u s-servizzi tal-protezzjoni tan-natura, u tistabbilixxi standards u normi għall-attivitajiet tal-ekoturiżmu. L-industrija tat-turiżmu għandha taħdem f'kooperazzjoni mill-qrib mal-maniġers tal-foresti biex tiżviluppa prodotti tat-turiżmu sostenibbli li jinfluwenzaw b'mod pożittiv is-saħħa tal-bniedem, mingħajr ma jkollhom impatti negattivi fuq il-valuri naturali tad-destinazzjonijiet maħsuba, speċjalment f'żoni protetti.

FOREST EUROPE (Konferenza Ministerjali dwar il-Protezzjoni tal-Foresti fl-Ewropa) huwa proċess pan-Ewropew volontarju ta' politika forestali ta' livell għoli. Mill-1990, l-għan tagħha kien li tiżviluppa strateġiji komuni għas-46 firmatarju (45 pajjiż Ewropew u l-UE) dwar kif għandhom jiġu protetti u ġestiti b’mod sostenibbli l-foresti.

Mekkaniżmu ewlieni ta’ finanzjament għall-afforestazzjoni huwa l-PAK. Ir-regoli dwar l-appoġġ għall-Pjanijiet Strateġiċi jitfasslu mill-pajjiżi tal-UE skont il-politika agrikola komuni (ir-Regolament (UE) 2021/2115)(ir-Regolament Delegat (UE) 2022/126). Ir-regoli dwar il-finanzjament, il-ġestjoni u l-monitoraġġ tal-politika agrikola komuni huma stabbiliti fir-Regolament (UE) 2021/2116(ir-Regolament ta’ Implimentazzjoni (UE) 2022/128). Se tiffinanzja kważi 623 000 ettaru għall-afforestazzjoni jew għar-restawr tal-agroforestrija (il-PAK2023-27 – 28 Pjan Strateġiku tal-PAK mad-daqqa t’għajn).

Barra minn hekk, ir-Regolament (UE) 2018/841 dwar l-Użu tal-Art, it-Tibdil fl-Użu tal-Art u l-Forestrija (LULUCF) jiżgura l-inklużjoni tal-emissjonijiet u l-assorbimenti mil-LULUCF fil-qafas għall-klima u l-enerġija, u l-Istati Membri jridu jiżguraw li l-emissjonijiet mill-użu tal-art, mit-tibdil fl-użu tal-art jew mill-forestrija jiġu kkumpensati b’mill-inqas tneħħija ekwivalenti ta’ CO₂ fis-settur (“regola mhux tad-dejn”).

Barra minn hekk, il-politiki nazzjonali jistgħu jipprovdu inċentivi jew jimponu regolamenti biex jippromwovu prattiki b’sinerġiji bejn il-mitigazzjoni u l-adattament; l-inklużjoni tal-adattament fil-linji gwida nazzjonali u l-proċeduri ta' approvazzjoni għal proġetti ta' mitigazzjoni tista' tistimula l-adattament tal-attivitajiet ta' afforestazzjoni u riforestazzjoni.

L-afforestazzjoni u r-riforestazzjoni jeħtieġu żmien twil ta’ implimentazzjoni, peress li jinvolvu firxa wiesgħa ta’ atturi u jistgħu jiltaqgħu ma’ kumplessità istituzzjonali, kemm fil-livell nazzjonali kif ukoll f’dak internazzjonali.

L-afforestazzjoni u r-riforestazzjoni bħala prattiki ta’ adattament huma parti mill-prinċipji tal-ġestjoni sostenibbli tal-foresti. Għandhom isiru wkoll parti mill-pjanijiet lokali jew nazzjonali tal-użu tal-art u għalhekk ġeneralment ikollhom ħajja twila (għexieren ta’ snin). Barra minn hekk, sabiex jirċievu fondi, għajnuna u kumpensi biex ikopru t-telf minħabba l-afforestazzjoni f’art agrikola, is-sidien iridu jiggarantixxu l-manutenzjoni tal-art afforestata għal mill-inqas 5 snin.