Il-kuritur ekoloġiku tan-naħa ta’ isfel tad-Danubju: restawr tal-pjanuri tal-għargħar għall-protezzjoni mill-għargħar

L-agrikoltura, il-forestrija u t-trasport ħallew l-effett tagħhom fuq in-naturalità tad-Danubju t'Isfel. Matul it-tieni nofs tas-seklu 20, kważi tliet kwarti tal-pjanuri tal-għargħar tan-naħa ta’ isfel tad-Danubju nqatgħu mix-xmara ewlenija permezz ta’ digi u ġew ittrasformati f’żoni agrikoli, b’impatti sussegwenti fuq ir-reġimi tal-għargħar. Barra minn hekk, partijiet kbar tad-Danubju kienu qed jesperjenzaw erożjoni tas-sodda tax-xmara minħabba l-estrazzjoni taż-żrar, it-tħammil u l-kostruzzjoni tad-digi, li jikkontribwixxu għat-tnaqqis tal-ilma ta’ taħt l-art fuq artijiet agrikoli kontigwi. L-ewtrofikazzjoni li tirriżulta mit-tniġġis antropoġeniku affettwat serjament lid-Danubju, u b’mod partikolari l-meded aktar baxxi tax-xmara. Il-konverżjoni tal-foresta tal-pjanuri tal-għargħar għall-agrikoltura u l-pjantaġġuni ibridi tal-luq tal-monokultura wasslet għal avvenimenti ta’ għargħar aktar estremi. Avvenimenti kbar ta’ għargħar fil-Baċir tax-Xmara Danubju tal-passat reċenti seħħew fl-2002, fl-2005, fl-2006, fl-2009, fl-2010, fl-2013 u fl-2014.

It-tibdil fil-klima huwa mistenni li jkompli jżid ir-riskju ta’ għargħar fil-baċir kollu tad-Danubju, f’termini ta’ intensità, tul ta’ żmien u frekwenza tal-avvenimenti. Hemm ukoll possibbiltà ogħla ta’ avvenimenti ta’ għargħar għal għarrieda matul perjodi xotti. Madankollu, hemm inċertezza konsiderevoli fil-kwantifikazzjoni ta’ avvenimenti futuri ta’ għargħar minħabba nuqqasijiet fl-istima ta’ preċipitazzjoni futura.

Il-Ftehim dwar il-Kuritur Ekoloġiku tan-Nofsinhar tad-Danubju għandu l-għan li:

• jippreservaw total ta’ 935,000 ettaru, inkluża protezzjoni msaħħa għal 775,000 ettaru ta’ żoni protetti eżistenti u protezzjoni ġdida għal 160,000 ettaru ieħor;
• ir-restawr ta’ 224,000 ettaru ta’ pjanura tal-għargħar naturali;
• jippromwovu l-użu u l-iżvilupp sostenibbli tul l-1,000 km ’l isfel mid-Danubju, inkluż id-Delta tad-Danubju.

Ir-restawr tal-pjanuri tal-għargħar huwa maħsub biex jipprovdi spazju għaż-żamma u r-rilaxx sikur tal-ilmijiet tal-għargħar.

Fil-Ftehim dwar il-Kuritur Ekoloġiku tan-naħa ta’ isfel tad-Danubju, il-gvernijiet tal-Bulgarija, tar-Rumanija, tal-Moldova u tal-Ukrajna qablu li jirrestawraw 224,000 ettaru ta’ pjanura tal-għargħar, bħala parti minn żona ppreservata usa’ ta’ 935,000 ettaru li jiffurmaw il-Kuritur Ekoloġiku tan-naħa ta’ isfel tad-Danubju. Dawn l-għanijiet ambizzjużi huma mistennija li jintlaħqu f'perspettiva fit-tul.

Sal-2020, ir-restawr kien għaddej f’madwar 60,000 ettaru ta’ pjanuri tal-għargħar fin-naħa ta’ isfel tad-Danubju. Id-digi tneħħew, u dan ippermetta li x-xmara terġa’ tibda l-korsa naturali tagħha. L-ispeċijiet ta’ veġetazzjoni invażiva ġew imnaddfa. Għexieren ta 'eluf ta' siġar indiġeni ġew imħawla fuq għexieren ta 'siti żgħar. Dan qed jgħin lill-foresti jirriġeneraw b’mod naturali fuq żona ħafna akbar. Fir-Rumanija, 6,000 ettaru ta’ pjanuri tal-għargħar fuq il-gżejjer ta’ Babina u Cernovca, Mahmudia, Balta Geraiului, Gârla Mare - Vrata ġew konnessi jew qed jiġu konnessi mill-ġdid max-xmara, u b’hekk inħoloq mużajk ta’ ħabitats. Hekk kif il-proċessi naturali ġew stabbiliti mill-ġdid, bosta speċijiet ta’ għasafar reġgħu tfaċċaw u l-popolazzjonijiet tal-ħut żdiedu. Fil-Gżira ta’ Tataru fl-Ukrajna, inġiebu razez tradizzjonali tal-bhejjem tal-ifrat biex jikkontrollaw speċijiet invażivi. Id-digi tneħħew biex 750 ettaru ta’ art ikunu jistgħu jgħarrqu b’mod naturali, u b’hekk jipprovdu żoni rikki ta’ għalf, ta’ tnissil u ta’ riproduzzjoni għall-organiżmi selvaġġi. Mil-lum, xi proġetti ta’ restawr għadhom għaddejjin, bħal dawk ta’ Gârla Mare u Vrata li se jkollhom impatt fuq żona ta’ 2000 ettaru.

Id-dekummissjonar ta’ diki tal-protezzjoni mill-għargħar bi prestazzjoni baxxa u r-restawr tal-pjanuri tal-għargħar qed jikkontribwixxu għal żamma tal-ilma tal-għargħar aktar sikura u effettiva, servizzi tal-ekosistema tal-ilma ħelu aktar robusti u affidabbli, kostijiet aktar baxxi tal-manutenzjoni tal-infrastruttura u ekonomiji lokali msaħħa permezz tad-diversifikazzjoni tal-għajxien abbażi tar-riżorsi naturali. Matul l-għargħar tal-2013 fid-Danubju, tul id-Danubju t’Isfel ma kien hemm l-ebda għargħar, għalkemm l-ilma kien ogħla mil-livell medju.

Id-WWF ħadet ir-responsabbiltà għall-inizjattiva tal-Kuritur Ekoloġiku tan-naħa ta’ isfel tad-Danubju bħala parti mill-Programm tal-Pjaneta Ħaj tad-WWF li għandu l-għan li jiżgura l-konservazzjoni ta’ riżorsi u ekosistemi bijoloġiċi importanti fil-millennju li jmiss. Fil-proġett tal-Kuritur Ekoloġiku tan-Nofsinhar tad-Danubju, id-WWF taħdem mill-qrib mal-gvernijiet tal-pajjiżi - il-Bulgarija, ir-Rumanija, il-Moldova u l-Ukrajna - li ffirmaw il-Ftehim, kif ukoll mal-partijiet ikkonċernati lokali. Biex jintlaħqu l-objettivi, kull pajjiż ħejja pjan ta’ azzjoni li fih ġew iddeżinjati żoni addizzjonali ta’ pjanura tal-għargħar għall-protezzjoni u r-restawr. Dawn il-pjanijiet ta’ azzjoni ddeskrivew għal kull żona deżinjata liema miżuri speċifiċi kienu meħtieġa u liema passi kellhom jittieħdu biex jitwettqu dawn il-miżuri.

Il-partijiet ikkonċernati involuti appoġġaw skambju regolari ta’ informazzjoni - permezz ta’ laqgħat u billi stabbilew punti ta’ kuntatt fil-Ministeri tal-Ambjent fl-erba’ pajjiżi parteċipanti - sabiex tinkiseb protezzjoni effettiva tal-Kuritur Ekoloġiku tan-naħa ta’ isfel tad-Danubju. Id-WWF kellha rwol ta’ faċilitatur biex iżżid il-komunikazzjoni u l-kooperazzjoni bejn il-pajjiżi tal-Kuritur Ekoloġiku tan-Nofsinhar tad-Danubju. Huwa appoġġa wkoll l-implimentazzjoni ta’ proġetti konkreti ta’ restawr, bħal mudelli li għandhom jiżdiedu.

Kemm iċ-ċittadini kif ukoll l-NGOs ambjentali ngħataw l-opportunità li jkollhom rwol attiv fil-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet. Id-WWF wettqet kampanji ta’ sensibilizzazzjoni u involviet ukoll direttament lill-pubbliku ġenerali u lill-NGOs fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet fil-qasam tal-proġett. Sar lobbying attiv fil-livelli nazzjonali u internazzjonali biex tingħata spinta lill-implimentazzjoni tal-Kuritur Ekoloġiku tan-Nofsinhar tad-Danubju.

Barra minn hekk, is-sħab ġew imfittxija lokalment u nazzjonalment kif ukoll internazzjonalment, jiġifieri l-GEF, l-UNDP, l-UNEP, il-Bank Dinji, l-UE, id-WWF, l-IUCN, il-Konvenzjoni ta’ Ramsar u Gvernijiet oħra (jiġifieri l-Awstrija, il-Ġermanja, id-Danimarka, in-Netherlands), biex jitolbu l-kooperazzjoni u l-assistenza tagħhom fil-ħolqien u ż-żamma ta’ Kuritur Ekoloġiku tan-naħa ta’ isfel tad-Danubju. Il-finanzjament ewlieni ġie mid-WWF, mill-gvernijiet nazzjonali, mill-UE u mis-settur tan-negozju.

Illum il-ġurnata, minħabba bidliet politiċi, l-isfida ewlenija għall-attivitajiet tad-WWF hija li tikkonvinċi wkoll lill-awtoritajiet dwar l-effetti multibenefiċjali ta’ soluzzjonijiet ibbażati fuq in-natura, bħall-pjanura tal-għargħar u r-restawr tal-art mistagħdra biex tiżdied ir-reżiljenza għat-tibdil fil-klima.

Il-ftehimiet internazzjonali għal ġestjoni aħjar tal-ilma u tax-xmajjar kienu għodda b’saħħitha għall-bidla fil-Baċir tax-Xmara Danubju. Ir-restawr tar-reżiljenza naturali tal-ambjent għal avvenimenti klimatiċi (f’dan il-każ adattament fuq skala kbira) permezz tad-dekummissjonar ta’ infrastruttura tal-ilma bi prestazzjoni baxxa u b’hekk tittejjeb il-kapaċità naturali li jinżamm u jiġi rilaxxat l-għargħar massimu, iġib benefiċċji addizzjonali kemm għan-natura kif ukoll għan-nies. Opportunitajiet ġodda għall-ekoturiżmu, is-sajd, ir-ragħa u l-produzzjoni tal-fibra jsaħħu l-ekonomiji lokali. Il-kwalità ogħla tal-ħabitats li tirriżulta tattira firxa usa’ ta’ speċijiet, inklużi dawk fil-periklu.

Il-Ftehim dwar il-Kuritur Ekoloġiku tan-naħa ta’ isfel tad-Danubju serva bħala bażi eċċellenti biex id-deċiżjonijiet tal-gvern jissarrfu f’azzjonijiet. F’pajjiżi bħar-Rumanija u l-Bulgarija, l-implimentazzjoni tan-network Natura 2000 ikkontribwiet b’mod sinifikanti biex tiżdied iż-żona taħt protezzjoni. Barra minn hekk, l-armonizzazzjoni tal-leġiżlazzjoni ambjentali mar-rekwiżiti tal-UE, speċjalment l-implimentazzjoni tad-Direttiva Qafas dwar l-Ilma, fetħet opportunitajiet ġodda biex tiġi restawrata l-konnettività laterali. F’każijiet oħra, il-ħtieġa tal-komunitajiet lokali li jkollhom aċċess għal riżorsi naturali mtejba kienet il-mutur ewlieni.

Attenzjoni xierqa għall-kwistjoni tas-sjieda tal-art kienet iċ-ċavetta għas-suċċess fil-proġett. F'kull proġett ta' restawr, ftit sa tnax-il sid tal-art - skont id-daqs taż-żona ta' restawr - kellhom ikunu konvinti li bidla fl-użu tal-art tkun ta' benefiċċju għalihom. Fil-każ tas-sidien privati tal-art, kien importanti li jiġi żgurat li ma jitilfux id-drittijiet tal-proprjetà. Id-WWF bdiet żewġ proġetti pilota fir-Rumanija, fejn il-komunitajiet lokali u l-individwi taw l-art tagħhom biex tiġi mgħarrqa. L-iskattatur biex tiġi aċċettata bidla rigoruża bħal din fl-użu tal-art kien il-fehim tal-benefiċċji li jirriżultaw mit-tibdil tar-raba’ mhux produttiv f’artijiet mistagħdra. L-implimentazzjoni tal-proġetti ta’ restawr x’aktarx li tiġi aċċellerata jekk ikun hemm fis-seħħ mekkaniżmi finanzjarji għas-sidien tal-art (bħall-finanzjament tal-UE għar-restawr tal-pjanuri tal-għargħar); madankollu, dan mhuwiex il-każ fl-ebda wieħed mill-pajjiżi parteċipanti.

Fattur ieħor ta 'suċċess kien li organizzazzjoni indipendenti b'għarfien - f'dan il-każ, WWF - ħadet it-tmexxija. Hija kompliet tagħmel sforz biex tlaqqa’ l-pajjiżi flimkien, tipprovdi appoġġ tekniku u finanzjarju għal-laqgħat u d-dokumenti ta’ sfond, tħeġġeġ lill-gvernijiet jibqgħu impenjati, eċċ. L-aktar argument konvinċenti għall-iffirmar tal-ftehim kien il-ħtieġa li jkun hemm approċċ olistiku fil-konservazzjoni tan-natura u l-protezzjoni ambjentali għad-Danubju t’Isfel. Ċertament, id-disponibbiltà tar-riżorsi finanzjarji kienet importanti, iżda fl-aħħar mill-aħħar, ir-rieda politika f’kull pajjiż hija maħsuba li hija l-fattur deċiżiv biex fil-fatt nimxu lejn l-implimentazzjoni fuq skala akbar.

Ir-restawr tal-pjanura tal-għargħar tul il-Kuritur Ekoloġiku tan-naħa ta’ isfel tad-Danubju ġie stmat li jiswa EUR 183 miljun.

Ir-restawr tal-artijiet mistagħdra mhuwiex biss importanti għan-natura, iżda wkoll għall-bnedmin f’termini ta’ servizzi tal-ekosistema. Il-firxa wiesgħa ta’ benefiċċji li jipprovdi r-restawr jinkludu l-ġestjoni tal-għargħar u tan-nixfa permezz taż-żamma u r-rilaxx bil-mod tal-ilma, il-purifikazzjoni tal-ilma permezz tal-filtrazzjoni, il-produzzjoni ta’ riżorsi naturali (eż. ħut u qasab), l-appoġġ għal attivitajiet rikreattivi u ħafna oħrajn. Dawn il-benefiċċji tal-ekosistema jipprovdu wkoll benefiċċji ekonomiċi, bħall-evitar ta’ ħsarat mill-għargħar.

Ġie stmat li l-qligħ annwali mistenni permezz tas-servizzi tal-ekosistema (il-kontroll tal-għargħar, il-purifikazzjoni tal-ilma, ir-riforniment tal-ilma ta’ taħt l-art, iż-żamma tas-sediment u tan-nutrijenti, ir-riżervi tal-bijodiversità, ir-rikreazzjoni, it-turiżmu, eċċ.) mill-pjanuri tal-għargħar restawrati huwa ta’ EUR 111.8 miljun fis-sena. Kull ettaru ta’ pjanura tal-għargħar restawrata huwa stmat li jipprovdi EUR 500 fis-sena fis-servizzi tal-ekosistema, li jgħin fid-diversifikazzjoni tal-għajxien tan-nieslokali ( Mansourian et al., 2019).

Il-Kuritur Ekoloġiku tan-naħa ta’ isfel tad-Danubju sab il-bażi legali tiegħu fi:

• Il-Pjan ta’ Azzjoni Strateġiku għall-Protezzjoni u r-Restawr tal-Baċir tax-Xmara Danubju;
• L-Istrateġija dwar l-Adattament għall-Klima tal-Baċir tax-Xmara Danubju;
• Il-Programm tal-GEF għat-Tnaqqis tat-Tniġġis tax-Xmara Danubju għall-Analiżi Transkonfinali;
• Serje ta' attivitajiet relatati mal-art mistagħdra fil-baċin tad-Danubju ffinanzjati mill-Programm Multibenefiċjarju tal-UE għall-Ambjent Phare li enfasizzaw il-ħtieġa li jittieħdu azzjonijiet għall-protezzjoni u r-restawr tal-artijiet mistagħdra u l-ħabitats tal-pjanuri tal-għargħar fil-Baċir kollu tax-Xmara Danubju;
• Il-Konvenzjoni dwar l-Artijiet Mistagħdra ta’ Importanza Internazzjonali Speċjalment bħala Ħabitat tal-Għasafar tal-Ilma (Ramsar, 1971);
• Il-Konvenzjoni dwar il-Konservazzjoni tal-Ħajja Selvaġġa u tal-Abitati Naturali fl-Ewropa (Bern, 1979);
• L-Istrateġija Pan-Ewropea dwar il-Pajsaġġ u d-Diversità Bijoloġika;
• Strateġiji u impenji nazzjonali għall-protezzjoni tal-bijodiversità;
• Il-Konvenzjoni dwar il-Kooperazzjoni għall-Protezzjoni u l-Użu Sostenibbli tax-Xmara Danubju (Sofija, 1994);
• It-tisħiħ tal-prinċipju ta’ azzjoni konġunta mill-pajjiżi tad-Danubju biex jiġu protetti u rrestawrati l-kwalità tal-ilma u l-kundizzjonijiet ambjentali tal-ekosistema tax-Xmara Danubju;
• Il-Pjan ta’ Mmaniġġjar tal-Baċin tax-Xmara Danubju.

Il-programm tal-Kuritur Ekoloġiku tan-naħa ta’ isfel tad-Danubju beda fl-2000 u għadu għaddej minn dak iż-żmien ’l hawn mingħajr l-ebda żmien tat-tmiem previst.

Il-miżuri li għandhom l-għan li joħolqu kuritur ekoloġiku tul ix-Xmara Danubju t’isfel huma maħsuba li jkunu permanenti, jekk jinżammu kif suppost.

Orieta Hulea
Conservation Director WWF International
Danube-Carpathian Programme
E-mail: ohulea@wwfdcp.ro 

Camelia Ionescu
Freshwater Project Manager
WWF Romania
E-mail: cionescu@wwf.ro 

Iulia Puiu
Project Manager for Wetland Restoration Projects
WWF Romania
E-mail: ipuiu@wwf.ro 

Programm Internazzjonali tad-WWF għad-Danubju u l-Karpazji