eea flag

Belangrijke aspecten van blootstelling, kwetsbaarheid en daaruit voortvloeiende gezondheidsrisico's voor kinderen en jongeren als gevolg van klimaatverandering

Gezondheidskwesties

Kinderen en adolescenten zijn bijzonder kwetsbaar voor de gezondheidseffecten van klimaatverandering omdat hun lichaam en immuunsysteem zich nog steeds ontwikkelen (Anderko et al., 2020). Extreme hitte kan bijvoorbeeld ernstigere gevolgen hebben voor jongeren omdat hun lichaam de temperatuur niet zo efficiënt regelt als die van volwassenen (Vanos et al., 2017). Daarom lopen ze meer risico op uitdroging, hitte-uitputting en hitteberoerte tijdens hittegolven. Bovendien verergeren slecht geventileerde en overvolle klaslokalen de omstandigheden waarin jongeren zich moeten concentreren en presteren (Salthammer et al., 2016). Al tijdens de zwangerschap kan stress negatieve effecten hebben op de gezondheid en ontwikkeling van het kind en leiden tot vroeggeboorte, laag geboortegewicht en verminderde cognitieve, gedrags- en motorische ontwikkeling (King et al., 2012).

Kinderen hebben een snellere ademhaling dan volwassenen, wat betekent dat ze meer verontreinigende stoffen inademen ten opzichte van hun lichaamsgewicht. Gecombineerde luchtverontreiniging en hoge temperaturen verhogen het risico op het ontwikkelen of verergeren van bestaande luchtwegaandoeningen, astma en atopisch eczeem (Pinkerton en Joad, 2000; Huss-Marp et al., 2006). Kinderen brengen ook meer tijd buiten door, waardoor hun blootstelling aan milieugevaren zoals UV-straling en vervuilde lucht, water, bodem of ziektevectoren toeneemt. Bovendien verhoogt hun natuurlijke nieuwsgierigheid en gedrag, waaronder spelen op de grond en voorwerpen in hun mond stoppen, hun contact met verontreinigingen. Bij natuurrampen, zoals overstromingen of bosbranden, hebben kinderen meer kans op verwondingen, voedingstekorten, voedselonzekerheid en door voedsel en water overgedragen ziekten.

Klimaatverandering kan ook van invloed zijn op de geestelijke gezondheid van kinderen, omdat ze angst en leed kunnen ervaren door getuige te zijn van extreme gebeurtenissen, zich zorgen te maken over de toekomst, schoolsluitingen of door ontheemding en verandering van levensonderhoud. De angst voor toekomstige rampen en de zichtbare vernietiging van natuurlijke habitats dragen bij aan wat vaak "eco-angst" wordt genoemd, wat de geestelijke gezondheid en academische prestaties van kinderen beïnvloedt (Léger-Goodes et al., 2022). Bovendien betekent de afhankelijkheid van kinderen van volwassenen voor zorg en besluitvorming dat ze minder goed in staat zijn om zichzelf te beschermen tijdens klimaatgerelateerde gebeurtenissen (Sanson et al., 2022). In de nasleep van rampen zijn jongeren, net als volwassenen, vatbaarder voor gedrag dat negatieve gevolgen kan hebben voor hun gezondheid, zoals academische desinteresse en disfunctie, ongezonde eetgewoonten en, voor adolescenten, middelenmisbruik en roken (Manning en Clayton, 2018; Hoey et al., 2020).

Waargenomen effecten

In de afgelopen decennia hebben kinderen en adolescenten in heel Europa in toenemende mate te lijden gehad onder gezondheidseffecten die rechtstreeks verband houden met de klimaatverandering. De escalerende intensiteit en frequentie van hittegolven hebben bijgedragen tot uitdroging, hitteberoerte en verergerde ademhalingsstoornissen bij de jongere generatie; een op de twee kinderen in Europa wordt blootgesteld aan ten minste 4-5 hittegolven per jaar (UNICEF, 2023). Bijna de helft van alle scholen in Europese steden ligt in gebieden die gevoelig zijn voor stedelijke hitte-eilandeffecten, met temperaturen die ten minste 2 °C warmer zijn dan het regionale gemiddelde (Europees Waarnemingscentrum voor klimaat en gezondheid, 2022). In heel Europa namen noodhospitaalopnames en de incidentie van cardiovasculaire, respiratoire en nieraandoeningen, evenals koorts en hitteberoerte bij kinderen tijdens hittegolven toe (Xu et al., 2014). Ter referentie: in 2018 stierven in het Verenigd Koninkrijk in totaal 52 kinderen aan een zonnesteek (Forsyth & Solan, 2022).

Door de toegenomen overstromingen lopen kinderen ook een hoger risico op slachtoffers, door water overgedragen ziekten en gevolgen voor de geestelijke gezondheid (EEA, 2024). In Europa bevindt ongeveer een op de tien scholen zich in potentieel overstromingsgevoelige gebieden (Europees Waarnemingscentrum voor klimaat en gezondheid, 2022). Bovendien hebben kinderen die in droge uiterwaarden spelen geleid tot infecties door parasieten zoals Cryptosporidium (Gertler et al., 2015). Bovendien heeft een slechte luchtkwaliteit, deels veroorzaakt door toegenomen bosbranden en hittegolven, de ademhalingsaandoeningen, zoals astma, bij kinderen in Europa verergerd. In Europa stierven tussen 2010 en 2019 naar schatting 5 839 zuigelingen (minder dan een jaar) aan oorzaken die verband hielden met luchtverontreiniging (UNICEF, 2024), en ongeveer een derde van de Europese astmagevallen bij kinderen kan worden toegeschreven aan luchtverontreiniging (Nieuwenhuijsen et al., 2023). De toename van stuifmeel als gevolg van warmere temperaturen heeft ook geleid tot een toename van allergiegerelateerde gezondheidsproblemen, wat de gezondheid en het welzijn van kinderen verder beïnvloedt (Beck et al., 2013). Klimaatverandering heeft ook de verspreiding van infectieziekten binnen Europa beïnvloed. In veel Europese landen hebben de uitgebreide en verschoven habitats en het verlengde activiteitenseizoen voor teken, muggen en andere vectoren, grotendeels veroorzaakt door warmere klimaten, geleid tot een merkbare toename in gevallen van de ziekte van Lyme (Shafquat et al., 2023), door teken overgedragen encefalitis, evenals door muggen overgedragen ziekten zoals dengue en West-Nijlkoorts, zelfs in gebieden die voorheen als laagrisico werden beschouwd (Semenza en Suk, 2018). Omdat kinderen een minder ontwikkeld immuunsysteem hebben, is er voor sommige ziekten ook een hoger risico op een ernstiger of zelfs dodelijk ziekteverloop.

Veranderingen in neerslagpatronen en frequentere extreme weersomstandigheden hebben geleid tot mislukte oogsten en een verminderde landbouwproductiviteit in delen van Europa. Hoewel intra-Europese handel lokaal acute voedseltekorten voorkomt, leidt een verminderde beschikbaarheid van voedsel tot hogere voedselprijzen en een verminderde toegang tot gezond en voedzaam voedsel, met name voor gezinnen met een lager inkomen (EEA, 2024). Dit heeft gevolgen voor de voedingsinname van kinderen en dus hun cognitieve ontwikkeling, het vermogen om te leren en te presteren op school en de algehele gezondheid.

Europese jongeren hebben een psychologische impact als gevolg van de klimaatverandering, met meldingen van verhoogde angst, depressie en stressgerelateerde stoornissen die verband houden met klimaatgerelateerde rampen. In een enquête onder jongeren in drie Europese landen meldde meer dan 50% zich verdrietig, angstig, boos, machteloos en schuldig te voelen en meer dan 30% zei dat deze gevoelens over klimaatverandering hun dagelijks leven en vermogen om te functioneren negatief beïnvloedden (Hickman et al., 2021).

Verwachte effecten

Naarmate het klimaat blijft veranderen, zullen de gezondheidsrisico's voor kinderen en adolescenten naar verwachting blijven toenemen. Verwondingen, dodelijke slachtoffers en geestelijke gezondheidsproblemen onder jonge bevolkingsgroepen in verband met extreme weersomstandigheden, zoals hittegolven, stormen en overstromingen, zullen naar verwachting toenemen met de verwachte intensivering en verhoogde frequentie van die gebeurtenissen (bijv. Kinderen die in 2020 in Europa zijn geboren, zullen ongeveer vier keer meer extreme gebeurtenissen tegenkomen, met name hittegolven, dan kinderen die in 1960 zijn geboren (Thiery et al., 2021). Tegen 2050 zullen alle Europese kinderen worden blootgesteld aan 4-5 hittegolven per jaar en de bijbehorende gezondheidsrisico’s (UNICEF, 2023). In de toekomst zullen luchtwegaandoeningen worden verergerd door langere en intensere stuifmeelseizoenen (Rasmussen et al., 2017). Met voortdurende klimaatverandering zullen naar verwachting meer kinderen worden blootgesteld aan door vectoren overgedragen ziekten die voorheen ongewoon waren in hun regio's, omdat muggen, teken en zandvliegen zullen gedijen in bredere en meer noordelijke gebieden (Semenza en Suk, 2018). Verder vergroten veranderde weerpatronen het risico op door water en voedsel overgedragen ziekten, evenals ondervoeding, als gevolg van effecten op de waterkwaliteit en voedselproductie (bv. Semenza et al., 2017; EEA, 2024). Jongeren lopen een hoger risico op het ontwikkelen van angst, depressie en posttraumatische stressstoornissen, die naar verwachting zullen worden geërgerd als gevolg van de gevolgen van de klimaatverandering, zoals ontheemding, vernietiging van gemeenschappen, het verlies van geliefden, verstoringen van het onderwijs en sociale instabiliteit (Clayton et al., 2023).

Policy reacties

Het verminderen van klimaatgerelateerde gezondheidsrisico’s voor kinderen vereist dringende en kindgerichte maatregelen om gezondheidszorg- en ondersteuningssystemen aan te passen om de meest kwetsbare leden van de samenleving te beschermen. In 2022 heeft de Raad van de Europese Unie een aanbeveling over leren voor de groene transitie en duurzame ontwikkeling aangenomen. Verschillende door de EU gefinancierde projecten hebben de uitvoering ondersteund van op de natuur gebaseerde oplossingen die erop gericht zijn door kinderen bezochte ruimten, zoals scholen of speelplaatsen, om te vormen tot koele eilanden om warmte-effecten tegen te gaan (bv. het OASIS-programma of het myBUILDINGisGREEN-project). Andere projecten (zoals SINPHONIE)hebben geleid tot aanbevelingen voor het welzijn van kinderen en de implementatie van technologische oplossingen om de impact van luchtverontreiniging op scholen te verminderen. Bewustmaking speelt een sleutelrol bij rampenrisicovermindering. Projecten zoals WATERCARE of Hull Children’s Flood hebben tot doel kinderen en jongeren bewust te maken van overstromings- en waterkwaliteitsrisico’s, voornamelijk via educatieve modules, praktische laboratoria of onlineplatforms. Voorbeelden van specifieke instrumenten om kinderen bewust te maken zijn een toolkit over door vectoren overgedragen ziekten van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en een educatief spelover teken en de ziekte van Lyme door de Nederlandse gezondheidsautoriteiten. Vaccinatie is een zeer effectieve verdediging tegen door teken overgedragen encefalitis (TBE). De aanbevelingen voor TBE-vaccins, ook voor kinderen, lopen echter sterk uiteen in Europese landen. Oostenrijk en Zwitserland zijn de enige landen met nationale universele vaccinatieprogramma's, terwijl andere Europese landen hun aanbevelingen baseren op factoren zoals risicogebieden of beroepsmatige blootstelling (Steffen, 2019; Erber en Schmitt, 2018).

Further informatie

Referenties

Language preference detected

Do you want to see the page translated into ?

Exclusion of liability
This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.