eea flag

Overstromingsdoden (1980-2023)

Bron: CATDAT door RiskLayer GmBH. De dataset is opgesteld en beschikbaar gesteld in het kader van de Service Level Agreement van het EEA en de Europese Commissie (RTD) over “Mainstreaming GEOSS Data Sharing and Management Principles in support of Europe’s Environment”. Bekijk hier de metadata.

Gezondheidskwesties

Overstromingen kunnen zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid beïnvloeden. Tijdens de overstroming omvatten directe fysieke gezondheidseffecten verdrinking, verwondingen veroorzaakt door contact met objecten in overstromingswater, onderkoeling en elektrische verwondingen. Volgens CATDAT-gegevens van RiskLayer GmMH zijn tussen 1980 en 2023 5 688 levens verloren gegaan in verband met overstromingen in de 32 EER-landen.

Overloop van afvalwater veroorzaakt door overstromingen verhoogt het risico op infectieziekten, met name bij kinderen (EEA, 2020). Overstromingen verhogen het risico op virale infecties zoals norovirus, hepatitis A en rotavirus; infecties veroorzaakt door parasieten Cryptosporidium spp.en Giardia (in mindere mate); en bacteriële infecties als gevolg van Campylobacter spp., pathogene E. coli, Salmonella enterica en, in mindere mate, Shigella spp. (ECDC, 2021).

Stilstaand water dat overblijft na overstromingen (bv. in kelders, tuinen, parken, landbouwvelden) kan geschikte locaties creëren voor het fokken van muggen, waardoor het risico op door muggen overgedragen ziekten toeneemt. Bovendien kan het risico op hartaanvallen, ademhalingsproblemen en slechte zwangerschapsuitkomsten toenemen (ECDC, 2021; Paterson et al., 2018).

Indirecte effecten van overstromingsgebeurtenissen, zowel tijdens als na overstromingen, omvatten gezondheidsproblemen die worden veroorzaakt door verstoring van medische behandelingen; fysieke werklast in verband met sanering en wederopbouw; tekorten aan medische hulp, elektriciteit of veilig water; en problemen met toeleveringsketens van voedsel, elektriciteit of sanitaire voorzieningen (Paterson et al., 2018). Overstromingswater kan materiële schade veroorzaken, wat kan leiden tot verplaatsing en overbevolking. Wonen in woningen die getroffen zijn door overstromingen kan leiden tot pulmonale en systemische schimmelinfecties (bv. door Aspergillusin de lucht en door stof) en blootstelling aan mycotoxinen.

Overstromingen kunnen ook leiden tot verlies van werkgelegenheid, gebrek aan toegang tot kinderopvang en schoolvoorzieningen en meer huiselijk geweld (Mason et al., 2021). Tot 75% van de mensen die getroffen zijn door overstromingen lijden aan geestelijke gezondheidsproblemen: trauma, mentale nood op korte termijn tot posttraumatische stressstoornis (PTSS), angst, slapeloosheid, psychose en depressie (Munro et al., 2017; Regionaal Bureau voor Europa van de WHO, 2013).

Vooral ouderen, kinderen, mensen met een chronische ziekte of lichamelijke beperking en zwangere vrouwen zijn kwetsbaar voor de nadelige gevolgen van overstromingen (WHO Regional Office for Europe, 2017). Mensen die in tijdelijke opvang zijn ondergebracht, hebben meer kans op gezondheidsproblemen vanwege de grotere kans op blootstelling aan ziekteverwekkers van infectieziekten in gemeenschappelijke accommodaties en de verstoring van hun reguliere gezondheidszorg. Hulpverleners en ambulancepersoneel lopen een hoger risico op door water overgedragen ziekten als gevolg van verhoogde beroepsmatige blootstelling, aangezien zij in contact komen met verontreinigd overstromingswater, puin en modder (ECDC, 2021).

Waargenomen effecten

Volgens het JRC worden momenteel jaarlijks 172 000 mensen in Europa (EU-27 + VK) blootgesteld aan overstromingen van rivieren (Dottori et al., 2020) en worden 100 000 mensen blootgesteld aan overstromingen aan de kust (Vousdoukas et al., 2020). Een tiende van de Europese stedelijke bevolking woont momenteel in gebieden die overstromingsrisico lopen (EEA, 2020). Meer dan een derde van de Europese bevolking woont in kustgebieden (EER, 2021c).

In de periode 1980-2022 hebben overstromingen geleid tot 5582 dodelijke slachtoffers in EER-lidstaten. Volgens Paprotny et al. (2018), overstromingstrends tussen 1870 en 2016 laten een gestage toename zien van het jaarlijks overstroomde gebied en het aantal getroffen personen. Het aantal dodelijke slachtoffers is in deze periode echter gedaald, wat wijst op een grotere paraatheid van nood- en gezondheidszorgstelsels. Desalniettemin was de zomeroverstroming van 2021 in Midden- en West-Europa met ten minste 212 gedocumenteerde sterfgevallen de dodelijkste weergerelateerde overstroming in Europa in meer dan 50 jaar (ECDC, 2021).

Verwachte effecten

Het risico van overstromingen onder het veranderende klimaat zal waarschijnlijk toenemen voor veel regio's in heel Europa. Uit prognoses in zowel scenario’s met hoge als gemiddelde emissies blijkt een groot vertrouwen in een extreme toename van de neerslag in de noordelijke, Midden- en Oost-Europese regio’s en in het Alpengebied, terwijl de prognoses voor Zuid-Europa meer gemengd zijn (IPCC, 2021; EER, 2021b).

Onder het veranderende klimaat zal het aantal mensen dat aan het einde van de eeuw wordt blootgesteld aan jaarlijkse overstromingen van rivieren in Europa naar verwachting 252 000 bedragen bij een opwarming van de aarde met 1,5 °C; 338 000 in het 2 °C-scenario; en 484 000 – meer dan driemaal het huidige aantal – in het 3 °C-scenario. Met aanpassingsmaatregelen kan de blootgestelde bevolking echter worden beperkt tot 100 000 of minder in alle scenario’s voor de opwarming van de aarde (Dottori et al., 2020).

De relatieve zeespiegel van de Europese zeeën zal deze eeuw in alle emissiescenario’s blijven stijgen, wat leidt tot frequentere kustoverstromingen langs de meeste Europese kusten (EER, 2021c). Naar verwachting zullen tegen 2100 tot 2,2 miljoen mensen worden blootgesteld aan overstromingen aan de kust in het geval van een scenario met hoge emissies en 1,4 miljoen mensen in het geval van een gematigd mitigatiescenario, bij gebrek aan aanvullende aanpassingsmaatregelen. Met aanpassingsmaatregelen zullen deze aantallen naar verwachting worden teruggebracht tot respectievelijk 0,8 miljoen en 0,6 miljoen (Vousdoukas et al., 2020).

De vergrijzende Europese bevolking, die lijdt aan chronische ziekten en sociaal isolement, wordt steeds kwetsbaarder voor zowel lichamelijke als geestelijke gezondheidsproblemen in verband met overstromingen. De toenemende verstedelijking, die gepaard gaat met de voortdurende ontwikkeling van uiterwaarden en een grotere oppervlakteafdekking in steden, zal waarschijnlijk ook bijdragen tot een grotere blootstelling van Europeanen aan overstromingen.

Policy reacties

Maatregelen ter bescherming van de volksgezondheid tegen overstromingen kunnen worden onderverdeeld in maatregelen die relevant zijn voor preventie, paraatheid, respons en herstel (WHO Regional Office for Europe, 2017). Preventie op lange termijn omvat onder meer de identificatie van overstromingsrisicogebieden, overstromingsgevoelige stadsplanning met de nadruk op stedelijke vergroening en doorlaatbaarheid van oppervlakken. Andere overstromingspreventiemaatregelen omvatten verplaatsing van menselijke activiteiten uit de buurt van overstromingsgebieden; verbetering van rioleringssystemen; en het gebruik van infrastructuur ter bescherming tegen overstromingen, zoals dijken of dammen (EER, 2020). Voorbeelden van paraatheids- en responsmaatregelen zijn veerkrachtige watervoorzienings- en sanitaire systemen; overstromingsbestendige gebouwen; beschikbaarheid van evacuatiecentra; het hebben van een overstromings-gezondheidsparaatheidsplan. Dit omvat noodplannen voor gezondheidsfaciliteiten, waardoor ze kunnen blijven functioneren met betrekking tot werkorganisatie, patiëntenzorg, leveringsbeheer, water en sanitaire voorzieningen (WHO Regionaal Bureau voor Europa, 2017).

Op Europees niveau kan het doeltreffende gebruik van systemen voor vroegtijdige waarschuwing, zoals het European Flood Awareness System (EFAS), een onderdeel van de Copernicus Emergency Management Service (CEMS), de gevolgen van overstromingen verminderen. Het RescEU-programma van de EU biedt samenwerkingssteun aan landen in geval van rampen (zoals kritieke overstromingen) door burgers te beschermen en risico’s te beheersen.

Herstelmaatregelen omvatten geestelijke gezondheidszorg, voorzieningen voor kwetsbare personen, het vermijden van elektrische gevaren tijdens herstel en reiniging, en epidemiologisch/hygiënisch/sanitair toezicht.

Further informatie

Referenties

Language preference detected

Do you want to see the page translated into ?

Exclusion of liability
This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.