Obszary przybrzeżne
Majorka, Llubí |
Kluczowe wiadomości
- Oczekuje się, że zmiana klimatu będzie miała poważny wpływ na obszary przybrzeżne, w szczególności ze względu na wzrost poziomu mórz, burze i gwałtowne burze, ale także na ingerencję w słoną wodę w ekosystemach przybrzeżnych, wzrost temperatury wody i zakwaszenie oceanów. Ostatecznie skutki te mogą spowodować utratę wielu usług ekosystemowych świadczonych przez obszary przybrzeżne, wartości środowiskowej, gospodarczej, społecznej i kulturowej dla wielu zainteresowanych stron i sektorów gospodarki.
- Ramy politykiUE mające na celu przeciwdziałanie skutkom zmiany klimatu dla obszarów przybrzeżnych obejmują instrumenty przekrojowe, takie jak zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną i planowanie przestrzenne obszarów morskich. Inne dyrektywy UE mające bezpośrednie znaczenie dla zapewnienia odporności stref przybrzeżnych na zmianę klimatu to dyrektywa powodziowai dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej.
- Plany gospodarowania wodami w dorzeczu zawarte w ramowej dyrektywie wodnej mogłyby potencjalnie oferować przyszłe możliwości pomiaru postępów w dostosowywaniu się na obszarach przybrzeżnych na szczeblu UE.
Skutki i luki w zabezpieczeniach
Oczekuje się, że zmianaklimatu będzie miała poważne skutki dla obszarów przybrzeżnych, w szczególności ze względu na wzrost poziomu mórz oraz zmiany częstotliwości i wielkości silnych burz i związanych z nimi burz. Może to spowodować powodzie, erozję przybrzeżną i utratę obszarów nisko położonych, na których znajdują się siedliska o wysokiej wartości środowiskowej, a także osadnictwo i infrastruktura dla ludzi. Wzrost poziomu mórz spowoduje również lub zwiększy ryzyko włamania się do wód słonych, co jeszcze bardziej zagraża ekosystemom przybrzeżnym. Ponadto spodziewany wzrost temperatury wody i zakwaszenie oceanów przyczynią się do restrukturyzacji ekosystemów przybrzeżnych, co będzie miało wpływ na cyrkulację oceanów i cykl biogeochemiczny. Ostatecznie skutki te mogą spowodować utratę wielu usług ekosystemowych świadczonych przez obszary przybrzeżne, wartości środowiskowej, gospodarczej, społecznej i kulturowej dla wielu zainteresowanych stron i sektorów gospodarki.
Skutki zmiany klimatu pogłębiają problemy, z którymi borykają się już obszary przybrzeżne, ze względu na rosnącą urbanizację wybrzeży oraz obecność infrastruktury i wielorakiej działalności człowieka, zarówno na lądzie, jak i na morzu. Takie siły napędowe niezwiązane z klimatem oddziałują na czynniki związane z klimatem, determinując ogólną podatność naturalnych i ludzkich systemów obszarów przybrzeżnych.
Ramy polityki
W strategii UE na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu z 2021 r., aby uczynić proces przystosowania się do zmiany klimatu inteligentniejszym, uznano znaczenie zlikwidowania luki w skutkach klimatycznych i odporności we wszystkich sektorach, w tym na obszarach przybrzeżnych. W ramach celu, jakim jest uczynienie przystosowania się bardziej systemowym, strategia adaptacji promuje rozwiązania oparte na przyrodzie (NbS) i podejścia ekosystemowe jako niezbędne środki na rzecz utrzymania zdrowych ekosystemów przed zagrożeniami wynikającymi ze zmiany klimatu. W przypadku obszarów przybrzeżnych oznacza to na przykład odbudowę terenów podmokłych i ekosystemów przybrzeżnych. Podejścia te wykorzystują niebiesko-zieloną infrastrukturę jako wielofunkcyjne i skuteczne rozwiązania „bez żalu” wzmacniające ochronę wybrzeża przed skutkami zmiany klimatu. W strategii uwzględniono również korzyści związane z usuwaniem dwutlenku węgla dzięki odrestaurowanym ekosystemom przybrzeżnym i morskim. W związku z tym Komisja promuje nowe mechanizmy certyfikacji, które umożliwią solidne monitorowanie i ilościowe określenie korzyści klimatycznych w zakresie usuwania dwutlenku węgla oferowanych przez wiele NbS na obszarach przybrzeżnych.
Międzysektorowe polityki i instrumenty UE mające znaczenie dla odporności obszarów przybrzeżnych na zmianę klimatu obejmują zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną (ICZM) i planowanie przestrzenne obszarów morskich.
ICZM promuje strategiczne i zintegrowane podejście do zarządzania strefą przybrzeżną, mające na celu wykorzystanie synergii i wyeliminowanie niespójności w różnych politykach i sektorach. Strategiczne podejście wymagane w zaleceniu UE z 2002 r. w sprawie ZZZM obejmuje nadrzędną zasadę podejścia ekosystemowego w celu zachowania integralności i funkcjonowania obszarów przybrzeżnych, przed zagrożeniami wynikającymi ze zmiany klimatu. W dyrektywie UE z 2014 r. w sprawie MSP zaleca się państwom członkowskim uwzględnianie interakcji między lądem a morzem przy opracowywaniu planów zagospodarowania przestrzennego oraz uwzględnianie długoterminowych zmian spowodowanych zmianą klimatu w ogólnym procesie planowania.
Inne dyrektywy UE mające znaczenie dla zrównoważonego zarządzania obszarami przybrzeżnymi w świetle przystosowania się do zmiany klimatu to:
- Dyrektywę powodziową, która dotyczy oceny ryzyka powodziowego dla cieków wodnych i wybrzeży oraz zarządzania nim w odniesieniu do zmienności klimatu i zmiany klimatu;
- Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej ustanawiająca wspólne ramy, w których państwa członkowskie są zobowiązane do podjęcia niezbędnych środków w celu osiągnięcia i utrzymania dobrego stanu środowiska wód przybrzeżnych i morskich UE do 2020 r. oraz ochrony bazy zasobów, od której zależy działalność gospodarcza i społeczna związana z morzem.
Dyrektywy te muszą być wdrażane w sposób spójny z wymogami ramowej dyrektywy wodnej, która ustanawia wspólne ramy ochrony śródlądowych wód powierzchniowych, wód przejściowych, wód przybrzeżnych i wód podziemnych.
Poprawa bazy wiedzy
Zagrożenia na obszarach przybrzeżnych związane ze wzrostem poziomu mórz dla systemów ludzkich i ekologicznych zostały ocenione globalnie w sprawozdaniu specjalnym na temat oceanów i kriosfery w zmieniającym się klimacie oraz w sprawozdaniu specjalnym IPCC dotyczącym globalnego ocieplenia o 1,5 °C.
Europejski atlas mórz europejskich jest narzędziem internetowym dostarczającym interaktywnych i zróżnicowanych informacji na temat cech naturalnych i społeczno-gospodarczych w regionach przybrzeżnych i morskich Europy. Zawiera również informacje na temat projektów ICZM zaangażowanych w dawną inicjatywę OURCOAST.
Dane dotyczące globalnego ekstremalnego poziomu mórz i modele potwierdzające wyniki najnowszych badań dotyczących powodzi przybrzeżnych są dostępne w repozytorium danych Wspólnego Centrum Badawczego ( LISCoAsT) ( ang. JRC prowadziło również projekty PESETA, w których wpływ zmiany klimatu na systemy przybrzeżne był objęty od czasu PESETA I w 2009 r.
Usługa Copernicus w zakresie zmian klimatu (C3S) wspiera politykę Unii Europejskiej w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków poprzez dostarczanie spójnych i wiarygodnych informacji na temat zmian klimatu. Usługa umożliwia użytkownikom dostęp do przykładów rzeczywistych zastosowań magazynu danych o klimacie dla kilku sektorów, w tym obszarów przybrzeżnych, pokazując, w jaki sposób można uzyskać dostęp do danych dotyczących klimatu, przekształcić je i nadać im znaczenie w celu sprostania konkretnym wyzwaniom związanym z klimatem i podejmowania decyzji związanych z klimatem.
Wskaźnik EOG Ekstremalne poziomy mórz i powodzie przybrzeżne pokazują przewidywaną zmianę częstotliwości powodzi w Europie zgodnie z dwoma różnymi scenariuszami, wymagającą planowania ochrony wybrzeża na szczeblu lokalnym lub regionalnym.
Ponadto szereg projektów badawczych wspieranych w ramach różnych programów UE przyczyniło się do uzyskania wiedzy na temat obszarów przybrzeżnych (np. RISES-AM, FAIR). W ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej ds. Usług Klimatycznych ECLISEA dąży do rozwoju nauki o klimacie przybrzeżnym w zakresie dynamiki powierzchni morza nad europejskimi wybrzeżami i morzami, opracowując zalecenia i najlepsze praktyki dotyczące aspektów klimatu przybrzeżnego i wpływu na wybrzeże. INSeaPTION ma nacelu zaprojektowanie i współtworzenie, wraz z użytkownikami, usług związanych z klimatem przybrzeżnym w oparciu o najnowocześniejsze podnoszenie się poziomu morza, wpływ, adaptację i transdyscyplinarną naukę.
Kilka projektów finansowanych przez UE przyczyniło się do wykazania potencjału NbS w zakresie łagodzenia powodzi i odporności wybrzeży (np. SARCC, ADAPTA BLUES, ADAPTO), dostarczając znacznej wiedzy i dowodów na ten temat, przy czym wysiłki badawcze koncentrują się w szczególności na interwencjach na małą skalę. RECONECT ma na celu szybkie wzmocnienie europejskich ram odniesienia dotyczących NbS w celu zmniejszenia ryzyka hydrometeorologicznego poprzez wykazanie, odnoszenie, zwiększanie skali i eksploatację wielkoskalowych NbS na obszarach wiejskich i naturalnych, w tym w strefach przybrzeżnych.
Wspieranie inwestycji i finansowania
Wieloletnie ramy finansowe UE (WRF) na lata 2021–27 wynoszą 1,21 bln EUR, a dodatkowe 807 mld EUR z unijnego instrumentu odbudowy nowej generacji. 30 % tego budżetu przeznaczone jest na działania przyczyniające się do realizacji celów klimatycznych.
Kluczowe instrumenty UE dostępne w celu wsparcia przystosowania się do zmiany klimatu to:
- Program LIFE wspiera zarówno projekty w zakresie łagodzenia zmiany klimatu, jak i przystosowania się do zmiany klimatu, obejmujące również kwestie obszarów przybrzeżnych.
- Program „Horyzont Europa” obejmuje obszar misji na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu oraz obszar misji na rzecz zdrowych oceanów, mórz, wód przybrzeżnych i śródlądowych. Proponowana misja „Starfish 2030” ma na celu odbudowę oceanów i wód do 2030 r., w tym również zintegrowane podejście do morza lądowego dla obszarów przybrzeżnych.
Kompleksowy przegląd można znaleźć na stronie poświęconej finansowaniu działań przystosowawczych przez UE.
Wspieranie wdrażania
Miasta nadbrzeżne i samorządy lokalne mają znaczącą władzę nad polityką i regulacjami dotyczącymi użytkowania gruntów, tak aby unijne i globalne inicjatywy (platformy i sieci) łączące samorządy lokalne mogły udzielać wsparcia we wdrażaniu środków dostosowawczych. Inicjatywy takie jak Porozumienie Burmistrzów w sprawie Energii i Klimatu oraz C40 ( w tym miasta przybrzeżne i delta) łączą władze lokalne na całym świecie we współpracy na rzecz zrównoważonych działań w zakresie zmiany klimatu.
Europejska platforma środków zatrzymywania wody naturalnej (NWRM) wspiera wdrażanie europejskiej polityki ochrony środowiska w zakresie zielonej infrastruktury jako sposób na przyczynienie się do realizacji zintegrowanych celów dotyczących ochrony i odbudowy przyrody oraz różnorodności biologicznej. Platforma NWRM obejmuje szeroki zakres rozwiązań i studiów przypadków, niektóre z nich są również istotne dla obszarów przybrzeżnych.
MRE adaptacji
W dyrektywie powodziowej podkreślono, że zmiana klimatu prowadzi do większego prawdopodobieństwa i negatywnych skutków powodzi, wzywając państwa członkowskie do zajęcia się zmianą klimatu we wstępnych ocenach ryzyka powodziowego i planach zarządzania ryzykiem powodziowym oraz do zajęcia się prawdopodobnym wpływem zmiany klimatu na występowanie powodzi w przeglądach planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Biorąc pod uwagę wzrost poziomu mórz i prawdopodobny wzrost ryzyka gwałtownych burz, oczekuje się, że powodzie będą miały coraz większe skutki na obszarach przybrzeżnych. Zgodnie z najnowszym europejskim przeglądem planów zarządzania ryzykiem powodziowym 24 z 26 państw członkowskich uwzględniło przynajmniej niektóre aspekty zmiany klimatu w swoich planach zarządzania ryzykiem powodziowym, a dziesięć dostarczyło silnych dowodów na to, że uwzględniono skutki zmiany klimatu. Jednak tylko kilka państw członkowskich opisało metody sprawdzania skuteczności środków w obliczu scenariuszy zmiany klimatu, podczas gdy kilka państw członkowskich określiło środki, które odnoszą się do zmiany klimatu z podejściem bez żalu.
Zmiana klimatu, z uwzględnieniem powodzi, jest również uwzględniona w planach gospodarowania wodami w dorzeczu (RBMP) ramowej dyrektywy wodnej, która obejmuje również wody przybrzeżne, wraz z oceną presji wynikających ze zmiany klimatu. W europejskim przeglądzie drugiego planu gospodarowania wodami w dorzeczu wspomina się, że tylko jedna trzecia państw członkowskich zastosowała konkretne środki w celu przystosowania się do zmiany klimatu.
Wyróżnione wskaźniki
Relevant tile
- Podnoszenie się poziomu mórz na świecie i w Europie
- Arkusze lodu Grenlandii i Antarktyki (brak dalszych aktualizacji)
- Stężenie tlenu w europejskich wodach przybrzeżnych i morskich
- Skrajne poziomy mórz i powodzie przybrzeżne
- Huragany (brak dalszych aktualizacji)
- Ofiary śmiertelne związane z powodziami
- Podnoszenie się poziomu mórz na świecie i w Europie
- Arkusze lodu Grenlandii i Antarktyki (brak dalszych aktualizacji)
- Co roku najwyższa wysoka woda, 2070–2100
Zasoby
Relevant tile
- Motywacja gospodarcza do zwiększenia przybrzeżnych obroń przeciwpowodziowych w Europie
- Globalne probabilistyczne prognozy skrajnego poziomu mórz wskazują na nasilenie zagrożenia powodziowego na obszarach przybrzeżnych
- Przystosowanie się do zmieniającego się klimatu w zarządzaniu strefami przybrzeżnymi
- Reagowanie na podnoszenie się mórz. Krajowe podejścia OECD do przeciwdziałania ryzyku związanemu z wybrzeżem
- Rozwiązania oparte na zasobach przyrody na rzecz łagodzenia skutków powodzi i odporności wybrzeża – analiza projektów finansowanych przez UE
- Niwelowanie różnic w zakresie innowacji w zakresie odporności na klęski żywiołowe
- Odbudowa ekosystemu morskiego w zmieniających się morzach europejskich
Wyróżnione studia przypadków
Relevant tile
- Adaptacyjna renowacja dawnych solowni w Camargue, południowa Francja
- Sand Motor – budynek z rozwiązaniem przyrodniczym w celu poprawy ochrony wybrzeża wzdłuż wybrzeża Delfland (Niderlandy)
- Wdrożenie zintegrowanego centralnego planu bezpieczeństwa przybrzeżnego we Flandrii
- Transgraniczny odskakowany obszar ochrony przeciwpowodziowej i przyrody: Hedwige i Prosper Polders
- Zintegrowany plan obejmujący ochronę przeciwpowodziową: plan Sigma (ujścia Scheldt, Belgia)
- Odbudowa siedlisk i zintegrowane zarządzanie w delcie Ebro w celu poprawy ochrony różnorodności biologicznej i odporności na zmianę klimatu
- Odbudowa górnego ujścia rzeki Oka, część rezerwatu biosfery Urdaibai