Dywersyfikacja produktów i systemów rybołówstwa i akwakultury

Dywersyfikacja rybołówstwa i akwakultury oznacza istotną zmianę w działalności produkcyjnej, odpowiadającą na zmiany w dostępności zasobów rybnych (w odniesieniu do rybołówstwa) lub zmiany stanu środowiskowego systemu morskiego wynikające z wyzwań klimatycznych i innych. Strategie dywersyfikacji obejmują przejście na gatunki alternatywne lub – w przypadku akwakultury – nowe szczepy genetyczne, a także praktyki zarządzania bardziej odpowiednie do zmieniających się warunków. Proces adaptacji może również obejmować inicjatywy dywersyfikacji przedsiębiorstw (tymczasowej lub stałej) poza sektorem, rozwój nowej działalności związanej z rybołówstwem (np. ekoturystyki ze statkami rybackimi), która może zapewnić operatorom uzupełniające źródła dochodu. Dywersyfikacja jest procesem prowadzonym przez indywidualnych producentów lokalnych lub lepiej przez sieci i stowarzyszenia producentów o silniejszych zdolnościach biznesowych i korzystający ze współpracy międzysektorowej z innymi powiązanymi przedsiębiorstwami (np. rynkiem, turystyką) oraz ze wsparcia władz publicznych.

W odniesieniu do rybołówstwa działania obejmują dostosowanie narzędzi połowowych (nowe zrównoważone narzędzia lub narzędzia elastyczne zdolne do połowu różnych gatunków, lepiej dostosowane do zmieniających się warunków w różnych środowiskach) oraz dostosowanie statków, które mogą wykorzystywać zasoby rybne w różnych lokalizacjach, zwiększając mobilność rybaków w miarę zmiany dystrybucji zasobów rybnych przy zmieniających się warunkach oceanicznych.

W przypadku akwakultury zmiany w gatunkach hodowlanych lub różnych szczepach genetycznych mogą przyczynić się do zmniejszenia podatności sektora na zmiany klimatu, przenosząc się w kierunku organizmów bardziej odpornych na zmianę klimatu, które rosną lepiej w zmienionych warunkach. Na przykład wtargnięcia soli fizjologicznej i gwałtowne burze sprzyjają hodowli słonawej wody i gatunków euryhaliny, podczas gdy wysokie temperatury wody i mętność mogą sprzyjać gatunkom, które tolerują niski poziom rozpuszczonego tlenu. Inne zmiany w praktykach akwakultury są w coraz większym stopniu promowane w celu poprawy efektywności środowiskowej, wydajności i rentowności produkcji akwakultury, co ma pozytywny wpływ na łagodzenie zmiany klimatu i przystosowanie się do niej, nawet jeśli zmiana klimatu nie jest wyraźnie uwzględniona wśród głównych czynników. Przykłady obejmują recyrkulacyjne systemy akwakultury, zintegrowaną akwakulturę multitroficzną i akwakulturę przybrzeżną, które stwarzają dodatkowe możliwości wykorzystania nowych gatunków lub szczepów w akwakulturze. Oparte na analizie ryzyka podziały na strefy i umiejscowienie akwakultury, w tym ryzyko wynikające ze zmienności i zmiany klimatu, mogą wspierać dywersyfikację w każdym przypadku, gdy nowe obszary produkcji są w trakcie badania, unikając strat gospodarczych wynikających z wyborów, które nie uwzględniają w należyty sposób wszystkich obaw i zagrożeń. Dywersyfikacja akwakultury była przedmiotem warsztatów technicznych FAO, które odbyły się w Rzymie w czerwcu 2016 r., podkreślając jego rolę w zapewnianiu odporności w obliczu zmieniającego się klimatu i innych czynników zewnętrznych, dodając do systemów akwakultury ubezpieczenia ekonomiczne, społeczne i ekologiczne.

Bardzo ważne jest, aby działania na rzecz dywersyfikacji nie zwiększały nakładu połowowego i były spójne z celami określonymi we wspólnej polityce rybołówstwa, dążąc do zrównoważonego rybołówstwa, a także ochrony zasobów rybnych i zasobów morskich. W każdym przypadku dywersyfikacja złowionych lub uprawianych gatunków powinna być zgodna z naukowymi ocenami dotyczącymi zdrowia ekosystemów, bezpieczeństwa biologicznego i bezpieczeństwa biologicznego, a także kompleksowymi badaniami gospodarczymi i społecznymi. Ponadto dywersyfikacja produktów i systemów nie może prowadzić do większej wrażliwości sektora w perspektywie średnio- i długoterminowej na osiągnięcie korzyści w perspektywie krótkoterminowej. Niezrównoważone praktyki, takie jak połowy wykraczające poza granice zrównoważonego rozwoju lub w nowej lokalizacji bez zapewnienia zrównoważonego rozwoju lub bez zrównoważonych narzędzi połowowych, są przykładami reakcji na niedostosowanie się do wyzwań związanych z klimatem i innymi zmianami, co ma długoterminowe szkodliwe skutki dla stad i ekosystemów morskich.

Dywersyfikacja produktów pochodzących z akwakultury i rybołówstwa oznacza również dywersyfikację rynków, które powinny dostosować się do wyzwań i możliwości wynikających ze zmian klimatu. W tym kontekście działania obejmują środki mające na celu zwiększenie postrzegania przez konsumentów produktów rybołówstwa posiadających markę zrównoważonego rozwoju oraz zmianę zachowań konsumentów. Należy wspierać popyt konsumentów na gatunki alternatywne oraz promować sprzedaż połowów nowych gatunków, co wynika również z badań przypadków opracowanych w ramach finansowanego w ramach programu „Horyzont 2020” ClimeFish (np. rybołówstwo na Morzu Adriatyckim, rybołówstwo na zachód od Szkocji).

Wreszcie przejście z rybołówstwa na zrównoważoną akwakulturę, przejście z produkcji morskiej na produkcję śródlądową i rozwijanie uzupełniającej działalności gospodarczej na rybołówstwo i akwakulturę (np. inicjatywy związane z turystyką z wykorzystaniem statków rybackich) to inne przykłady dywersyfikacji poza sektorem, łagodzenia presji na zasoby rybne i tworzenia nowych możliwości biznesowych opartych na mniej podatnych na zagrożenia zasobach. W związku z tym wyniki finansowanego w ramach programu „Horyzont 2020” projektu Muses, którego celem było zbadanie możliwości wielokrotnego korzystania z mórz europejskich, wskazują kilka przykładów dywersyfikacji rybołówstwa w kierunku działalności związanej z ekoturystyką, przyczyniając się do zmniejszenia presji połowowej, promowania zrównoważonych praktyk połowowych i zapewnienia rybakom uzupełniających źródeł dochodu.

Kategorie IPCC

Instytucjonalne: polityki i programy rządowe, Społeczne: behawioralne

Udział zainteresowanych stron

Rybacy i podmioty zajmujące się akwakulturą, zwłaszcza skupieni w stowarzyszeniach spółdzielczych, są głównymi podmiotami dywersyfikacji, które mogą również korzystać z innych przedsiębiorstw handlowych (przetwórstwa, organizacji zajmujących się wprowadzaniem do obrotu) oraz stowarzyszeń konsumentów, aby osiągnąć wspólnie uzgodnione cele. Ważną rolę mogą odgrywać organy publiczne, takie jak decydenci i organy regulacyjne, wdrażające lokalnie politykę europejską i krajową oraz wypuszczające licencje na nowe działania, co umożliwia i uelastycznia proces dywersyfikacji.

Czynniki sukcesu i czynniki ograniczające

Przyjęcie narzędzi i statków przystosowanych do połowów różnych gatunków lub w różnych siedliskach może wymagać większych statków do dłuższych rejsów i znacznych inwestycji w rozwój narzędzi. Dłuższe podróże i dłuższy czas spędzony na morzu oznaczają również wyższe koszty zarobków za paliwo i załogę oraz zwiększoną ekspozycję na ryzyko. W tym kontekście wszelkie nowe praktyki powinny być rozwijane z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju określonych we wspólnej polityce rybołówstwa i nie powinny prowadzić do nadmiernej eksploatacji zasobów rybnych.

Dostęp do kapitału i kosztów nowych statków jest kwestią o zasadniczym znaczeniu, zwłaszcza w przypadku mniejszych przedsiębiorstw, podczas gdy zmiana narzędzi połowowych nie jest możliwa nawet w przypadku wysoko wyspecjalizowanych statków, takich jak drabiny belkowe. Ponadto zmiana łowisk może przenosić statki na wody innych krajów, co wymaga umów połowowych i zarządzania transgranicznego w odniesieniu do przydziału kwot.

W przypadku akwakultury koszty opracowania technik dla nowych gatunków hodowlanych oraz czas potrzebny na wprowadzenie tych gatunków na rynek są znacznymi ograniczeniami, a także ograniczeniami legislacyjnymi i zarządczymi, utrudniającymi zmiany i elastyczność.

Ogólnie rzecz biorąc, rozwój badań i innowacje technologiczne, również wspierane przez inwestycje publiczne, mogą pomóc w znalezieniu alternatywnych gatunków, szczepów dostosowanych do klimatu oraz nowych systemów rolnictwa lub zbiorów, które zmniejszają podatność na zmianę klimatu. Jeśli chodzi o dywersyfikację w akwakulturze, zwłaszcza w nowe technologie produkcji i nowe obszary geograficzne, kluczowe czynniki sukcesu są reprezentowane przez odpowiednie regulacje prawne i ewentualnie zachęty, które zachęcają do rozwoju technologicznego i zmian biznesowych.

Kampanie informacyjne i działania edukacyjne mogą pomóc w zmianach behawioralnych konsumentów, otwieraniu rynków na nowe gatunki. Inicjatywy szkoleniowe dla rybaków i podmiotów zajmujących się akwakulturą mogą również sprzyjać procesowi dywersyfikacji, zachęcając do tworzenia nowych możliwości biznesowych, w tym związanych z turystyką.

Koszty i korzyści

W istniejących przykładach przystosowania się do zmiany klimatu na ogół brakuje informacji na temat kosztów, biorąc również pod uwagę, że niewiele jest dowodów na to, że inicjatywy dywersyfikacyjne są obecnie wykorzystywane w odpowiedzi na zmiany klimatu. Oczekuje się, że koszty będą bardzo zmienne, biorąc pod uwagę różne możliwości dywersyfikacji zawarte w tym wariancie dostosowawczym. Koszty inwestycji związane ze zmianą produktów i systemów są zgłaszane jako główne ograniczenia w przystosowaniu się, zwłaszcza w przypadku małych przedsiębiorstw.

Aspekty Prawne

W ramach wspólnej polityki rybołówstwa Europejski Fundusz Morski i Rybacki wspiera europejskie sektory rybołówstwa i akwakultury w kierunku bardziej zrównoważonych praktyk połowowych oraz społeczności przybrzeżnych w dywersyfikacji ich gospodarek. Chociaż EFMR nie jest ściśle związany ze zmianą klimatu, wspiera (zgodnie z priorytetem 1 Unii dotyczącym zrównoważonego rozwoju rybołówstwa) inwestycje przyczyniające się do dywersyfikacji dochodów rybaków poprzez rozwój działań uzupełniających. Zgodnie z dokumentem roboczym służb Komisji dotyczącym zasad i zaleceń dotyczących włączenia kwestii związanych z przystosowaniem się do zmiany klimatu do programów operacyjnych EFMR (SWD(2013) 299 final) może to doprowadzić do złagodzenia presji na stada ryb i stworzenia przedsiębiorstw odpornych na obecne i przewidywane zmiany warunków klimatycznych.

Czas wdrożenia

Często brakuje informacji dotyczących ram czasowych związanych ze strategiami adaptacyjnymi i ocenami sukcesu w sektorach rybołówstwa i akwakultury. Potrzebne są dalsze badania, aby ocenić czas adaptacji. Czas zależy również od różnych rodzajów działań i różni się od planowanych działań dostosowawczych (obejmujących zarządzanie, zmiany legislacyjne i polityczne) oraz adaptacji reaktywnej, w tym autonomicznej modernizacji systemów rybołówstwa i akwakultury w odpowiedzi na zmienność klimatyczną.

Okres użytkowania

Strony internetowe:

Bibliografia: