Towarzystwo ubezpieczeniowe wspierające działania adaptacyjne w małych i średnich przedsiębiorstwach w Turynie (Włochy)

Włochy stoją w obliczu powszechnych zagrożeń związanych z klimatem, które prawdopodobnie zostaną spotęgowane przez zmianę klimatu. MŚP są niezwykle narażone na ryzyko związane z klimatem, a straty i szkody związane z klimatem rosną w sektorze MŚP. Bezpośrednie skutki (na przykład dla sprzętu lub towarów) oraz straty pośrednie spowodowane zawieszeniem działalności mogą mieć istotny wpływ na przedsiębiorstwa. Włoskie Stowarzyszenie Maklerów Ubezpieczeniowych (AIBA) szacuje, że 90% włoskich przedsiębiorstw, które musiały przerwać działalność na ponad tydzień z powodu wydarzeń związanych z klimatem, zbankrutowało w ciągu jednego roku.

Pomimo powagi skutków związanych z klimatem zagrożenia naturalne rzadko są uwzględniane w planach ryzyka przedsiębiorstw, w tym małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych i przemysłowych. Ponadto działania przystosowawcze w przedsiębiorstwach prywatnych nie są wspierane przez szczególne krajowe instrumenty finansowe lub fiskalne. Ponadto tylko kilka włoskich władz lokalnych poczyniło znaczne postępy w planowaniu przystosowania się do zmiany klimatu. w związku z tym większość władz lokalnych nie jest w stanie wspierać MŚP w swoich jurysdykcjach w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Ponadto, chociaż dane dotyczące zagrożeń klimatycznych są dostępne we Włoszech, są one rozpowszechniane na różnych platformach i nie zawsze są łatwo dostępne i zrozumiałe.

Projekt DERRIS miał na celu opracowanie nowego modelu partnerstwa publiczno-prywatnego między ubezpieczycielami z Turynu, władzami lokalnymi i MŚP. Partnerstwa koncentrowały się na: (i) przekazywanie wiedzy na temat oceny ryzyka i zarządzania nim przez ubezpieczycieli publicznym i prywatnym planistom ds. przystosowania się do zmiany klimatu oraz (ii) promowanie opracowywania i wdrażania planów przystosowania się do zmiany klimatu dla MŚP i okręgów przemysłowych. Ocenę ryzyka klimatycznego przeprowadzono równolegle na poziomie przedsiębiorstwa i powiatu, mając na celu lepszą interakcję między zainteresowanymi stronami z sektora prywatnego, sektorem ubezpieczeń i lokalnymi organami ds. przystosowania się do zmiany klimatu.

Partnerstwo publiczno-prywatne zostało opracowane i wdrożone w fazie pilotażowej w sześciu obszarach przemysłowych i produkcyjnych w północnej części miasta Turyn. Opierał się on na współpracy między administracją miasta, Unipolem (włoską spółką holdingową świadczącą usługi finansowe) i 32 wybranymi MŚP w latach 2016–2017. W tym okresie zespół Unipolu ds. zapobiegania stratom wspierał uczestniczące przedsiębiorstwa i władze lokalne wymaganą wiedzą fachową. W szczególności stanowił on podstawę opracowania planów działania w zakresie przystosowania się przedsiębiorstw do zmiany klimatu (CAAP) dla MŚP oraz zintegrowanego planu przystosowania się do zmiany klimatu (IDAP) dla wybranego obszaru, we współpracy między podmiotami prywatnymi (w tym MŚP) a publicznymi zainteresowanymi stronami i miastem. IDAP zawiera ważne kroki przygotowawcze do nadchodzącego planu adaptacji miasta.

Zidentyfikowano sześć pilotażowych obszarów przemysłowych i produkcyjnych w Turynie, w których przeanalizowano niedawne wydarzenia klimatyczne dotyczące wybranych zagrożeń (powodzie, intensywne opady, pioruny, ekstremalne temperatury, wiatr, grad i osuwiska), które dotknęły obszary z obecnością MŚP. MŚP uczestniczące w projekcie pochodziły z różnych sektorów: produkcja mechaniczna (12 przedsiębiorstw), produkcja chemiczna (6), usługi i handel (odpowiednio 5 i 4), produkcja żywności (3) i rękodzieło (2). Uczestniczące przedsiębiorstwa były na ogół małe. Większość (24 przedsiębiorstwa) zatrudniała od 5 do 20 pracowników, podczas gdy tylko jedno MŚP zatrudniało ponad 250 pracowników. 13 przedsiębiorstw doświadczyło już szkód spowodowanych zdarzeniami pogodowymi lub klimatycznymi, a 14 wdrożyło pewne środki zapobiegawcze przeciwko szkodom spowodowanym zdarzeniami pogodowymi lub klimatycznymi.

W przypadku uczestniczących MŚP wsparcie zapewnili eksperci z zespołu UNIPOL ds. zapobiegania stratom podczas dwóch kontroli na miejscu, które koncentrowały się na ocenie podatności na zjawiska klimatyczne, wyborze możliwych rodzajów ryzyka oraz potencjalnych działaniach mających na celu ograniczenie ryzyka, które należy uwzględnić w CAAP. Podczas tych wizyt przetestowano również kwestionariusz wykorzystany w narzędziu CRAM, a następnie opracowano narzędzie. To internetowe narzędzie zostało stworzone w celu zapewnienia transferu know-how w zakresie oceny ryzyka i zarządzania ryzykiem do MŚP, również po zakończeniu projektu. CRAM przedstawia informacje na temat ryzyka związanego z klimatem w oparciu o lokalizację geograficzną (np. lokalizację w odniesieniu do stref ryzyka powodziowego) i automatycznie generuje produkty istotne dla CAAP na podstawie informacji przekazanych przez MŚP w kwestionariuszu.

MŚP, które wzięły udział w projekcie, określiły trzy główne rodzaje podejścia do przystosowania się do zmiany klimatu:

• zapobieganie ryzyku, zarządzanie ryzykiem i zarządzanie sytuacjami nadzwyczajnymi;
• uwzględnianie kwestii przystosowania się do zmiany klimatu w procedurach zarządzania i procedurach operacyjnych,
• Wdrażanie rozwiązań w zakresie zielonej infrastruktury (takich jak zielone dachy) i poprawa efektywności wykorzystania wody.

Ocenę ryzyka klimatycznego przeprowadzono równolegle na poziomie przedsiębiorstwa i powiatu, mając na celu lepszą interakcję między zainteresowanymi stronami z sektora prywatnego, sektorem ubezpieczeń i lokalnymi organami ds. przystosowania się do zmiany klimatu. W fazie pilotażowej, która odbyła się w Turynie, 28 z pierwszych 32 przedsiębiorstw zakończyło swoje CAAP, obejmujące łącznie 565 działań (mediana 20 działań na plan). Niektóre MŚP wprowadziły lub zmodernizowały rozwiązania w zakresie zielonej infrastruktury; inne przedsiębiorstwa wprowadziły mobilne lub stałe środki ochrony przeciwpowodziowej (ściany, bramy lub bariery). Niektóre MŚP opracowały rutynowe procedury regularnej kontroli rynien (w celu zmniejszenia ryzyka zalania) i wydajności maszyny w podwyższonych temperaturach. Jedno przedsiębiorstwo dostosowało swój nowy budynek na etapie budowy zgodnie z informacjami o lokalnym ryzyku powodziowym, podnosząc poziom podłogi i zmieniając układ ścian, aby zmniejszyć potencjalne szkody. Wiele przedsiębiorstw zmieniło swoje systemy organizacyjne i systemy zarządzania, na przykład wprowadzając szczegółowe plany przywracania gotowości do pracy po wystąpieniu sytuacji nadzwyczajnej, wyznaczając personel do monitorowania alarmów alarmowych lub tworząc rezerwy budżetowe na środki przywracania gotowości do pracy.

Równolegle w ramach projektu DERRIS miasto Turyn otrzymało wsparcie w opracowaniu Zintegrowanego Miejskiego Planu Adaptacyjnego (IDAP) z udziałem kilku departamentów miejskich. Plan i związane z nim działania (ustrukturyzowany proces zaangażowania zainteresowanych stron i międzysektorowa grupa robocza ds. zmiany klimatu utworzona w Turynie) miały na celu przygotowanie dalszych prac nad kompleksową strategią przystosowania się do zmiany klimatu i planem działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu dla miasta Turynu. Ponadto IDAP obejmował określenie środków przystosowawczych związanych z tworzeniem nowych środków w zakresie zielonej infrastruktury oraz utrzymaniem i ulepszaniem istniejących środków, w szczególności sieci terenów zielonych i miejskich cieków wodnych.

Po fazie pilotażowej w Turynie partnerstwo rozszerzono na dziesięć innych włoskich miast, a 128 MŚP skorzystało z internetowego narzędzia CRAM do oceny ryzyka klimatycznego i sfinalizowania swoich CAAP. Z analizy tych planów wynika, że powodzie są najważniejszym zagrożeniem klimatycznym (zajęto się nimi w około 25 % środków), a następnie ulewne deszcze (18 %). Inne zagrożenia, takie jak wiatr, błyskawice, niedobór wody, ekstremalne temperatury, zostały uwzględnione w około 12% środków dla każdego z oddziaływań, a grad i osuwiska tylko o 5% każdy. W planach 128 MŚP uwzględniono następujące rodzaje środków:

• procedury operacyjne i zarządcze (38 %);
• interwencje dotyczące infrastruktury i instalacji (34 %);
• działania dotyczące procedur operacyjnych wczesnego ostrzegania (11 %);
• działania poprawiające oszczędne gospodarowanie wodą (14%);
• działania w zakresie zielonej infrastruktury (3 %).

Aby usunąć bariery utrudniające wdrażanie środków przystosowawczych, w ramach projektu DERRIS zbadano istniejące instrumenty finansowe na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu we Włoszech i w Europie oraz wniesiono wkład w debatę publiczną na szczeblu europejskim na temat roli ubezpieczycieli jako inwestorów finansujących działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Działania te uwzględniono przy formułowaniu zestawu ogólnych wymogów i wytycznych dotyczących instrumentów finansowych wspierających organy publiczne, zwłaszcza na szczeblu lokalnym, oraz przedsiębiorstwa prywatne w działaniach związanych z przystosowaniem się do zmiany klimatu. W nawiązaniu do wytycznych i zaleceń dotyczących bezpośredniego finansowego i pośredniego wsparcia fiskalnego na rzecz działań przystosowawczych DERRIS udostępnił instrument finansowy mający na celu wsparcie MŚP we wdrażaniu działań w zakresie zapobiegania ryzyku klimatycznemu i zarządzania nim zawartych w ich CAAP, składający się z pożyczek (od 10 000 EUR do 100 000 EUR) udzielonych przez oddział bankowy Unipolu „Unipol Banca”.

Po zakończeniu projektu w 2018 r. kontynuowane są działania związane z kapitalizacją, w które od 2019 r. zaangażowane są kolejne cztery miasta (w tym Mediolan). Ponadto narzędzie CRAM służące do oceny ryzyka klimatycznego i wspierania MŚP w planowaniu planów przystosowania się do zmiany klimatu jest nadal aktywne w internecie.

Aby ułatwić zaangażowanie MŚP, w partnerstwo zaangażowano szerokie grono podmiotów lokalnych. Należały do nich organizacje branżowe, Izby Handlowe, UnipolSai (oddział ubezpieczeniowy grupy Unipol), agencje Unipol oraz Unipol Banca (oddziały bankowe Unipolu). Oddziały regionalne Unipolu odegrały kluczową rolę we wspieraniu władz lokalnych w angażowaniu organizacji handlowych i przekonywaniu MŚP do udziału. Większość z tych lokalnych podmiotów zgodziła się na udział w sesjach szkoleniowych, ponieważ uznano, że jest to bardzo skuteczny sposób na zwiększenie ich świadomości na temat wpływu zmiany klimatu na przedsiębiorstwa oraz potencjalnych korzyści płynących z planów przystosowania się do zmiany klimatu dla zapewnienia ciągłości działania. W ten sposób powstał efekt kuli śnieżnej, dzięki któremu organizacje uczestniczące stały się ambasadorami projektu DERRIS i pomogły w rozpowszechnianiu wiedzy i narzędzi stworzonych w ramach projektu wśród innych MŚP.

Zaangażowanie MŚP w działania projektowe w każdym z miast stanowiło duże wyzwanie, któremu udało się sprostać dzięki zaangażowaniu organizacji branżowych.

Przygotowanie zintegrowanego miejscowego planu przystosowania się do zmiany klimatu w Turynie położyło podwaliny pod bardziej kompleksowe działania w zakresie miejskiego planowania przystosowania się do zmiany klimatu poprzez utworzenie międzysektorowej grupy roboczej ds. przystosowania się do zmiany klimatu oraz struktury zaangażowania zainteresowanych stron.

W związku z niskim poziomem świadomości na temat zagrożeń związanych z klimatem i wariantów ograniczania ryzyka dostępność zasobów finansowych (finansowanie, konkretne pożyczki lub instrumenty fiskalne) wydaje się być kluczowym czynnikiem ograniczającym wdrażanie przystosowania się do zmiany klimatu.

Projekt był finansowany w ramach programu LIFE. Całkowity budżet wyniósł ponad 1,3 mln euro, z czego 60% (790 299) zostało sfinansowane przez UE. Celem projektu nie było uzyskanie bezpośrednich korzyści ekonomicznych, a koszty, których uniknięto dzięki lepszemu zarządzaniu ryzykiem, nie zostały określone ilościowo. Inicjatywa ta przyczyniła się do zwiększenia świadomości na temat zagrożeń klimatycznych wśród MŚP, poszerzenia dostępnej wiedzy na temat zwiększenia gotowości MŚP na wypadek klęsk żywiołowych i przystosowania się do zmiany klimatu oraz wsparcia opracowywania planów działania przedsiębiorstw w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu.

projekt DERRIS realizowany od dnia 1 września 2015 r. do dnia 30 września 2018 r.; działania UNIPOL-u, takie jak wsparcie dla władz lokalnych zainteresowanych powieleniem modelu partnerstwa publiczno-prywatnego, organizacja spotkań z MŚP oraz aktualizacja narzędzia CRAM, są prowadzone do 2023 r.

Plany działania przedsiębiorstw w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu mają perspektywę długoterminową; plany, w tym ocena ryzyka klimatycznego i identyfikacja reakcji, podlegają corocznemu przeglądowi.

Marjorie Breyton
UNIPOL GRUPPO S.P.A.
Via Stalingrado 37, 40128 Bologna, Italy
Tel.: + 39 051 5072375
E-mail: marjorie.breyton@unipolsai.it