Osuwiska

Bezpośredni i pośredni wpływ osuwisk na zdrowie

Kwestie zdrowotne

Osuwiska odnoszą się do szeregu różnych zagrożeń, które wiążą się z ruchem gruntu, w tym przepływem błota, osuwiskami lub opadami skalnymi. Często występują one wraz z innymi zagrożeniami, takimi jak powodzie, i są najczęstsze na obszarach górskich. Osuwiska mogą powodować różne bezpośrednie skutki dla zdrowia, w tym ofiary śmiertelne, urazy (np. złamane kości, urazy wewnętrzne, uraz głowy) i silny stres psychiczny, gdy obserwuje się zniszczenie i śmierć (np. stres psychiczny, lęk, depresja, zespół stresu pourazowego (PTSD)) (Kennedy i in., 2015). Dotkliwość skutków jest przynajmniej częściowo spowodowana prędkością osuwiska, zaskakując ludzi i pozostawiając niewiele czasu na ostrzeżenie i uruchomienie procedur awaryjnych (Petrucci, 2022).

Osuwiska mają również pośredni wpływ na zdrowie ludzi. Zakłócenia w infrastrukturze, placówkach opieki zdrowotnej i sieciach transportowych mogą utrudniać działania w zakresie reagowania kryzysowego, zmniejszać dostępność opieki zdrowotnej i opóźniać leczenie, co pogłębia problemy zdrowotne (Kennedy i in., 2015). Ponadto zakłócona infrastruktura, w tym systemy sanitarne i zaopatrzenia w wodę, a także skutki ekologiczne mogą obniżyć jakość wody i spowodować infekcje, jeśli ludzie wejdą w kontakt z zanieczyszczoną wodą, ziemią lub żywnością. Konsekwencje społeczno-gospodarcze, takie jak przesiedlenia po osunięciu się ziemi i utrata pracy, mienia i środków do życia, mogą dodatkowo prowadzić do długoterminowych skutków dla zdrowia psychicznego (Kennedy i in., 2015). Pracownicy zajmujący się odbudową i wolontariusze zaangażowani w działania związane z usuwaniem osuwisk są szczególnie narażeni na zagrożenia dla zdrowia, w tym choroby, obrażenia i śmierć.

Obserwowane skutki

W latach 1995-2014 27 krajów[1] w regionie europejskim odnotowało 1370 zgonów i 784 obrażenia w 476 śmiertelnych osuwiskach (Haque i in., 2016). Kiedy zidentyfikowano przyczynę osuwiska, było to najczęściej spowodowane ekstremalnymi zdarzeniami pogodowymi, takimi jak obfite opady deszczu i powodzie. W niektórych innych przypadkach osuwiska były spowodowane górnictwem, działalnością przemysłową lub trzęsieniami ziemi (Haque i in., 2016). Ogólnie rzecz biorąc, osoby mieszkające na obszarach górskich, takich jak Alpy lub na obszarach górskich w Turcji, są najbardziej dotknięte osuwiskami, ale inne czynniki, takie jak właściwości gleby, pokrycie terenu i przepływ wody, również mają wpływ na prawdopodobieństwo osunięcia się ziemi. W latach 1995–2014 obserwowano tendencję wzrostową osuwisk, która była najbardziej widoczna w latach 2008–2014. W niektórych krajach, takich jak Włochy i Turcja, gdzie odnotowano 43 % wszystkich śmiertelnych osuwisk, w drugiej połowie okresu 1995–2014, a zwłaszcza w ciągu ostatnich 5 lat, zaobserwowano o wiele więcej osuwisk, spowodowanych głównie zjawiskami naturalnymi, takimi jak obfite opady deszczu i powodzie (Haque i in., 2016). Dostępne są bardzo ograniczone informacje ilościowe na temat wpływu osuwisk na zdrowie, wykraczającego poza liczbę ofiar śmiertelnych lub urazów, oraz prawie brak danych na temat wpływu osuwisk na zdrowie psychospołeczne i psychiczne w Europie (Kennedy i in., 2015).

Przewidywane skutki

Oczekuje się, że wraz ze zmianą klimatu częstotliwość i skala osuwisk będą nadal rosnąć, zwłaszcza w regionach alpejskich i w dużej mierze spowodowane wzrostem ekstremalnych opadów (Haque i in., 2016; Auflič i in., 2023). Niemniej jednak spójne zrozumienie przyszłego wpływu zmiany klimatu na osuwiska i ich wpływu na zdrowie w Europie jest niewyraźne ze względu na złożoność wielu różnych mechanizmów i czynników środowiskowych (Olsson i in., 2019). Na przykład częste występowanie obfitych opadów deszczu i powodzi prawdopodobnie spowoduje więcej osuwisk. W wysokich pasmach górskich ocieplenie może również prowadzić do topnienia wiecznej zmarzliny i związanych z nią osuwisk. Z drugiej strony w górach niższego zasięgu, gdzie ocieplenie zmniejsza liczbę cykli zamrażania i rozmrażania, a tym samym warunki pogodowe sprzyjające opadom skalnym, oczekuje się zmniejszenia osuwisk związanych z opadami skalnymi (Nissen i in., 2023). Ponadto wzrost liczby osuwisk niekoniecznie doprowadziłby do proporcjonalnego wzrostu wpływu na zdrowie. Wynikające z tego skutki dla zdrowia zależą również od skali osuwiska i liczby osób zagrożonych (Franceschini i in., 2022), co wynika ze zmian pokrycia terenu, gęstości zaludnienia i rozmieszczenia ludności (Casagli i in., 2017). W finansowanym przez UE projekcie SAFELAND dotyczącym ryzyka osuwisk w Europie oszacowano na przykład, że do 2090 r. zagrożona populacja wzrośnie o 15 % w porównaniu z 2010 r. (niezależnie od ogólnego spadku liczby ludności), podczas gdy tylko dodatkowe 1,5 % obszaru będzie narażone na osuwiska (głównie spowodowane zmianami w strukturze opadów) (Jaedicke i in., 2011).

Odpowiedź Policy

Nadzór przed osuwiskiem, w tym systemy identyfikacji stref ryzyka, monitorowania i wczesnego ostrzegania, może zapobiec utracie życia, mienia i źródeł utrzymania. Strefy ryzyka osuwisk zostały zidentyfikowane w całej Europie na europejskiej mapie podatności na osuwiska (ELSUSv2). W ramach finansowanego przez UE projektu GIMS opracowano zaawansowany, tani system monitorowania osuwisk i osiadania ziemi, który może wykrywać, kiedy wzgórza są przygotowane do osunięcia się, i dostarczać wczesnych oznak szybkiego, katastrofalnego ruchu. Norwegia i Włochy mają krajowe systemy wczesnego ostrzegania o osuwiskach, podczas gdy we Włoszech kilka samorządów regionalnych również obsługuje systemy wczesnego ostrzegania (Guzzetti i in., 2020).

Natychmiastowe działania po osuwisku, takie jak wydawanie wczesnych ostrzeżeń i aktywowanie służb poszukiwawczo-ratowniczych oraz pierwsza pomoc dla rannych (często część istniejących planów dotyczących klęsk żywiołowych), mogą znacznie zmniejszyć wpływ osuwisk na zdrowie. Wsparcie rządowe po przymusowych wysiedleniach z powodu takich zdarzeń jak osuwiska może również zmniejszyć długoterminowe skutki dla zdrowia psychicznego (Baseler i Hennig, 2023).

Na szczeblu UE żadna konkretna polityka nie odpowiada wyłącznie na osuwiska. Osuwiska są jednak wymieniane, często jako część wykazu zagrożeń, w kilku dokumentach ustawodawczych, takich jak rozporządzenie w sprawie wspólnych przepisów regulujące 8 funduszy UE. W szczególności w strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu nie wspomniano o osuwiskach.

[1] Podczas gdy osuwiska zostały zgłoszone w 37 krajach w regionie europejskim w latach 1995-2014, tylko 27 zgłoszonych ofiar, tj.

Odniesienia