Choroby przenoszone przez wektory

„Climate Suitability for the transmission of Dengue – Change in the vectorial capacity for the transmission of dengue from a 1950-1959 baseline, by vector” (Przydatność klimatyczna do przenoszenia dengi – zmiana zdolności wektorowej do przenoszenia dengi z poziomu bazowego z lat 1950–1959, według wektora).
_{Źródło: Watts, N. i in., 2021 r.
Uwaga: Dane odnoszą się do Europejskiego Regionu WHO}

Kwestie zdrowotne

Warunki klimatyczne (temperatura, wilgotność i poziomy opadów) ograniczają geograficzne i sezonowe rozmieszczenie chorób zakaźnych, a pogoda wpływa na czas i intensywność ognisk choroby. Wektorami przenoszącymi choroby o szczególnym znaczeniu dla Europy są komary Aedes albopictus (wektor dla chikungunya, denga i dirofilariasis), komary Aedes aegypti (wektor dla chikungunya, denga, żółta febra i zika), komary Culex (wektor dla gorączki Zachodniego Nilu), flebotomus sandflies (wektor dla leiszmaniozy) i kleszcze Ixodes ricinus (wektor dla boreliozy i kleszczowego zapalenia mózgu). Oprócz czynników klimatycznych na regionalne ryzyko chorób wpływają również takie czynniki, jak użytkowanie gruntów, kontrola wektorów, zachowanie ludzi, światowy handel i podróże oraz zdolności w zakresie zdrowia publicznego.

Obserwowane skutki

Ciepłe temperatury pozwoliły wielu przenoszącym choroby wektorom rozszerzyć swoje rozmieszczenie na północ i na wyższe wysokości w Europie. W ostatnich latach w południowej i południowo-wschodniej Europie (głównie od 2010 r.) wystąpiły lokalnie przenoszone ogniska dengi, chikungunyi, gorączki Zachodniego Nilu, a nawet malarii. Lepsza przydatność klimatyczna wektorów choroby przyczyniła się do wystąpienia tych ognisk.

Denga prowadzi głównie do choroby gorączkowej, ale ciężkie formy obejmują gorączkę krwotoczną i śmierć. Lokalnie przenoszone przypadki dengi w Europie kontynentalnej, gdzie występuje A. albopictus, nadal występują z większą częstotliwością. Do 2010 roku Europa była wolna od autochtonicznej transmisji dengi od wybuchu epidemii w Grecji w latach 1927/28 82 lata wcześniej. Pierwsze doniesienia o lokalnych przypadkach dengi w ostatnim czasie miały miejsce w Chorwacji i Francji w 2010 r. Od tego czasu sporadyczne ogniska choroby wystąpiły w latach 2013, 2014, 2015, 2018, 2019 i 2020 we Francji, Hiszpanii i Włoszech. Jedną z hipotez dotyczących tego, dlaczego częstotliwość występowania tych ognisk wydaje się rosnąć, jest to, że zmiany klimatyczne w południowej Europie poprawiły przydatność klimatyczną A. albopictus. Chociaż średnia przydatność dengi w Europie pozostała niska, rok 2018 był najbardziej odpowiednim rokiem odnotowanym dla obu gatunków-wektorów w tym regionie, przy czym zmiana w stosunku do poziomu bazowego z lat 50. wyniosła 25 % w przypadku A. aegypti i 60 % w przypadku A. albopictus. Tendencje wzrostowe można zaobserwować we wszystkich krajach UE.

Kleszczowe zapalenie mózgu (TBE) i borelioza (choroba z Lyme) to dwie najważniejsze choroby przenoszone przez kleszcze w Europie, z których obie są przenoszone głównie przez Ixodes ricinus. Kilka krajów europejskich zgłosiło, że Ixodes ricinus migrował na północ i na wyższe wysokości. Zgłoszone przypadki boreliozy to około 65 000 przypadków rocznie w UE. Średnie roczne zgłaszanie przypadków TBE wzrosło o około 400 % w europejskich obszarach endemicznych w ciągu ostatnich 30 lat, chociaż jest to prawie na pewno wynikiem solidniejszych metod wykrywania i diagnozowania. Wysoka częstość występowania obu chorób jest skorelowana z łagodnymi zimami i ciepłymi, wilgotnymi latami.

Przewidywane skutki

Przewiduje się, że ocieplenie klimatu poszerzy obszar nadający się do przenoszenia chorób przenoszonych przez wektory w Europie, głównie na północ. Szczegółowe analizy dotyczące zakażeń wirusem Zachodniego Nilu, dengi i chikungunya sugerują, że ekspansja nastąpi głównie na obrzeżach obecnych regionów transmisji. Jednak w scenariuszu wysokiej emisji w XXI^wieku duża część południowej Europy może zostać zaatakowana przez Aedes aegypti, które przenoszą dengę.

Odpowiedź Policy

Poprawa publicznej służby zdrowia może przeciwdziałać ekspansji wektorów chorób, takich jak wektory komarów Aedes, w perspektywie krótko- i średnioterminowej, ale zmiana klimatu sprawi, że takie wysiłki będą coraz trudniejsze i bardziej kosztowne. Obecność skutecznych systemów opieki zdrowotnej i zmiany w użytkowaniu gruntów powinny być wystarczające, aby zapobiec ponownemu pojawieniu się malarii w Europie pomimo rosnącej adekwatności klimatycznej.

Linki do dalszych informacji

• Wskaźniki przydatności klimatycznej do przenoszenia chorób zakaźnych – chikungunya, denga, malaria, wirus Zachodniego Nilu , Zika
  
• Wskaźniki dotyczące przydatności klimatycznej dla komarów tygrysich – przydatność, długość sezonu
  
• Strony internetowe zawierające informacje i dowody na temat chorób związanych z klimatem w odniesieniu do chikungunya, dengi, gorączki Zachodniego Nilu, malarii, kleszczowego zapalenia mózgu
  
• Wideo na temat rozprzestrzeniania się komarów i chorób przenoszonych przez komary w Europie
  
• Pozycje w katalogu zasobów
  
• Organizacja: Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób

Odniesienia

• EASAC, 2019, The imperative of climate action to protect human health in Europe [Imperatyw działań w dziedzinie klimatu w celu ochrony zdrowia ludzkiego w Europie], sprawozdanie polityczne EASAC nr 38, Komitet Doradczy ds. Nauki Europejskich Akademii Nauk.

• Lillepold, K. i in., 2019, „More arboviral disease outbreaks in continental Europe due to the warming climate?” [Więcej ognisk choroby arbowirusowej w Europie kontynentalnej ze względu na ocieplenie klimatu?], Journal of Travel Medicine 26(5), s. taz017 (DOI: 10.1093/jtm/taz017).

• Liu-Helmersson, J. i in., 2019, „Climate change may enable Aedes aegypti infestation in major European cities by 2100” [Zmiana klimatu może umożliwić zarażenie Aedes aegypti w dużych miastach europejskich do 2100 r.], Environmental Research 172, s. 693–699 (DOI: 10.1016/j.envres.2019.02.026).

• Semenza, J.C. i Suk, J.E., 2018, „Vector-borne diseases and climate change: perspektywa europejska”, FEMS Microbiology Letters 365(2) (DOI: 10.1093/femsle/fnx244).

• Watts, N. i in., 2021, „The 2020 report of The Lancet Countdown on health and climate change: reagowanie na zbieżne kryzysy”, The Lancet 397(10269), s. 129–170.

• WHO Europe, 2018, Public health and climate adaptation policies in the European Union [Zdrowie publiczne i polityka przystosowania się do zmiany klimatu w Unii Europejskiej], Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy, Kopenhaga.