eea flag

Αστικός πληθυσμός που είναι εκτεθειμένος σε συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικών ρύπων πάνω από επιλεγμένα πρότυπα της ΕΕ για την ποιότητα του αέρα, ΕΕ-27 και Ηνωμένο Βασίλειο
Πηγή: ΕΟΠ, υπέρβαση των προτύπων ποιότητας του αέρα στην Ευρώπη

Θέματα υγείας

Οι εκπομπές ατμοσφαιρικής ρύπανσης γενικά μειώνονται στην Ευρώπη. Ωστόσο, η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση θεωρείται ως ο σημαντικότερος περιβαλλοντικός κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία του ευρωπαϊκού πληθυσμού (ΠΟΥ, 2016). Οι σοβαρότεροι ρύποι της Ευρώπης, όσον αφορά τη βλάβη στην ανθρώπινη υγεία, είναι τα αιωρούμενα σωματίδια (PM), το διοξείδιο του αζώτου (NO2) και το τροποσφαιρικό όζον (O3).

Η έκθεση σε ατμοσφαιρικούς ρύπους οδηγεί σε ένα ευρύ φάσμα ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφαλικού επεισοδίου, της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, της τραχείας, του βρόγχου και του πνεύμονα, του επιδεινωμένου άσθματος και των λοιμώξεων του κατώτερου αναπνευστικού. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις σύνδεσης μεταξύ της έκθεσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση και του διαβήτη τύπου 2, της παχυσαρκίας, της συστηματικής φλεγμονής, της νόσου Αλτσχάιμερ και της άνοιας. Για περισσότερες πληροφορίες βλ.: Ατμοσφαιρική ρύπανση: πώς επηρεάζει την υγεία μας.

Αν και η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει το σύνολο του πληθυσμού, ορισμένες ομάδες είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από έκθεση σε αυτόν. Αυτό περιλαμβάνει παιδιά, ηλικιωμένους, έγκυες γυναίκες και άτομα με προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας. Σε μεγάλα τμήματα της Ευρώπης, οι ομάδες χαμηλότερου εισοδήματος είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν υψηλότερη έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση που ζουν δίπλα σε πολυσύχναστους δρόμους ή βιομηχανικές περιοχές (ΕΟΧ, 2018).

Παρατηρούμενες επιδράσεις

Το 2019, περίπου 307000 πρόωροι θάνατοι στην ΕΕ-27 οφείλονταν σε μακροχρόνια έκθεση σε σωματίδια με διάμετρο 2,5 μm ή μικρότερη (PM 2.5). Το διοξείδιο του αζώτου (NO2) συνδέθηκε με 40400 πρόωρους θανάτους και το τροποσφαιρικό όζον (O 3)με 16800 πρόωρους θανάτους (ΕΟΧ, 2021).

Τα τελευταία χρόνια, το ποσοστό του αστικού πληθυσμού που είναι εκτεθειμένο σε συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικών ρύπων πάνω από τις οριακές τιμές της ΕΕ και ο επακόλουθος αντίκτυπος στην υγεία έχει μειωθεί για τα ΑΣ2,5 και NO2 (βλ. σχήμα παραπάνω). Όσον αφορά το όζον σε επίπεδο εδάφους, η συγκέντρωση υποβάθρου στο βόρειο ημισφαίριο αυξάνεται στην Ευρώπη, ενώ οι παγκόσμιες τιμές αιχμής μειώνονται (Andersson et al., 2017· Orru et al., 2019· Paoletti et al., 2014).

Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι οι αρνητικές επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία εμφανίζονται επίσης κάτω από τα επίπεδα της οδηγίας της ΕΕ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, και αυτό αντικατοπτρίζεται στις νέες παγκόσμιες κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ για την ποιότητα του αέρα (ΠΟΥ, 2021). Δεδομένου ότι οι επικαιροποιημένες κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ είναι αυστηρότερες για τους περισσότερους ρύπους, το ποσοστό του αστικού πληθυσμού που εκτίθεται σε ανθυγιεινές συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικών ρύπων και οι σχετικές επιπτώσεις στην υγεία θα είναι μεγαλύτερο από τις προηγούμενες εκτιμήσεις.

Προβλεπόμενες επιπτώσεις

Οι αλλαγές στη θερμοκρασία, τις βροχοπτώσεις, τον άνεμο, την υγρασία ή την ηλιακή ακτινοβολία που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή επηρεάζουν την ποιότητα του αέρα, ενδεχομένως επιδεινώνοντάς την (Fu and Tian, 2019). Αυτό συμβαίνει μέσω τροποποιημένων εκπομπών από φυσικές πηγές (όπως πυρκαγιές, ανόργανη σκόνη, θαλασσινό αλάτι, βιογενείς πτητικές οργανικές ενώσεις (BVOC))· εκπομπές από ανθρώπινες πηγές (όπως η αμμωνία από τη γεωργία)· ποσοστά χημικών αντιδράσεων στην ατμόσφαιρα· και διαδικασίες μεταφοράς, διασποράς και εναπόθεσης ατμοσφαιρικών ρύπων (Fortems-Cheiney et al., 2017· Geels et al., 2015).

Σε σχέση με την ανθρώπινη υγεία, ο συνδυασμός της θερμικής καταπόνησης και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι ιδιαίτερα επιζήμιος. Η ταυτόχρονη έκθεση του πληθυσμού σε υψηλές θερμοκρασίες και ατμοσφαιρική ρύπανση (PM, NO2 ή O3) έχει συνδεθεί με αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω καρδιαγγειακών και αναπνευστικών αιτιών (ΕΟΧ, 2020). Οι συνεχιζόμενες και προβλεπόμενες δημογραφικές αλλαγές, όπως η γήρανση του πληθυσμού με αυξανόμενο επιπολασμό των υποκείμενων προβλημάτων υγείας, θα συμβάλουν επίσης στην αύξηση της επιβάρυνσης των ασθενειών που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση.

Αιωρούμενα σωματίδια

Οι συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων στον αέρα προβλέπεται να αυξηθούν ελαφρά στο μέλλον, αν και με κάποια αβεβαιότητα (Doherty et al., 2017· Park et al., 2020). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή έχει αντίκτυπο στις εκπομπές των προδρόμων σωματιδίων: ο αριθμός και η σοβαρότητα των φυσικών πυρκαγιών αναμένεται να αυξηθούν, όπως και οι εκπομπές θαλασσινού αλατιού. Επιπλέον, οι υψηλότερες θερμοκρασίες αυξάνουν τις εκπομπές βιογενούς και γεωργικής αμμωνίας (Geels et al., 2015). Επίσης, οι χημικές αντιδράσεις που οδηγούν στην παραγωγή δευτερογενών σωματιδίων εντείνονται από αλλαγές θερμοκρασίας και υγρασίας (Megaritis et al., 2014). Τέλος, οι μειώσεις της ταχύτητας του ανέμου, για παράδειγμα που προβλέπονται για τμήματα της περιοχής της Μεσογείου (Ranasinghe et al., 2021), και η μείωση των βροχοπτώσεων θα μειώσουν την αραίωση και την εναπόθεση PM, με αποτέλεσμα υψηλότερα επίπεδα συγκέντρωσης αέρα (Doherty et al., 2017).

Όζον σε επίπεδο εδάφους

Υπό το μεταβαλλόμενο κλίμα, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού προβλέπονται υψηλότερεςσυγκεντρώσεις O3 σε επίπεδο εδάφους, με τη μεγαλύτερη αύξηση να προβλέπεται για τα θερμότερα σενάρια και για τη Νότια και Κεντρική Ευρώπη (Fortems-Cheiney et al., 2017· Colette et al., 2015). Οι μέγιστες συγκεντρώσεις προβλέπεται να αυξηθούν, κάτι που είναι σημαντικό για τις επιπτώσεις στην υγεία, καθώς η βραχυπρόθεσμη έκθεση σε υψηλές μέγιστες συγκεντρώσεις όζοντος στο έδαφος συνδέεται με αναπνευστικά και καρδιαγγειακά προβλήματα υγείας (Doherty et al., 2017). Σε ορισμένες χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης το 2050 αναμένεται αύξηση της θνησιμότητας που συνδέεται με το όζον σε επίπεδο εδάφους κατά 11 % σύμφωνα με το σενάριο RCP4.5 (Orru et al., 2019).

Το όζον σε επίπεδο εδάφους σχηματίζεται στην ατμόσφαιρα από φωτοχημικές αντιδράσεις πτητικών οργανικών ενώσεων (VOCs) και οξειδίων του αζώτου (NOx) παρουσία ηλιακού φωτός. Στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, οι εκπομπές BVOC είναι πιθανό να αυξηθούν λόγω του μεγαλύτερου αριθμού θερμών ημερών· η αύξηση των επιπέδων CO2 στην ατμόσφαιρα μπορεί επίσης να επηρεάσει την παραγωγή BVOC (Fu και Tian, 2019). Οι αυξημένες παγκόσμιες συγκεντρώσεις μεθανίου και οι υψηλότερες θερμοκρασίες επιταχύνουν επίσης τηνπαραγωγή O3 σε επίπεδο εδάφους. Επιπλέον, η αναμενόμενη μεγαλύτερη εισροή στρατοσφαιρικού όζοντος στην τροπόσφαιρα προβλέπεται να αυξήσει περαιτέρω τα επίπεδα του όζοντος σε επίπεδο εδάφους σε ολόκληρη την Ευρώπη (Fortems-Cheiney et al., 2017).

Διοξείδιο του αζώτου

Τα επίπεδα συγκέντρωσης2 δεν αναμένεται να επηρεαστούν από την κλιματική αλλαγή.

Άλλοι ατμοσφαιρικοί ρύποι

Τα υψηλά επίπεδα υγρασίας και πλημμύρας των κτιρίων μπορούν να στηρίξουν την ανάπτυξη των μούχλας και να αυξήσουν τον επιπολασμό των αναπνευστικών ασθενειών (D’Amato et al., 2020). Επιπλέον, στις αστικές περιοχές η ατμοσφαιρική ρύπανση (ιδίως τα μακροπρόθεσμα υψηλά επίπεδα NO2) μπορεί να αυξήσει την αλλεργιογονικότητα της γύρης (Gisler, 2021· Plaza et al., 2020), η συγκέντρωση και η εποχικότητα των οποίων επηρεάζεται από το μεταβαλλόμενο κλίμα.

Πολιτικές απαντήσεις

Οι αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ για την ποιότητα του αέρα αποτελούν μια στέρεη βάση επιστημονικών στοιχείων για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την πολιτική για τον καθαρό αέρα παγκοσμίως.  Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναθεωρεί τις οδηγίες της για τον ατμοσφαιρικό αέρα, ώστε να ευθυγραμμιστούν περισσότερο με τις νέες κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ. Τα μέτρα μετριασμού για τη μείωση των εκπομπών CO2 έχουν συχνά θετικό αντίκτυπο στις εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων από την κυκλοφορία, την παραγωγή ενέργειας, την οικιακή θέρμανση κ.λπ., δημιουργώντας μια αμοιβαία επωφελή κατάσταση.

Οι αξιολογήσεις της ποιότητας του αέρα, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων στην υγεία, διενεργούνται σε ετήσια βάση από διάφορες αρχές. Τα συστήματα πρόβλεψης και έγκαιρης προειδοποίησης για την ατμοσφαιρική ρύπανση, σε συνδυασμό με ιατρικές συμβουλές, μπορούν να μειώσουν τους κινδύνους για την υγεία. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν από τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης για να προετοιμαστούν για μεγαλύτερο αριθμό ασθενών σε τμήματα επειγόντων περιστατικών. Τα συστήματα πρόβλεψης και έγκαιρης προειδοποίησης λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο καθώς και σε περιφερειακή κλίμακα, όπως π.χ. ο ευρωπαϊκός δείκτης ποιότητας του αέρα του ΕΟΠ. Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες τα επίπεδα συγκέντρωσης του όζοντος περιλαμβάνονται στα σχέδια δράσης για την υγεία της θερμότητας.

Τα επιστημονικά έργα των πολιτών σχετικά με την ποιότητα του αέρα παρέχουν τεκμηριωμένες πληροφορίες και ευαισθητοποιούν τους πολίτες.

Further πληροφορίες

Στοιχεία αναφοράς

Language preference detected

Do you want to see the page translated into ?

Exclusion of liability
This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.