eea flag

Θέματα υγείας

Η Ευρώπη είναι η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος στον πλανήτη. Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη έχει βιώσει θερμοκρασίες ρεκόρ το καλοκαίρι και επαναλαμβανόμενους, μακροχρόνιους καύσωνες. Η διάρκεια και η ένταση των κυμάτων καύσωνα που είναι επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία αυξάνονται και προβλέπεται να αυξηθούν σημαντικά σε ολόκληρη την Ευρώπη βάσει όλων των κλιματικών σεναρίων, ιδίως στη Νότια Ευρώπη. 

Όταν εκτίθεται σε περιόδους πολύ υψηλής θερμοκρασίας, το ανθρώπινο σώμα μπορεί να δυσκολεύεται να αυτορυθμιστεί, με αποτέλεσμα θερμική καταπόνηση, θερμική εξάντληση, θερμικό εγκεφαλικό επεισόδιο και επιπλοκές από προϋπάρχουσες ιατρικές καταστάσεις, που σε ορισμένες περιπτώσεις οδηγούν σε πρόωρο θάνατο. Οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά, οι έγκυες γυναίκες, οι εργαζόμενοι σε σωματικά απαιτητικά επαγγέλματα, τα άτομα που πάσχουν από καρδιαγγειακές, αναπνευστικές ή νεφρικές παθήσεις, διαβήτη ή διαταραχές της ψυχικής υγείας και τα περιθωριοποιημένα άτομα με περιορισμένους πόρους συγκαταλέγονται μεταξύ των πλέον ευάλωτων στην ακραία ζέστη (ΠΟΥ Ευρώπης, 2021). Η αυξημένη ψυχαγωγική χρήση υδατικών συστημάτων κατά τη διάρκεια ζεστού καιρού, σε συνδυασμό με υψηλότερες θερμοκρασίες νερού, αυξάνει τον κίνδυνο ορισμένων υδατογενών ασθενειών, όπως η δονήσεις. Οι υψηλές θερμοκρασίες και η αυξανόμενη ανησυχία για την κλιματική αλλαγή εν γένει μπορούν επίσης να προκαλέσουν κακή ψυχική υγεία (EU-OSHA, 2025).  

Η ηλικία, οι προϋπάρχουσες ιατρικές παθήσεις και η κοινωνική στέρηση είναι βασικοί παράγοντες που καθιστούν τους ανθρώπους πιθανό να βιώσουν πιο δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία τους που σχετίζονται με τη ζέστη και τις ακραίες θερμοκρασίες (Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ για την Ευρώπη, 2018). Άλλες ευάλωτες ομάδες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο είναι τα άτομα με χρόνιες παθήσεις (όπως καρδιοαναπνευστικές παθήσεις, διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος, διαταραχές της ψυχικής υγείας, μεταβολικές διαταραχές και διαταραχές των νεφρών), οι έγκυες γυναίκες, τα μικρά παιδιά, οι εργαζόμενοι σε εξωτερικούς χώρους, τα άτομα που ζουν σε αστικά περιβάλλοντα σε κοινωνικά και οικονομικά υποβαθμισμένα περιβάλλοντα, οι μετανάστες και οι ταξιδιώτες. Εκτός από την κλιματική αλλαγή, η γήρανση του πληθυσμού και η αστικοποίηση επηρεάζουν σημαντικά τη σχέση μεταξύ θερμοκρασίας και υγείας στην ευρωπαϊκή περιφέρεια του ΠΟΥ (Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ για την Ευρώπη, 2021).

Επιπτώσεις που παρατηρήθηκαν

Το 95 % των θανάτων που συνδέονται με ακραία καιρικά και κλιματικά φαινόμενα που καταγράφηκαν στην Ευρώπη μεταξύ 1980 και 2023 συνδέονταν με καύσωνες (EEA, 2024a). Για το 2022, εκτιμήθηκε ότι 60 000 έως 70 000 άνθρωποι στην Ευρώπη έχασαν τη ζωή τους από τη ζέστη (Ballester et al., 2023· Ballester et al., 2024). Το 2023 εκτιμήθηκαν λίγο λιγότεροι από 48.000 θάνατοι που σχετίζονται με τη θερμότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη (Gallo et al., 2024). Οι επιπτώσεις της θερμότητας αποτελούν επίσης πρόσθετη επιβάρυνση για τα ήδη τεντωμένα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης της Ευρώπης. Για παράδειγμα, στην Πορτογαλία, οι ημερήσιες εισαγωγές σε νοσοκομεία αυξήθηκαν κατά 19 % κατά τη διάρκεια των ημερών καύσωνα μεταξύ 2000 και 2018 (Alho et al., 2024). Οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη γίνονται ήδη αισθητές: οι μισοί από τους θανάτους που σχετίζονται με τη θερμότητα στην Ευρώπη το καλοκαίρι του 2022 αποδόθηκαν στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή (Beck et al., 2024). Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή εκτίμηση κλιματικών κινδύνων, οι κίνδυνοι θερμότητας για τον γενικό πληθυσμό βρίσκονται ήδη σε κρίσιμα επίπεδα στη Νότια Ευρώπη (ΕΟΠ,2024β).

Επιπλέον, τα χαρακτηριστικά του δομημένου περιβάλλοντος επηρεάζουν την έκθεση του πληθυσμού στη θερμότητα. Σχεδόν τα μισά νοσοκομεία και σχολεία στις ευρωπαϊκές πόλεις βρίσκονται σε περιοχές με ισχυρές επιπτώσεις αστικής θερμικής νησίδας (>2°C), πράγμα που σημαίνει ότι οι ευάλωτοι χρήστες και το προσωπικό τους εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες. 

Η βλάβη της υγείας και της ευημερίας κατά τη διάρκεια των καύσωνωνωνων μπορεί να μειώσει την προσφορά εργασίας και την παραγωγικότητα της εργασίας και μπορεί επίσης να συνδεθεί με εργατικά ατυχήματα και τραυματισμούς. Η μείωση αυτή οδηγεί σε ευρύτερες οικονομικές και δημοσιονομικές επιπτώσεις στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο.

Προβλεπόμενα αποτελέσματα

Οι υψηλές θερμοκρασίες και οι καύσωνες προβλέπεται να αυξηθούν στο μέλλον, ιδίως στη Νότια Ευρώπη. Η ευρωπαϊκή εκτίμηση κλιματικών κινδύνων (EUCRA) περιγράφει το επίπεδο κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία από τη θερμότητα κατά το δεύτερο μισό του αιώνα ως «καταστροφικό», ζητώντας την ανάληψη επείγουσας δράσης (ΕΟΠ, 2024β). Ακόμη και αν η υπερθέρμανση του πλανήτη περιοριστεί στο επίπεδο του 1,5 °C, 100 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο αναμένεται να βιώνουν ακραία κύματα καύσωνα ετησίως έως το τέλος του αιώνα· δεκαπλάσια αύξηση σε σύγκριση με το βασικό σενάριο της περιόδου 1981-2010 (Naumann et al., 2020). 

Το ποσοστό των ηλικιωμένων ηλικίας άνω των 65 ετών στην ΕΕ προβλέπεται να αυξηθεί από 21,6 % το 2024 σε 32,5 % έως το 2100 (Eurostat, 2025), επιδεινώνοντας τον κίνδυνο έκθεσης στη θερμότητα και θνησιμότητας. Σύμφωνα με τη βάση στοιχείων του EUCRA, χωρίς προσαρμογή, και δεδομένων των αναμενόμενων δημογραφικών αλλαγών, η ακραία θνησιμότητα που σχετίζεται με τη θερμότητα στην ΕΕ προβλέπεται να δεκαπλασιαστεί κάτω από τα επίπεδα υπερθέρμανσης του πλανήτη κατά 1,5 °C, αλλά κατά περισσότερο από 30 φορές στα επίπεδα υπερθέρμανσης του πλανήτη κατά 3 °C. Αυτό αντιστοιχεί πιθανώς σε εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους που αποδίδονται στη θερμότητα μέχρι το τέλος του αιώνα. Οι επιπτώσεις στη θνησιμότητα και τη νοσηρότητα θα είναι υψηλότερες στη νότια Ευρώπη (ΕΟΠ,2024β).

Απαντήσεις πολιτικής P

Η πρόληψη της θερμότητας απαιτεί ένα χαρτοφυλάκιο δράσεων σε διάφορα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένων μετεωρολογικών συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, έγκαιρων δημόσιων και ιατρικών συμβουλών, βελτιώσεων στη στέγαση και στον πολεοδομικό σχεδιασμό (π.χ. παροχή οικολογικού προσανατολισμού στις πόλεις), διασφαλίζοντας ότι τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και τα κοινωνικά συστήματα είναι έτοιμα να αναλάβουν δράση και προσαρμόζοντας τις συνθήκες εργασίας σε περιόδους ζεστού καιρού. Σε επίπεδο ΕΕ, ο κανονισμός σχετικά με τις σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας (ΕΕ) 2022/2371 ενισχύει τον σχεδιασμό ετοιμότητας και αντίδρασης των κρατών μελών και της ΕΕ, μεταξύ άλλων για συμβάντα που σχετίζονται με το κλίμα, όπως η υπερβολική ζέστη.

Οι επιπτώσεις της θερμότητας στην ανθρώπινη υγεία αναγνωρίζονται στο μεγάλο μερίδιο των εθνικών πολιτικών προσαρμογής και των εθνικών στρατηγικών για την υγεία. Ωστόσο, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή εκτίμηση κλιματικών κινδύνων, το επίπεδο ετοιμότητας πολιτικής για τη θέρμανση για την Ευρώπη στο σύνολό της αξιολογείται ως μέτριο, λόγω των διαφορετικών προσεγγίσεων που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση του φόρτου θνησιμότητας που σχετίζεται με τη θερμότητα μεταξύ των κρατών μελών και των πτυχών της κοινωνικής δικαιοσύνης που συχνά απουσιάζουν από τις πολιτικές προσαρμογής (ΕΟΠ,2024β).

Τα σχέδια δράσης για τη θερμική υγεία αναγνωρίζονται ως βασικό εργαλείο για τη μείωση των θανάτων και την πρόληψη άλλων επιπτώσεων στην υγεία σε περιόδους υψηλών θερμοκρασιών. Σκοπός του HHAP είναι η ανάθεση αρμοδιοτήτων σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης λόγω θερμότητας, καθώς και ο σχεδιασμός τόσο βραχυπρόθεσμων δράσεων (όπως η έκδοση προειδοποιήσεων με βάση τις καιρικές συνθήκες και συμβουλών σχετικά με τη συμπεριφορά) όσο και μακροπρόθεσμων βελτιώσεων στον τομέα της στέγασης και του πολεοδομικού σχεδιασμού για τη μείωση της έκθεσης σε θερμότητα (ΠΟΥ Ευρώπης, 2021). Το 2024, 21 από τις 38 χώρες του ΕΟΧ διέθεταν σχέδια δράσης για τη θερμική υγεία (HHAP), ενώ άλλες τέσσερις ανέπτυσσαν HHAP. Συνιστάται η περαιτέρω ανάπτυξη, αξιολόγηση και αναθεώρηση των HHAP, με ιδιαίτερη έμφαση στους ευάλωτους πληθυσμούς, ώστε να προετοιμαστούν καλύτερα οι χώρες για μελλοντικά ακραία θερμικά φαινόμενα (ΕΟΠ,2024γ). Όλες οι χώρες του ΕΟΧ-38 υπέγραψαν τη δήλωση της έβδομης υπουργικής διάσκεψης για το περιβάλλον και την υγεία (στο εξής: δήλωση της Βουδαπέστης), στην οποία δεσμεύτηκαν να «αναπτύξουν και να επικαιροποιήσουν σχέδια δράσης για τη θερμική υγεία, με σκοπό την αποτελεσματική πρόληψη, προετοιμασία και αντιμετώπιση των κινδύνων για την υγεία που σχετίζονται με τη θερμότητα, προσαρμόζοντας παράλληλα τον πολεοδομικό σχεδιασμό για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των επιπτώσεων της αστικής θερμικής νησίδας, λαμβάνοντας υπόψη τις αρμοδιότητες των διαφόρων επιπέδων διακυβέρνησης» (ΠΟΥ Ευρώπη, 2023).

Οι κίνδυνοι για την υγεία που σχετίζονται με το κλίμα στον χώρο εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της θερμικής καταπόνησης, αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο του στρατηγικού πλαισίου της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία (2021-2027), το οποίο καθορίζει βασικές προτεραιότητες και τομείς παρέμβασης για τη διασφάλιση ασφαλών και υγιεινών συνθηκών εργασίας ενόψει των αναδυόμενων προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και τη θερμότητα στην εργασία. Ειδικότερα όσον αφορά τις υψηλές θερμοκρασίες, ο EU-OSHA δημοσίευσε κατευθυντήριες γραμμές για τη θερμότητα στην εργασία τον Μάιο του 2023. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολογεί επί του παρόντος το ζήτημα της θερμότητας κατά την εργασία στο πλαίσιο της εν εξελίξει επανεξέτασης της οδηγίας 89/654/ΕΟΚ της ΕΕ για τους χώρους εργασίας. Τον Νοέμβριο του 2024 η συμβουλευτική επιτροπή για την ασφάλεια και την υγεία στον χώρο εργασίας εξέδωσε τη γνωμοδότηση με τίτλο «Κλιματικήαλλαγή — ακραίες καιρικές συνθήκες»με την οποία συνιστά την ανάληψη περαιτέρω δράσης για τη θερμότητα στον χώρο εργασίας. Τον Δεκέμβριο του 2024 η επιτροπή ανώτερων επιθεωρητών εργασίας (SLIC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συγκρότησε ομάδα εργασίας για τους φυσικούς παράγοντες με σκοπό τη στήριξη της SLIC για την προώθηση της συνέπειας στην επιβολή των οδηγιών της ΕΕ για την ΑΥΕ όσον αφορά την έκθεση σε φυσικούς κινδύνους και στον τομέα των ακραίων θερμοκρασιών, καθώς και για τον προσδιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων σε όλους τους τομείς.   

Η ολοκληρωμένη προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ψυχική υγεία (2023) τονίζει την ανάγκη να ληφθούν υπόψη οι περιβαλλοντικοί και κλιματικοί στρεσογόνοι παράγοντες, όπως η υπερβολική ζέστη, για την αντιμετώπιση της ψυχικής υγείας και ευεξίας σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες.

Όσον αφορά το μέλλον, με βάση την πρώτη EUCRA και την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων — προστασία των ανθρώπων και της ευημερίας, η επικείμενη ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και τη διαχείριση κινδύνων αναπτύσσεται επί του παρόντος για τη θέσπιση μιας πιο φιλόδοξης, ολοκληρωμένης και συνεκτικής προσέγγισης της ΕΕ όσον αφορά την ανθεκτικότητα και την ετοιμότητα για την κλιματική αλλαγή, η οποία θα καλύπτει τα κράτη μέλη και το επίπεδο της ΕΕ. Η πρωτοβουλία, η οποία έχει προγραμματιστεί να εγκριθεί προς το τέλος του 2026, θα δώσει προτεραιότητα στην προστασία της υγείας και της ευημερίας των ανθρώπων ως απάντηση στους εντεινόμενους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, συμπεριλαμβανομένης της ακραίας και παρατεταμένης ζέστης, για παράδειγμα, διασφαλίζοντας τακτικές επιστημονικά τεκμηριωμένες εκτιμήσεις κινδύνου και παρέχοντας προσβάσιμα εργαλεία για το κοινό και τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων.

Περαιτέρωπληροφορίες

Αναφορές

    • Alho, M., et al., 2024, «Effect of heatwaves on daily hospital admissions in Portugal, 2000-18: an observational study», The Lancet Planetary Health 8 (6), σ. e318-e326.

    • Ballester, J., et al., 2023, «Heat-related mortality in Europe during the summer of 2022» (Θνησιμότητα που σχετίζεται με τη θερμότητα στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2022), Nature Medicine 29 (7), σ. 1857-1866.

    • Ballester, J., et al., 2024, «The effect of temporal data aggregation to assessment the impact of changing temperatures in Europe: μελέτη επιδημιολογικής μοντελοποίησης», The Lancet Regional Health – Europe 36, σ. 100779.

    • Beck, T. M., κ.ά., 2024, «Mortality burden attributed to anthropogenic warming during Europe’s 2022’s record-breaking summer», npj Climate and Atmospheric Science 7 (1), σ. 245

    • ΕΟΠ, 2024β, Ευρωπαϊκή εκτίμηση κλιματικών κινδύνων, Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος.

    • Gallo, E., et al., 2024, «Heat-related mortality in Europe during 2023 and the role of adaptation in protect health» (Θνησιμότητα λόγω θερμότητας στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του 2023 και ο ρόλος της προσαρμογής στην προστασία της υγείας), Nature Medicine 30, σ. 3101-3105.

    • Naumann G., et al., 2020, Global warming and human impacts of heat and cold extremes in the EU, Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (https://joint-research-centre.ec.europa.eu/document/download/432669d3-977a-4e5a-886c-f1813b82de5e_en?filename=pesetaiv_task_11_heat-cold_extremes_final_report.pdf

    • van Daalen, K. R., et al., 2024, «The 2024 Europe report of the Lancet Countdown on health and climate change: η πρωτοφανής αύξηση της θερμοκρασίας απαιτεί πρωτοφανή δράση», The Lancet Public Health 9 (7), σ. e495-e522.

    • WHO Europe, 2021, Heat and health in the WHO European region (Θέρμανση και υγεία στην ευρωπαϊκή περιφέρεια του ΠΟΥ): επικαιροποιημένα στοιχεία για την αποτελεσματική πρόληψη, Περιφερειακό Γραφείο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ευρώπη (https://www.who.int/europe/publications/i/item/9789289055406)

    • WHO Europe, 2023, Declaration of the Seventh Ministerial Conference on Environment and Health (Δήλωση της έβδομης υπουργικής διάσκεψης για το περιβάλλον και την υγεία), Περιφερειακό Γραφείο για την Ευρώπη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (https://www.who.int/europe/publications/i/item/EURO-Budapest2023-6)

Language preference detected

Do you want to see the page translated into ?

Exclusion of liability
This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.