Ευρωπαϊκές πολιτικές για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και την υγεία

Το κλίμα και η υγεία στα βασικά έγγραφα πολιτικής της ΕΕ

Πολιτικές-πλαίσια

Το 2019 η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία καθόρισε τη στρατηγική ανάπτυξης για τον μετασχηματισμό της Ένωσης σε μια δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία, με μια σύγχρονη, αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων και ανταγωνιστική οικονομία, όπου δεν υπάρχουν καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από το 2050 και όπου η οικονομική ανάπτυξη είναι αποσυνδεδεμένη από τη χρήση των πόρων. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποσκοπεί επίσης στην προστασία, τη διατήρηση και την ενίσχυση του φυσικού κεφαλαίου της Ένωσης, καθώς και στην «προστασία της υγείας και της ευημερίας των πολιτών από κινδύνους και επιπτώσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον».

Ένας από τους έξι αλληλένδετους θεματικούς στόχους προτεραιότητας του 8ου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον έως το 2030 («8ο ΠΔΠ») είναι η συνεχής πρόοδος όσον αφορά την ενίσχυση και την ενσωμάτωση της προσαρμοστικής ικανότητας, μεταξύ άλλων με βάση τις προσεγγίσεις των οικοσυστημάτων, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της προσαρμογής και τη μείωση της ευπάθειας του περιβάλλοντος, της κοινωνίας και όλων των τομέων της οικονομίας στην κλιματική αλλαγή, βελτιώνοντας παράλληλα την πρόληψη και την ετοιμότητα για καταστροφές που σχετίζονται με τις καιρικές συνθήκες και το κλίμα. Το έγγραφο αναφέρει επίσης ότι η ταχεία επίτευξη των κλιματικών και περιβαλλοντικών στόχων, προστατεύοντας παράλληλα την υγεία και την ευημερία των ανθρώπων από περιβαλλοντικούς κινδύνους και επιπτώσεις και διασφαλίζοντας μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. Το 8ο ΠΔΠ αναγνωρίζει περαιτέρω την ανάγκη για καλύτερο συντονισμό μεταξύ των περιβαλλοντικών πολιτικών και των πολιτικών για την υγεία, ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, ιδίως στις ευάλωτες κοινότητες.

Η πυξίδα ανταγωνιστικότητας του Ιανουαρίου 2025 παρέχει το στρατηγικό πλαίσιο για την καθοδήγηση των εργασιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έως το 2029. Αναφέρει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να βελτιώσουν την ανθεκτικότητά τους και να εντείνουν την ετοιμότητά τους, επικαιροποιώντας τακτικά τις εκτιμήσεις κλιματικών κινδύνων και βελτιώνοντας την ανθεκτικότητα των υποδομών ζωτικής σημασίας. Η ενσωμάτωση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή στον πολεοδομικό σχεδιασμό, η ανάπτυξη λύσεων που βασίζονται στη φύση, η ανάπτυξη φυσικών πιστώσεων και η προσαρμογή στη γεωργία, με παράλληλη διατήρηση της επισιτιστικής ασφάλειας, συγκαταλέγονται επίσης μεταξύ των επιλογών για την προστασία της οικονομίας και της κοινωνίας της ΕΕ από τις χειρότερες φυσικές καταστροφές, όπως οι πλημμύρες, οι ξηρασίες, οι πυρκαγιές και οι καταιγίδες που θέτουν σε κίνδυνο τις αλυσίδες εφοδιασμού και τις εγκαταστάσεις παραγωγής.

Πολιτικές της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή

Το άρθρο 5 του ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ τον Ιούνιο του 2021, καθιστά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή νομική υποχρέωση για τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη, απαιτώντας από αυτά να «εξασφαλίζουν συνεχή πρόοδο όσον αφορά την ενίσχυση της προσαρμοστικής ικανότητας, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και τη μείωση της ευπάθειας στην κλιματική αλλαγή σύμφωνα με το άρθρο 7 της συμφωνίας του Παρισιού». Επίσης, οι πολιτικές προσαρμογής των κρατών μελών «λαμβάνουν υπόψη την ιδιαίτερη ευπάθεια των σχετικών τομέων», ενσωματώνουν την «προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με συνεκτικό τρόπο σε όλους τους τομείς πολιτικής» και «εστιάζουν, ιδίως, στους πλέον ευάλωτους και πληττόμενους πληθυσμούς και τομείς».

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε τον Φεβρουάριο του 2021 την ανακοίνωση με τίτλο «Διαμορφώνοντας μια Ευρώπη ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή — η νέα στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή». Περιγράφει ένα μακροπρόθεσμο όραμα για την ΕΕ να καταστεί μια κοινωνία ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή, πλήρως προσαρμοσμένη στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έως το 2050, και αναφέρει επίσης την ανάγκη για βαθύτερη κατανόηση των κλιματικών κινδύνων για την υγεία. Μια βασική δράση στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής είναι το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για το Κλίμα και την Υγεία.Το Παρατηρητήριο διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη συλλογή και τη διάδοση γνώσεων σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία που σχετίζονται με το κλίμα, στη διευκόλυνση της ανάπτυξης πολιτικής και στη στήριξη του σχεδιασμού προσαρμογής.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος δημοσίευσε την πρώτη ευρωπαϊκή αξιολόγηση κλιματικού κινδύνου (Eucra) τον Μάρτιο του 2024. Η Eucra αξιολογεί τις σημαντικές επιπτώσεις και τους κινδύνους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή — συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τη δημόσια υγεία, ιδίως από τη θερμότητα — στην Ευρώπη, και προειδοποιεί ότι πολλοί από αυτούς τους κινδύνους έχουν ήδη φθάσει σε κρίσιμα επίπεδα και θα μπορούσαν να γίνουν καταστροφικοί χωρίς επείγουσα και αποφασιστική δράση. Ανταποκρινόμενη στην Eucra, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωση με τίτλο «Διαχείρισητων κλιματικών κινδύνων — προστασία των ανθρώπων και της ευημερίας». Προσδιορίζει λύσεις που καθιστούν τα διοικητικά συστήματα στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της καλύτερα ικανά να αντιμετωπίσουν τους κλιματικούς κινδύνους, καθώς και ειδικές δράσεις για τις επηρεαζόμενες ομάδες (συμπεριλαμβανομένης της υγείας), τις οποίες θα προωθήσει η Επιτροπή. Η ανακοίνωση υπογραμμίζει την ανάγκη για συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, σχεδιασμό υγειονομικής περίθαλψης με βάση το κλίμα και έρευνα σχετικά με τις ευαίσθητες στην κλιματική αλλαγή ασθένειες, με παράλληλη ενσωμάτωση του κλίματος και της υγείας στις υφιστάμενες πολιτικές. Δίνει προτεραιότητα στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα, στην ενίσχυση των σχεδίων δράσης για την υγεία στη θερμότητα και στη νομοθεσία για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία. Επιπλέον, επισημαίνει το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για το Κλίμα και την Υγεία, τους ενισχυμένους μηχανισμούς επιτήρησης και αντίδρασης, τη διασυνοριακή ιατρική κινητοποίηση και την ασφαλή πρόσβαση σε κρίσιμα ιατρικά αντίμετρα για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας έναντι των κλιματικών απειλών κατά της υγείας.

Οι πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2024-2029 περιγράφουν τη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού σχεδίου προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή (ECAP) με στόχο την ενίσχυση της ετοιμότητας και των ικανοτήτων σχεδιασμού των κρατών μελών, διασφαλίζοντας παράλληλα τακτικές επιστημονικά τεκμηριωμένες εκτιμήσεις κινδύνου. Το ECAP θα ανταποκριθεί στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση όλων των κινδύνων και του συνόλου της κοινωνίας για τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων. Ως βασική συνιστώσα ενός ευρύτερου θεματολογίου πολιτικής, παράλληλα με άλλες εμβληματικές πρωτοβουλίες, το ECAP επιδιώκει να διασφαλίσει την παραγωγικότητα, την ασφάλεια και την ευημερία της Ευρώπης και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να εγκρίνει τη δέσμη μέτρων πολιτικής ECAP κατά το δεύτερο ήμισυ του 2026. Το σχέδιο αυτό θα αξιολογήσει τις κλιματικές επιπτώσεις και τους κινδύνους σε όλους τους τομείς, όπως οι υποδομές, η ενέργεια, το νερό, τα τρόφιμα και η γη τόσο στις αστικές όσο και στις αγροτικές περιοχές, και θα διερευνήσει κίνητρα για λύσεις που βασίζονται στη φύση. Επιπλέον, η Επιτροπή αποσκοπεί στην ενίσχυση της χρηματοδότησης για την ανθεκτικότητα και στη στρατηγική μόχλευση δημόσιων πόρων για την πλήρη αξιοποίηση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα στην ανθεκτικότητα. Το ECAP θα λειτουργήσει σε συνδυασμό με άλλες πρωτοβουλίες της Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής για την ανθεκτικότητα των υδάτων, της πυξίδας ανταγωνιστικότητας και της στρατηγικής της ΕΕ για την ετοιμότητα αντιμετώπισης κινδύνων.

Η στρατηγική της ΕΕ για την Ένωση Ετοιμότητας, η οποία εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2025, προσδιορίζει τους κλιματικούς κινδύνους μεταξύ των σημερινών απειλών. Τονίζει την ανάγκη πρόβλεψης και πρόληψης αυτών των κινδύνων, αντιμετωπίζοντάς τους με ολοκληρωμένο τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν και προκαλούν κυματισμούς. Σχεδιάζει να διενεργήσει λεπτομερή αξιολόγηση των κινδύνων και των απειλών σε διάφορους τομείς στην ΕΕ. Η στρατηγική αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας στις πολιτικές της ΕΕ, καθιστώντας τις ισχυρότερες έναντι των κλιματικών προκλήσεων για την πρόληψη μελλοντικών κρίσεων. Πέρα από την αναφορά στο ECAP, δεσμεύεται να καλύψει το κενό στην ασφαλιστική κάλυψη. Η Επιτροπή Euroepan θα εξετάσει λύσεις, λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και άλλων αρμόδιων αρχών, για να εξασφαλίσει καλύτερη προστασία έναντι των κλιματικών κινδύνων για τον ευρωπαϊκό πληθυσμό.

Συντονιστικές δραστηριότητες της ΕΕ στον τομέα της υγείας

Σύμφωνα με το άρθρο 168 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ, η κύρια ευθύνη για την οργάνωση και την παροχή υπηρεσιών υγείας και ιατρικής περίθαλψης ανήκει στα κράτη μέλη. Ως εκ τούτου, η πολιτική της ΕΕ για την υγεία συμβάλλει στη συμπλήρωση των εθνικών πολιτικών και στη διασφάλιση της προστασίας της υγείας σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ. Για παράδειγμα, για την ενίσχυση της ετοιμότητας και του συντονισμού των αντιδράσεων σε απειλές κατά της υγείας, η ΕΕ εξέδωσε το 2022 τον κανονισμό 2022/2371 σχετικά με σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας, ο οποίος καταργεί την απόφαση 1082/2013/ΕΕ. Παρέχει στην ΕΕ ισχυρή και ολοκληρωμένη εντολή συντονισμού και συνεργασίας για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση σοβαρών διασυνοριακών απειλών κατά της υγείας, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών της ΕΕ. Αποσκοπεί στην ενίσχυση του σχεδιασμού πρόληψης, ετοιμότητας και αντίδρασης· ενίσχυση της επιδημιολογικής επιτήρησης και παρακολούθησης· βελτίωση της υποβολής στοιχείων· και ενίσχυση του συντονισμού της ΕΕ.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οικοδομεί μια ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας για την περαιτέρω βελτίωση του συντονισμού των σοβαρών διασυνοριακών απειλών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με το περιβάλλον και τις κλιματικές συνθήκες. Σύμφωνα με την ανακοίνωση: Οικοδόμηση μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας — ετοιμότητα και ανθεκτικότητα, η Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας βασίζεται στην κοινή προσπάθεια της ΕΕ να συμφιλιώσει τη σχέση με το φυσικό περιβάλλον μέσω της συμμετοχής σε διαφορετικά και πιο βιώσιμα πρότυπα οικονομικής ανάπτυξης. Καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και εξεύρεση τρόπων προσαρμογής σε αυτήν· διατήρηση και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας· βελτίωση της διατροφής και του τρόπου ζωής· η μείωση και η εξάλειψη της ρύπανσης από το περιβάλλον θα έχει θετικές επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών.

Το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» αποτελεί το μεγαλύτερο πρόγραμμα της ΕΕ για την υγεία μέχρι σήμερα, το οποίο θα επενδύσει 5,3 δισ. ευρώ σε δράσεις με ενωσιακή προστιθέμενη αξία, συμπληρώνοντας τις πολιτικές των χωρών της ΕΕ και επιδιώκοντας έναν ή περισσότερους από τους στόχους του EU4Health. Το πρόγραμμα αποσκοπεί στη βελτίωση και την προώθηση της υγείας στην Ένωση, στην προστασία των πολιτών της Ένωσης από σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας, στη βελτίωση των φαρμάκων, των ιατροτεχνολογικών προϊόντων και των προϊόντων που σχετίζονται με την κρίση και στην ενίσχυση των συστημάτων υγείας. Το EU4Health σκοπεύει, μεταξύ άλλων, να «συμβάλει στην αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος στην ανθρώπινη υγεία», παρέχοντας χρηματοδότηση σε επιλέξιμες οντότητες. Οι στόχοι του προγράμματος θα επιδιωχθούν, εξασφαλίζοντας υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας σε όλες τις πολιτικές και δραστηριότητες της Ένωσης σύμφωνα με την προσέγγιση «Μία υγεία», κατά περίπτωση.

Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Αντιμετώπιση Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης και Ετοιμότητας στην Υγειονομική Ανάγκη (HERA), η οποία συστάθηκε το 2021, μεταφέρει σε νέο επίπεδο την ικανότητα ετοιμότητας και αντίδρασης της ΕΕ έναντι σοβαρών διασυνοριακών απειλών κατά της υγείας και θα αποτελέσει βασικό στοιχείο για τη δημιουργία μιας ισχυρότερης Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας. Εξοπλισμένη με προϋπολογισμό ύψους 6 δισ. EUR για την περίοδο 2022-2027, η HERA εργάζεται για την πρόληψη, τον εντοπισμό και την ταχεία αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας, μεταξύ άλλων λόγω της κλιματικής αλλαγής. Λειτουργεί με δύο τρόπους: Πριν από μια υγειονομική κρίση — στη «φάση ετοιμότητας» — η HERA θα συνεργαστεί στενά με άλλους ενωσιακούς και εθνικούς οργανισμούς υγείας, τη βιομηχανία και διεθνείς εταίρους για τη βελτίωση της ετοιμότητας της ΕΕ για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας. Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας σε επίπεδο ΕΕ, η HERA μεταβαίνει γρήγορα σε επιχειρήσεις έκτακτης ανάγκης, λαμβάνοντας ταχείες αποφάσεις και ενεργοποιώντας μέτρα έκτακτης ανάγκης.

Όσον αφορά συγκεκριμένα θέματα υγείας, η φαρμακευτική στρατηγική της ΕΕ (2023) αποσκοπεί στην αναθεώρηση της φαρμακευτικής νομοθεσίας για την ενίσχυση των απαιτήσεων εκτίμησης περιβαλλοντικών κινδύνων και των όρων χρήσης των φαρμάκων και στην καταγραφή των αποτελεσμάτων της έρευνας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για τα καινοτόμα φάρμακα.

Η ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της ψυχικής υγείας, του Ιουνίου 2023, αναφέρεται στην κλιματική αλλαγή ως παράγοντα που συμβάλλει στις προκλήσεις της ψυχικής υγείας. Υπογραμμίζει επίσης ότι οι νέοι ασχολούνται έντονα με την κλιματική αλλαγή και ότι πολλοί από αυτούς θεωρούν το μέλλον τους τρομακτικό.

Ευρωπαϊκοί οργανισμοί και αρχές στους τομείς της κλιματικής αλλαγής και της υγείας

Για την ενίσχυση της άμυνας της Ευρώπης κατά των λοιμωδών νόσων, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) ιδρύθηκε το 2005. Το ECDC είναι υπεύθυνο για τα επιστημονικά στοιχεία και τις εκτιμήσεις κινδύνου για τις μεταδοτικές νόσους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με το μεταβαλλόμενο κλίμα. Οι ευρωπαϊκές χώρες υποβάλλουν δεδομένα από τα οικεία συστήματα επιτήρησης στο ECDC. Σύμφωνα με τον κανονισμό 2022/2371, ο κατάλογος των νόσων που πρέπει να κοινοποιούνται στο ECDC σε επίπεδο ΕΕ θα επικαιροποιείται επιτρέποντας την έγκαιρη ανίχνευση νόσων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή.  Το ECDC ανέπτυξε το «Ευρωπαϊκό Δίκτυο Περιβάλλοντος και Επιδημιολογίας» (E3), το οποίο παρέχει εργαλεία παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο των μετεωρολογικών συνθηκών για την αξιολόγηση του κινδύνου των νόσων που μεταδίδονται στο νερό και των νόσων που μεταδίδονται από φορείς, καθώς και άλλα εργαλεία για την αξιολόγηση των κινδύνων. Επιπλέον, το ECDC και η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA)συντονίζουν από κοινού το VectorNet, το οποίο βρίσκεται πλέον στην τρίτη του επανάληψη (2019-2024), η οποία είναι μια πλατφόρμα που υποστηρίζει τη συλλογή δεδομένων σχετικά με φορείς και παθογόνους παράγοντες σε φορείς που σχετίζονται τόσο με την υγεία των ζώων όσο και με τον άνθρωπο. Διευκολύνει την ανταλλαγή δεδομένων σχετικά με τη γεωγραφική κατανομή των φορέων της νόσου των αρθροπόδων στην Ευρώπη.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντοςδιαχειρίζεται από κοινού με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για το Κλίμα και την Υγεία. Παρέχει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ισχυρές και ανεξάρτητες πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των τάσεων και των προβλέψεων για τους κλιματικούς κινδύνους και των επιπτώσεών τους στην ανθρώπινη υγεία.

Η διυπηρεσιακή ειδική ομάδα «Μία υγεία», η οποία συστάθηκε το 2023, αποτελείκοινή πρωτοβουλία πέντε οργανισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν τεχνική και επιστημονική εντολή στους τομείς της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, της δημόσιας υγείας και της ασφάλειας των τροφίμων: ΕΟΠ, ECDC, EFSA, Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων (ECHA) και Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA). Το πλαίσιο δράσης της διυπηρεσιακής ομάδας «Μία υγεία» (2024-26) αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στη βελτίωση της ικανότητας των οργανισμών να αξιολογούν καλύτερα τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στην εμφάνιση λοιμωδών νόσων μέσω κοινών δραστηριοτήτων και ανταλλαγής γνώσεων.

Άλλοι οργανισμοί της ΕΕ που ασχολούνται όλο και περισσότερο με θέματα κλιματικής αλλαγής και υγείας περιλαμβάνουν τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA) και το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound).

Τομείς πολιτικής της ΕΕ με παράλληλα οφέλη για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία

Πολλές άλλες πολιτικές της ΕΕ αντιμετωπίζουν έμμεσα τις επιπτώσεις στην υγεία που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή. Για παράδειγμα, οι στόχοι της ΕΕ για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση συμβάλλουν άμεσα στον μετριασμό των αναπνευστικών και καρδιαγγειακών παθήσεων που επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή. Περαιτέρω δράσεις για τη ρύθμιση των βιομηχανικών εκπομπών και των εκπομπών από τις μεταφορές θα έχουν σημαντικά παράλληλα οφέλη για την υγεία. Το κύμα ανακαινίσεων έχει ως στόχο να καταστήσει τα κτίρια πιο ενεργειακά αποδοτικά, αναγνωρίζοντας ότι οι άνθρωποι σε ανεπαρκώς μονωμένα και εξοπλισμένα κτίρια είναι περισσότερο εκτεθειμένοι σε υποθερμία το χειμώνα και θερμική καταπόνηση το καλοκαίρι, ιδίως εάν ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες. Ο κανονισμός για την αποκατάσταση της φύσης, ο οποίος εκδόθηκε το 2024, τονίζει ότι η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων συμβάλλει στους στόχους της Ένωσης για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν και διευκρινίζει ότι τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι δεν υπάρχει καθαρή απώλεια στη συνολική εθνική περιοχή του αστικού πράσινου χώρου και της κάλυψης των αστικών θόλων δέντρων σε αστικές περιοχές οικοσυστήματος. Το πλαίσιο«Μία υγεία«Μία υγεία» είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της διασταύρωσης της κλιματικής αλλαγής, της απώλειας βιοποικιλότητας και της ανθρώπινης υγείας. Η ενίσχυση της διατομεακής συνεργασίας μεταξύ των τομέων της υγείας, του περιβάλλοντος και της γεωργίας είναι ζωτικής σημασίας για τον μετριασμό των αναδυόμενων απειλών για την υγεία που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή.

Σύμφωνα με την οδηγία για την ανθεκτικότητα των κρίσιμων οντοτήτων που τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2023, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσδιορίσουν τις κρίσιμες οντότητες από τον κατάλογο βασικών υπηρεσιών για διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της υγείας, με διανομή, κατασκευή, παροχή υγειονομικής περίθαλψης και ιατρικές υπηρεσίες, και να λάβουν μέτρα για την ενίσχυση της ανθεκτικότητάς τους έναντι διαφόρων απειλών, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων για τη δημόσια υγεία ή των φυσικών καταστροφών.

Ο μηχανισμόςπολιτικής προστασίας της Ένωσης αποσκοπεί στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των χωρών της ΕΕ και 10 συμμετεχόντων κρατών για τη βελτίωση της πρόληψης, της ετοιμότητας και της αντιμετώπισης καταστροφών. Εφαρμόζει κοινή προσέγγιση για τη συγκέντρωση της εμπειρογνωμοσύνης και των ικανοτήτων των πρώτων βοηθών, ώστε να αποφεύγεται η αλληλεπικάλυψη των προσπαθειών αρωγής και να διασφαλίζεται ότι η βοήθεια ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πληγέντων όταν μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης κατακλύζει τις ικανότητες αντίδρασης μιας μεμονωμένης χώρας. Εξειδικευμένες ομάδες και εξοπλισμός μπορούν να κινητοποιηθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα για ανάπτυξη εντός και εκτός Ευρώπης.

Η οδηγία πλαίσιο για την ΕΑΥ θεσπίζει μέτρα για την ενθάρρυνση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία. Ενθαρρύνει την πρόληψη όλων των επαγγελματικών κινδύνων που ενδέχεται να προκύψουν από τις εργασιακές δραστηριότητες των εργοδοτών από όλους τους κλάδους της οικονομικής δραστηριότητας (δημόσια ή ιδιωτική) και οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν τους εργαζομένους τους και τους τρίτους.

Η ταξινόμηση της ΕΕ για τη βιώσιμη χρηματοδότηση αποσκοπεί στην επίτευξη ενός υγιέστερου και ανθεκτικότερου στην κλιματική αλλαγή περιβάλλοντος διαβίωσης, κατευθύνοντας περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις σε περιβαλλοντικά βιώσιμες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.

Επενδύσεις στην ανάπτυξη και εφαρμογή της γνώσης

Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» είναι το βασικό χρηματοδοτικό πρόγραμμα της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία έως το 2027. Εξοπλισμένο με προϋπολογισμό ύψους 95,5 δισ. ευρώ, αντιμετωπίζει την κλιματική αλλαγή, συμβάλλει στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ και ενισχύει την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη της ΕΕ. Προσφέρει πολυάριθμες ευκαιρίες χρηματοδότησης για έρευνα και καινοτομία σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία, ιδίως στο πλαίσιο της λεγόμενης ομάδας για την υγεία. Έξι εν εξελίξει ευρωπαϊκά έργα έρευνας και καινοτομίας επικεντρώνονται στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία και συνεργάζονται στο πλαίσιο της ομάδας «κλίμα-υγεία» για την αύξηση του κοινωνικού αντικτύπου και του αντίκτυπου πολιτικής της χρηματοδοτούμενης από την ΕΕ έρευνας που συνδέεται με το κλίμα, την υγεία και την πολιτική.

Ένα άλλο σημαντικό μέρος του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» είναι οι αποκαλούμενες αποστολές της ΕΕ — δεσμεύσεις για την επίλυση μειζόνων κοινωνικών προκλήσεων — και οι οποίες περιλαμβάνουν την αποστολή της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένου του κοινωνικού μετασχηματισμού. Εξοπλισμένο με προϋπολογισμό 673 εκατ. ευρώ, επικεντρώνεται στη στήριξη των περιφερειών, των πόλεων και των τοπικών αρχών της ΕΕ στις προσπάθειές τους για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας έναντι των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. 312 περιφερειακές και τοπικές αρχές έχουν υπογράψει τον Χάρτη της Αποστολής μέχρι σήμερα. Η αποστολή για τις κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις αποσκοπεί στην προώθηση μιας δίκαιης μετάβασης για τη βελτίωση της υγείας και της ευημερίας των ανθρώπων, με παράλληλα οφέλη, όπως η βελτίωση της ποιότητας του αέρα ή οι υγιέστεροι τρόποι ζωής, δίνοντας έμφαση στη σημαντική σύνδεση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, του μετριασμού και της υγείας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναπτύσσει επί του παρόντος το στρατηγικό θεματολόγιο έρευνας και καινοτομίας για το κλίμα και την υγεία, σε συνέχεια της διάσκεψης με τίτλο «Έρευνητικές προοπτικές σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία» τον Φεβρουάριο του 2024. Η πρωτοβουλία αυτή αποσκοπεί στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της έρευνας και της εφαρμογής των πολιτικών, διασφαλίζοντας ότι οι νέες επιστημονικές γνώσεις μεταφράζονται σε αποτελεσματικές παρεμβάσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας.

Οι πληροφορίες σχετικά με τα ερευνητικά έργα που χρηματοδοτούνται από τα τρέχοντα και προηγούμενα προγράμματα-πλαίσια της ΕΕ διατίθενται στον κατάλογο πόρων του Παρατηρητηρίου.