Εθνικές πολιτικές

Η σελίδα αυτή συνοψίζει την έρευνα που διεξήχθη στα 38 μέλη του ΕΟΠ και τις πολιτικές των συνεργαζόμενων χωρών για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τις εθνικές στρατηγικές τους για την υγεία, ως τους βασικούς τομείς πολιτικής μέσω των οποίων μπορούν να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία. Το σύνολο των 37 εθνικών πολιτικών προσαρμογής και 34 εθνικών εγγράφων πολιτικής για την υγεία επανεξετάστηκαν, καθώς οι αντίστοιχες πολιτικές δεν υπήρχαν επί του παρόντος σε όλες τις χώρες. Οι λεπτομερείς διαπιστώσεις είναι διαθέσιμες στην έκθεση αναφοράς.

Βασικά μηνύματα

• Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία απαιτεί εφαρμόσιμες εθνικές πολιτικές. Η έμφαση στην υγεία στις εθνικές πολιτικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και η συνεκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην εθνική στρατηγική για την υγεία είναι καίριας σημασίας.
• Από την επανεξέταση των εθνικών πολιτικών 38 χωρών μελών του ΕΟΧ και συνεργαζόμενων χωρών προκύπτει ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία εξετάζονται συνήθως στις εθνικές στρατηγικές προσαρμογής, αλλά λιγότερο συχνά στις εθνικές στρατηγικές για την υγεία.
• Οι κλιματικοί κίνδυνοι που καλύπτονται συχνότερα στα εθνικά έγγραφα πολιτικής για την προσαρμογή και την υγεία είναι οι καύσωνες και η ξηρασία· έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες· γενική άνοδος της θερμοκρασίας· αύξηση του κινδύνου παθογόνων παραγόντων και λοιμωδών νόσων· και πιο έντονες και συχνές καταιγίδες.
• Τόσο οι πολιτικές προσαρμογής όσο και οι πολιτικές για την υγεία εστιάζουν σε μεγάλο βαθμό στις τρέχουσες και τις προβλεπόμενες επιπτώσεις στη σωματική υγεία, με συχνότερες τις λοιμώδεις νόσους και τις νόσους που μεταδίδονται από φορείς· αυξημένη ατμοσφαιρική ρύπανση· επιπτώσεις θερμότητας στα καρδιαγγειακά και αναπνευστικά συστήματα· και τραυματισμούς από ακραία καιρικά φαινόμενα. Οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία καλύπτονται λιγότερο συχνά και μόνο ένα μικρό ποσοστό των εγγράφων που εξετάστηκαν θεωρούνταν επιπτώσεις στην κοινωνική υγεία.
• Οι πιο συχνά προγραμματισμένες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία είναι η παρακολούθηση και η επιτήρηση, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης· εκστρατείες ευαισθητοποίησης του ευρέος κοινού· και συνέχιση της έρευνας σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία.

Εθνικές πολιτικές προσαρμογής ζωτικής σημασίας για την προστασία της υγείας υπό το μεταβαλλόμενο κλίμα

Οι εθνικές στρατηγικές προσαρμογής, τα σχέδια και οι εκτιμήσεις των κλιματικών κινδύνων (στο εξής NAS) αναδεικνύονται ως οι πλέον συναφείς εθνικές πολιτικές για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία αντιμετωπίζονται συχνότερα στα NAS απ’ ό,τι στις εθνικές στρατηγικές για την υγεία. Η εκτίμηση των επιπτώσεων στην υγεία και η στρατηγική αντίδρασης αποτελούν συχνά αναπόσπαστο μέρος των εθνικών πολιτικών προσαρμογής. Ωστόσο, τα εθνικά συστήματα υγείας των χωρών αντιμετωπίζουν λιγότερο συχνά την κλιματική αλλαγή ως παράγοντα κινδύνου για τη δημόσια υγεία. Λίγες μόνο χώρες διαθέτουν ειδική τομεακή στρατηγική προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή για την υγεία, για παράδειγμα η Φινλανδία (σχέδιο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή για τον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και της κοινωνικής πρόνοιας), η Ιρλανδία (Τομεακό σχέδιο προσαρμογής στην κλιματικήαλλαγή για την υγεία), η Βόρεια Μακεδονία (στρατηγική προσαρμογήςστην κλιματική αλλαγή) ή η Σουηδία (Η δημόσια υγεία σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα — Στόχοι και σχέδιο δράσης της σουηδικής Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή 2021-2024).

Εστίαση στα ακραία καιρικά φαινόμενα, την άνοδο της θερμοκρασίας και τις μολυσματικές ασθένειες

Το Nass περιλαμβάνει γενικά μεγαλύτερο αριθμό κινδύνων για την υγεία που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή σε σύγκριση με τα NHS. Οι πιο συχνά καλυμμένοι κίνδυνοι είναι οι καύσωνες και η ξηρασία, οι έντονες βροχοπτώσεις και οι πλημμύρες, η άνοδος της θερμοκρασίας, η αύξηση των παθογόνων παραγόντων και των μολυσματικών ασθενειών και οι πιο έντονες και συχνές καταιγίδες (σχήμα 1). Εκτός από τους κινδύνους στο γράφημα 1, ορισμένα κράτη μέλη του ΕΟΧ περιλάμβαναν επίσης ειδικούς κινδύνους που σχετίζονται με τη γεωγραφία και την οικονομία τους (π.χ. ασθένειες που σχετίζονται με τα ψάρια και τα θαλασσινά και προκαλούνται από αλλαγές στις συνθήκες ανάπτυξης φυκών και πλαγκτόν στη Νορβηγία ή επιπτώσεις στο πόσιμο νερό λόγω της εντατικοποίησης της διάβρωσης και της αλάτωσης των παράκτιων ζωνών σε τμήματα της Πολωνίας).

Σχήμα 1. Κίνδυνοι που σχετίζονται με το κλίμα για την υγεία που περιλαμβάνονται στις εθνικές πολιτικές που επανεξετάστηκαν

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη σωματική υγεία θεωρούνται συχνότερα

Το Nass και το NHS επικεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό στις φυσικές επιπτώσεις στην υγεία — από ακραία καιρικά φαινόμενα (θερμότητα, πλημμύρες, καταιγίδες κ.λπ.), μολυσματικές και μεταδιδόμενες ασθένειες και ατμοσφαιρική ρύπανση. Υπάρχει εμφανώς λιγότερη έμφαση στις επιπτώσεις στην ψυχική υγεία (όπως τραύματα που σχετίζονται με ακραία καιρικά φαινόμενα ή άγχος για το κλίμα).  Μόνο λίγες χώρες — όπως η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Μάλτα ή η Σουηδία — συμπεριέλαβαν στις πολιτικές τους τις κοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία, που συνδέονται, για παράδειγμα, με την απώλεια της κοινότητας, τον εκτοπισμό ή τη διεύρυνση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων. Σε γενικές γραμμές, τα ΕΣΥ ενσωματώνουν τις επιπτώσεις στην υγεία που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή σε μικρότερο βαθμό από ό,τι τα NAS (σχήματα 2-4 κατωτέρω), με εξαίρεση τις τροφιμογενείς νόσους.

Σχήμα 2. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη σωματική υγεία που περιλαμβάνονται στις εθνικές πολιτικές που επανεξετάζονται

Σχήμα 3. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ψυχική υγεία περιλαμβάνονται στις εθνικές πολιτικές που επανεξετάζονται

Σχήμα 4. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην κοινωνική υγεία που περιλαμβάνονται στα NAS και στα NHS

Τα πιο συχνά προγραμματισμένα μέτρα: παρακολούθηση, ευαισθητοποίηση και έρευνα

Οι δράσεις για την πρόληψη ή τη μείωση των κλιματικών επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία στα NAS και στα NHS περιλάμβαναν συνήθως ένα μείγμα διαρθρωτικών/φυσικών, κοινωνικών και θεσμικών παρεμβάσεων (IPCC, 2014). Μεταξύ αυτών των τριών τύπων, οι κοινωνικές παρεμβάσεις ήταν οι συνηθέστερες τόσο για τα NAS (που περιλαμβάνονται σε 35 έγγραφα) όσο και για τα ΕΣΥ (σε 24 έγγραφα). Θεσμικές παρεμβάσεις υπήρχαν σε 31 NAS και 18 NHS. Οι διαρθρωτικές/φυσικές κατηγορίες μέτρων ήταν οι λιγότερο συχνές (σε 18 NAS και 12 NHS).

Το συνηθέστερο μέτρο που σχεδιάζεται για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία τόσο στα NAS όσο και στα NHS είναι η ανάπτυξη συστημάτων παρακολούθησης και επιτήρησης για την παρακολούθηση των επιπτώσεων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης (διάγραμμα 5). Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης και η ευαισθητοποίηση του κοινού ήταν το δεύτερο είδος μέτρου που απαριθμείται συχνότερα στα NAS, ακολουθούμενο από συνεχή έρευνα. Στα ΕΣΥ, το πρότυπο αντιστράφηκε, καθώς η έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία ήταν το δεύτερο πιο συχνά απαριθμούμενο μέτρο, ακολουθούμενο από δράσεις ευαισθητοποίησης.

Η συνοδευτική έκθεση παρέχει παραδείγματα αυτών των μέτρων στις εθνικές πολιτικές.

Σημείωση: EWS — συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης· NBS — λύσεις που βασίζονται στη φύση

Σχήμα 5. Μέτρα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία στοπλαίσιο των εθνικών πολιτικών που επανεξετάστηκαν

Ειδικές ανά χώρα πληροφορίες

Ο ακόλουθος χάρτης παρουσιάζει τη γεωγραφική κατανομή των κλιματικών επιπτώσεων στην υγεία που εξετάζονται στα NAS και τα NHS, καθώς και τα σχεδιαζόμενα μέτρα πολιτικής. Οι λεπτομερέστερες πληροφορίες σχετικά με την κάλυψη της κλιματικής αλλαγής και της υγείας στις πολιτικές προσαρμογής και δημόσιας υγείας των επιμέρους χωρών περιλαμβάνονται στα προφίλ των χωρών για το κλίμα και την υγεία.

Συμβουλές για τη χρήση του θεατή χαρτών

Το σύνολο δεδομένων καταρτίστηκε και κατέστη διαθέσιμο στο πλαίσιο της συμφωνίας επιπέδου υπηρεσιών ΕΟΠ — Ευρωπαϊκής Επιτροπής (RTD) με τίτλο «Mainstreaming GEOSS Data Sharing and Management Principles for support of Europe’s Environment».

Περισσότερες πληροφορίες

Κλιματική αλλαγή και υγεία: επισκόπηση της εθνικής πολιτικής στην Ευρώπη 2022 (γενική έκθεση).

Στοιχεία αναφοράς

IPCC (2014) Κλιματική αλλαγή 2014: επιπτώσεις, προσαρμογή και ευπάθεια — Μέρος Α: παγκόσμιες και τομεακές πτυχές: συμβολή της Ομάδας Εργασίας ΙΙ στην Πέμπτη Έκθεση Αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, Cambridge University Press, Cambridge, UK.