Athchóiriú foraoisí tar éis tubaistí a bhaineann leis an aeráid

Is iondúil go mbíonn réimse éagsúil gníomhaithe i gceist le tionscadail athchóirithe foraoise san Eoraip, lena n-áirítear gníomhaireachtaí rialtais (e.g. ranna foraoise, bardais áitiúla), eagraíochtaí neamhrialtasacha (amhail WWF nó Rewilding Europe),institiúidí taighde, pobail áitiúla, úinéirí talún, agus páirtithe leasmhara san earnáil phríobháideach. Is minic a bhíonn rannpháirtíocht na bpáirtithe leasmhara i bhfoirm comhaontuithe comhbhainistíochta, ceardlanna rannpháirtíochta, agus tionscnaimh faoi stiúir an phobail. Cuireann na próisis sin béim ar an gcomhar, rud a áirithíonn go ndéantar saineolas eolaíoch, eolas áitiúil agus riachtanais shocheacnamaíocha a chomhtháthú.

Mar shampla, bíonn bardais, eagraíochtaí neamhrialtasacha agus cónaitheoirí rannpháirteach i dtionscadail amhail tionscnaimh athléimneachta falscaithe na Portaingéile chun tóitbhearnaí a chruthú. Tionscnamh eile de chuid na Portaingéile is ea páirt a thabhairt do ghnólachtaí agus do pháirtithe leasmhara eile chun cuidiú le hathghiniúint iar-tine fiáine trí chrainn a chur (Crainndo chách, Athshlánú tírdhreacha agus athfhoraoisiú i gCúltaca Faia Brava).  Sa Rómáin, tá timthriallta hidreolaíocha nádúrtha á n-athbhunú le hathchóiriú thuilemhá na Danóibe trí bhogaigh a athchóiriú agus limistéir a athfhoraoisiú ina bhfuil speicis dhúchasacha coinneála uisce, agus tá iascairí, feirmeoirí agus grúpaí caomhantais rannpháirteach iontu chun ceannach isteach sa phobal a áirithiú.

Trí phróisis rannpháirtíochta, is féidir coinbhleachtaí féideartha a shainaithint agus aghaidh a thabhairt orthu go luath, tionchair dhiúltacha a íoslaghdú agus réitigh chomhoibríocha a chur chun cinn. I ndeireadh na dála, cuidíonn rannpháirtíocht na bpáirtithe leasmhara le todhchaí níos cuimsithí agus níos inbhuanaithe a chruthú d’fhoraoisí athchóirithe, rud a chinntíonn go gcuireann siad tairbhí ar fáil do dhaoine agus d’éiceachórais araon.

Tá gá le hathchóiriú foraoise tar éis teagmhais adhaimsire chun leanúnachas sholáthar na n-éicisheirbhísí tábhachtacha a chaomhnú. Tá rannpháirtíocht an phobail mar bhonn agus mar thaca ag rath tionscnamh amhail athghiniúint nádúrtha chuidithe, cosc dóiteáin, agus athshlánú ithreach, lena gcothaítear maoirseacht áitiúil agus cleachtais inbhuanaithe bainistíochta talún. Ina theannta sin, fágann modhanna ar chostas íseal, amhail athghiniúint nádúrtha agus athghiniúint chuidithe, go bhfuil scálú indéanta, go háirithe i réigiúin a bhfuil acmhainní teoranta acu.

Léiríonn rath an athchóirithe san Eoraip an acmhainneacht a bhaineann le hathchóiriú éiceolaíoch chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin chomhshaoil agus chun tairbhí éagsúla a chur ar fáil. I nDeisceart na hEorpa, tá méadú suntasach tagtha ar limistéir foraoise ó na 1990idí i leith mar gheall ar thionscadail foraoisithe agus athfhoraoisithe. Dhírigh go leor de na tionscadail sin ar athchóiriú a dhéanamh ar limistéir a díghrádaíodh mar gheall ar dhóiteáin foraoise, díghrádú talún, fairsingiú fásaigh, agus tiontú iarthalún talmhaíochta. Go háirithe, tá iarrachtaí suntasacha athchóirithe iardhóiteáin déanta ag an bPortaingéil agus ag an Spáinn tar éis dóibh dul i ngleic le mórimeachtaí dóiteáin le blianta beaga anuas. Ina theannta sin, is minic a dhíríonn tionscnaimh athchóirithe i ndeisceart na hEorpa ar fhairsingiú fásaigh a chomhrac agus ar chaomhnú uisce a fheabhsú trí theicnící a úsáid chun bunú síológ a fheabhsú agus glacadh modhanna talmhaíochta coigilte uisce a chur chun cinn.

Lasmuigh de dheisceart na hEorpa, tugann clár METSO na Fionlainne sampla eile de thionscnamh rathúil athchóirithe foraoise. Díríonn an clár seo ar bhithéagsúlacht foraoise a chaomhnú trí dhreasachtaí airgeadais a chur ar fáil d’úinéirí foraoise a chosnaíonn gnáthóga luachmhara go deonach agus a chuireann tionscadail bainistithe dúlra chun feidhme. Eascraíonn rath an chláir as a chur chuige comhoibritheach, ag gabháil d’úinéirí talún príobháideacha in iarrachtaí caomhnaithe agus ag cúiteamh dóibh as a gcuid ranníocaíochtaí. Leis na cuir chuige agus na héachtaí éagsúla a tugadh faoi deara ar fud na hEorpa, leagtar béim ar an acmhainneacht atá ann le haghaidh athchóiriú éiceolaíoch chun sláinte éiceachórais a fheabhsú agus chun cur le caomhnú na bithéagsúlachta agus le folláine an duine araon.

Mar sin féin, tá teorainneacha ag baint leis na straitéisí sin freisin. Príomhdhúshlán is ea a spleáchas ar shláinte an éiceachórais atá ann cheana. Éilíonn athghiniúint nádúrtha agus athshlánú ithreach, mar shampla, bainc síolta slána agus ithreacha torthúla, dálaí a dhíghrádaítear go minic i sprioclimistéir. Teorainn eile is ea déine ama; bíonn blianta fada ag teastáil ó straitéisí amhail plandú measctha, athghiniúint nádúrtha agus athchóiriú ithreach chun tairbhí iomlána éiceolaíocha a bhaint amach, rud a d’fhéadfadh a bheith ina bhac do pháirtithe leasmhara atá ag lorg torthaí láithreacha. Thairis sin, ní mór faireachán agus infheistíocht fhadtéarmach a dhéanamh ar gach straitéis, lena n-áirítear bainistiú dóiteáin agus lotnaidí agus athchóiriú hidreolaíoch, chun a dtionchar a choinneáil ar bun. Cuireann tosaíochtaí úsáide talún atá ag teacht salach ar a chéile, amhail talmhaíocht nó leathnú uirbeach, srian breise ar a gcur chun feidhme. Ar an gcaoi chéanna, déanann ganntanas uisce difear d’athchóiriú hidreolaíoch agus d’athshlánú ithreach araon i réigiúin thura amhail an Mheánmhuir, rud a bhaineann an bonn de théarnamh fásra agus d’iarrachtaí cobhsaithe ithreach.

Is féidir le go leor straitéisí athchóirithe dul chun tairbhe na bithéagsúlachta. Cuireann cineálacha cur chuige amhail athghiniúint nádúrtha, athghiniúint chuidithe, athfhoraoisiú le speicis dhúchasacha, agus plandú measctha gnáthóga agus seirbhísí éiceachórais éagsúla chun cinn amhail pailniú agus rialú lotnaidí trí thosaíocht a thabhairt do fhlóra agus fána dúchasach. Ar an gcaoi chéanna, le straitéisí amhail athchóiriú hidreolaíoch agus bainistiú dóiteáin nó athshlánú ithreach, cothaítear athléimneacht in aghaidh an athraithe aeráide trí thimthriallta uisce a chobhsú, rioscaí dóiteáin a laghdú, agus carbón a cheapadh.

Bíonn tionchar ag go leor fachtóirí ar chostas na dtionscadal athchóirithe. Tá ról ríthábhachtach ag coinníollacha suíomhshonracha, amhail cáilíocht na hithreach, topagrafaíocht, agus leibhéal an díghrádaithe, maidir le cineál agus déine iomchuí na n-iarrachtaí athchóirithe a chinneadh. Mar shampla, d’fhéadfadh sé go mbeadh leasuithe costasacha ithreach ag teastáil i gcás láithreáin ina bhfuil ithir atá creimthe go mór. Féadann “táirgiúlachtíseal” nó “rochtaindheacair,” mar fhánaí géara, infheistíocht phríobháideach a dhíspreagadh agus costais athchóirithe a mhéadú. Bíonn tionchar suntasach ag an rogha modhanna athchóirithe ar chostais freisin. Go ginearálta, bíonn athchóiriú gníomhach, lena mbaineann plandú nó síolú, níos costasaí ná athchóiriú éighníomhach, a bhraitheann ar athghiniúint nádúrtha. Soláthraíonn athchóiriú gníomhach rialú níos mó ach éilíonn sé costais a bhaineann le saothar, ábhair agus cothabháil. Is féidir le teicnící plandála áirithe cabhrú le crainn dálaí géara tirime a shárú, amhail córais fraocháin nó plandáil fodhromchla, rud a mhéadaíonn costais athchóirithe (Stavi et al, 2021).

Tá tábhacht ag baint le scála agus raon feidhme an athchóirithe freisin, agus is minic a bhaineann tionscadail níos mó tairbhe as barainneachtaí scála ach a éilíonn infheistíochtaí suntasacha tosaigh. Bíonn tionchar díreach ag infhaighteacht acmhainní, lena n-áirítear síolta, ábhair phlandála, agus saothar oilte, ar chostais (Leverkus et al, 2021). D’fhéadfadh sé a bheith thar a bheith dúshlánach agus costasach síolta dúchasacha a fhoinsiú (Agüero et al., 2023).

Dhírigh tionscadal taighde Fís 2020 an Aontais Eorpaigh (SUPERB)ar mhaoiniú inbhuanaithe le haghaidh athchóiriú foraoisí (Bull et al. 2024) agus d’aithin siad deiseanna cistiúcháin éagsúla chun tacú le tionscnaimh athchóirithe foraoise. Áirítear orthu sin maoiniú poiblí, trí dheontais agus infheistíochtaí rialtais agus infheistíochtaí ón earnáil phríobháideach, arna spreagadh ag cuideachtaí atá ag lorg soláthairtí acmhainní inbhuanaithe nó luachanna sócmhainní feabhsaithe. Tá deontais agus tacaíocht ar fáil freisin, mar shampla tríd an Institiúid Eorpach um Fhoraoisí, a dhíríonn go minic ar thionscnaimh phobalbhunaithe agus ar athchóiriú.

Cuireannscéimeanna Íocaíochta le haghaidh Seirbhísí Éiceachórais dreasachtaí airgeadais ar fáil chun cleachtais a chur chun feidhme lena bhfeabhsaítear seirbhísí éiceachórais amhail ceapadh carbóin nó feabhsú cháilíocht an uisce. Tuganncláir fritháirimh carbóin deis do dhaoine aonair nó do chuideachtaí infheistíocht a dhéanamh i dtionscadail ceaptha carbóin amhail athchóiriú foraoise chun a n-astaíochtaí a fhritháireamh Fritháireamh bithéagsúlachta, cé go bhfuil siad conspóideach, is féidir leo athchóiriú a mhaoiniú chun tionchair forbartha a chúiteamh. Le cuir chuige airgeadais chumaiscthe, comhcheanglaítear cistí poiblí agus príobháideacha chun tacú le tionscnaimh athchóirithe ar scála níos mó nó níos casta (Bull et al., 2024). Cuireann scéimeanna deimhniúcháin foraoise bainistiú inbhuanaithe foraoisí chun cinn, lena n-áirítear athchóiriú, lena soláthraítear dreasacht mhargadhbhunaithe (Nichiforel et al., 2024).

 Le Treoir an Aontais maidir le Gnáthóga agus leis an Treoir maidir le hÉin, cuirtear bonn ar fáil chun éiceachórais foraoise a chosaint agus a athchóiriú, go háirithe laistigh de líonra Natura 2000, a chuimsíonn beagnach aon trian d’fhoraoisí an Aontais. Leis na treoracha sin, tugtar sainordú gnáthóga a athbhunú go ‘stádas caomhantais fabhrach’. Le gníomhaíochtaí amhail athfhoraoisiú nó coigeartuithe hidreolaíocha, ní mór a sheachaint go ndéanfaí dochar d’éiceachórais chosanta atá ann cheana nó go dtabharfaí isteach speicis neamhdhúchasacha a d’fhéadfadh cur isteach ar an mbithéagsúlacht áitiúil.

Le déanaí, ba chloch mhíle shuntasach é an Dlí maidir le hAthchóiriú an Dúlra, arb é is aidhm dó 20 % ar a laghad de limistéir dhíghrádaithe talún agus mhara an Aontais a athbhunú faoi 2030, agus é ag méadú de réir a chéile go 90 % faoi 2050. Leagtar béim ann ar fheabhas a chur ar an mbithéagsúlacht agus ar athléimneacht éiceachórais ar fud na bhforaoisí uile, bídís faoi chosaint nó á n-úsáid le haghaidh táirgthe. Leis an dlí sin, ceanglaítear ar na Ballstáit pleananna athchóirithe a dhréachtú lena n-áiritheofar go sroichfidh gnáthóga stádais chaomhantais fhabhracha, agus an téarnamh éiceolaíoch á chothromú le húsáid inbhuanaithe.

Cuireann reachtaíocht an Aontais cleachtais inbhuanaithe maidir le bainistiú foraoisí chun cinn freisin, cleachtais a chuireann cosc ar dhíghrádú breise agus a spreagann téarnamh tírdhreach foraoise díghrádaithe. Áirítear leis sin rialacháin maidir le trádáil adhmaid agus scéimeanna deimhniúcháin foraoise amhail ISS. Is é is aidhm do Rialacháin, amhail Forfheidhmiú an Dlí, Rialachas agus Trádáil i dtaca le Foraoisí (FLEGT) agus Rialachán an Aontais maidir le Táirgí atá Saor ó Dhífhoraoisiú, foinsiú dlíthiúil agus inbhuanaithe táirgí adhmaid a áirithiú, agus ar an gcaoi sin tacú go hindíreach le hiarrachtaí athchóirithe i dtíortha is soláthraithe.

Tá ról ríthábhachtach ag úinéireacht talún in athchóiriú foraoisí. In go leor tíortha Eorpacha, tá cuid shuntasach d’fhoraoisí faoi úinéireacht phríobháideach. Éilíonn iarrachtaí athchóirithe comhaontuithe dlíthiúla le húinéirí talún, lena n-áirithítear a rannpháirtíocht agus cearta maoine á n-urramú ag an am céanna. Is minic a spreagann rialtais athchóiriú trí fhóirdheontais nó trí bhuntáistí cánach faoin gComhbheartas Talmhaíochta (CBT) nó faoi scéimeanna náisiúnta eile.

Is iarracht fhadtéarmach é athchóiriú foraoise, a mhaireann blianta fada go minic sula dtagann athruithe dearfacha suntasacha chun solais. Is minic a bhíonn gá le tiomantas fada chun dul chun cinn intomhaiste a dhéanamh maidir le hathchóiriú foraoisí. Braitheann an t-am cur chun feidhme le haghaidh athchóiriú foraoise ar roinnt tosca, lena n-áirítear méid agus cineál an díghrádaithe, dálaí éiceolaíocha, agus an modh a úsáidtear. Mar shampla, tógann limistéir ina bhfuil dianchreimeadh ithreach, cailliúint banc síl, nó speicis ionracha níos mó ama. De ghnáth bíonn idir 20 agus 50 bliain de dhíth ar athfhoraoisiú le speicis dhúchasacha agus éagsúlú trí phlandú measctha chun éiceachórais foraoise aibí a fhorbairt. Cé gur féidir le plandú crann fásra a bhunú laistigh de chúpla bliain, tógann sé blianta fada don bhithéagsúlacht, d’fheidhmeanna éiceolaíocha agus do chastacht struchtúrach téarnamh go hiomlán.

Bíonn tionchar suntasach ag tosca éiceolaíocha mar aeráid, deascadh, torthúlacht ithreach, agus láithreacht foinsí síolta in aice láimhe ar luas aisghabhála, le coinníollacha fabhracha ag luasghéarú fáis agus cobhsú éiceachórais. Tá ról ríthábhachtach ag an gcur chuige athchóirithe freisin: Braitheann modhanna éighníomhacha amhail athghiniúint nádúrtha ar phróisis nádúrtha agus glacann siad níos faide, agus is minic a thógann siad idir 10 agus 50 bliain nó níos mó chun dul chun cinn suntasach a léiriú. Braitheann an modh sin go hiomlán ar phróisis nádúrtha, amhail scaipeadh síolta agus athchóiriú ithreach, a bhfuil tionchar ag dálaí comhshaoil orthu agus a d’fhéadfadh síneadh a chur leis an amlíne le haghaidh aisghabhála.

Is féidir le teicnící gníomhacha, amhail athfhoraoisiú le speicis dhúchasacha nó athshlánú ithreach, torthaí tosaigh níos tapúla a bhaint amach ach tá blianta fada fós ag teastáil chun éiceachóras foraoise aibí a bhunú go hiomlán. Is minic a bhíonn na torthaí suntasach laistigh de 3 go 10 mbliana. Díríonn na hiarrachtaí sin ar shláinte ithreach, coinneáil uisce agus rialú creimthe a fheabhsú, rud a chuireann bonn faoi théarnamh foraoisí ina dhiaidh sin. Is féidir feabhsuithe tosaigh ar struchtúr agus fásra foraoise a bheith le feiceáil laistigh de 5 go 15 bliana le hAthghiniúint Nádúrtha Cuidithe (ANR); le hidirghabhálacha amhail speicis ionracha a bhaint agus crainn óga a chosaint, rud a chuireann dlús le próisis fáis nádúrtha.

Is féidir le breithnithe sóisialta agus eacnamaíocha, amhail cistiú, rannpháirtíocht páirtithe leasmhara, agus creataí beartais, tionchar breise a imirt ar luas an chur chun feidhme, trí dhul chun cinn a éascú nó trí mhoilleanna a thabhairt isteach.

Is féidir le hathchóiriú inbhuanaithe athléimneach foraoise maireachtáil ar feadh na mblianta nó na gcéadta bliain má chuirtear chun feidhme i gceart é. D’fhéadfadh sé gurb iad teagmhais fhoircneacha a bhaineann leis an athrú aeráide an toisc is tábhachtaí lena gcuirtear isteach ar dhul chun cinn na n-iarrachtaí athchóirithe a chuirtear chun feidhme go maith.