Enduruppbygging efri ósar Oka-ár, hluti af Urdaibai-lífhvolfinu, Spáni

Samkvæmt spám um loftslagsbreytingar, sem er að finna í „Basque Country’s Climate Change Strategy for 2050“, er búist við að árlegt og árstíðabundið meðaltal hitastigs og varmabylgna muni hækka. Á vetrarmánuðum er gert ráð fyrir að lágmarkshiti hækki á milli 1 og 3o C um 2100, en á sumarmánuðum gæti hugsanlega aukist um 3o C í lok 21.^aldar í hámarkshita. Vegna þessara breytinga er gert ráð fyrir lengri og tíðari hitabylgjum í lok aldarinnar. Spáð er lækkun úrkomu, einkum á vorin, á bilinu -10% til -30% fyrir 2100. Einnig er búist við að úrkoma aukist um allt að 30% í lok 21.^aldar, sem leiðir til aukinnar hættu og hættu á flóðum.

Í sömu „Basque Country’s Climate Change Strategy for 2050“ er einnig getið um að gert sé ráð fyrir að sjávarborð hækki á bilinu 29 til 49 cm fyrir 2100 og auki enn frekar hættuna á flóðum í ármynni friðlandsins. Þar að auki munu loftslagsbreytingar auka styrk og tíðni sjávarstorma, sem bera ábyrgð á rofi fjöru og yfir-littoral svæði á ströndinni. Þetta ferli er nú þegar að gerast á sumum sviðum. Til dæmis, ströndinni í Laida, sem hálf-confine árósum, orðið mikil rof vegna storma sem áttu sér stað árið 2014 og þar af leiðandi ofan-littoral svæði hvarf, með tjóni á innviðum aðgang, breakwater veggi og rás auk takmörkunar á afþreyingar starfsemi.

Að teknu tilliti til núverandi þrýstings í tengslum við loftslag og þess þrýstings sem verður til vegna loftslagsbreytinga í framtíðinni verður nauðsynlegt á næstu 50 árum að halda áfram að vinna að því að endurnýta ármynnið í Oka-ánni, þ.m.t. að fjarlægja tilbúnar hindranir sem eins og sakir standa takmarka útvíkkun ármynnisins og endurheimta mýrlendi sem þegar var til staðar. Þetta myndi bæta sjálfstæða aðlögunargetu ármynnisvistkerfisins.

Helstu markmið aðgerðanna sem framkvæmdar eru í efra ármynninu í Oka ánni eru: i. að bæta seiglu vistkerfa árósanna gagnvart áhrifum loftslagsbreytinga, s.s. hækkun sjávarborðs og breytingum á vatnskerfinu, ii. Auka staðbundna líffræðilega fjölbreytni þökk sé endurheimt hluta af virkni vistkerfisins; iii. að auka sjálfbæra nýtingu almennings á náttúrulegu rými Urdaibai Biosphere friðlandsins.

Endurreisnarstarfsemi, sem miðar að því að endurheimta mýrlendi sem áður var til staðar, hefur verið hrint í framkvæmd í efra ármynni Oka-árinnar, þ.m.t. varanlegt flæði yfir Barrutibaso-svæðishluta efri ármynnisins. Þar að auki hefur virkni hluta af upprunalegum fjörurásum neðri hluta Oka-árinnar verið endurheimt. Sem hluti af þessum endurreisnaraðgerðum hafa sumar gangtegundirnar og aðrar tilbúnar hindranir verið fjarlægðar til að bæta endurreisn ósa, en fyllingar hafa verið smíðaðar til að búa til lón sem verða fjörusvæði í framtíðinni. Endurreisn mýrar sem áður var tæmd af hreinlætisástæðum getur hjálpað ósinum að takast á við loftslagsbreytingar. Marshes, auk þess að vernda gegn áhrifum hækkun sjávarborðs, gegna mikilvægu vistfræðilegu hlutverki að veita nýjum búsvæðum til ýmissa tegunda froskdýra og fugla og bæta aðlögunargetu þeirra. Enn fremur stuðlar varanleg tilvist ísölts vatns að brotthvarfi sumra ágengra tegunda (t.d. Baccharis halimifolia).

Endurreisnarverkefnið tók einnig til annarra inngripa og aðgerða:

• Uppbygging 14 km ferlisnets og göngu- og hjólabrúar sem tengir nágrannasveitarfélögin hvert við annað og við Oka ármynnið með það að markmiði að greiða fyrir sjálfbærri heimsókn á svæðið.
• Þróun tækja til umhverfisfræðslu, mest áberandi að vera snjallsímaforrit sem veitir upplýsingar um búsvæði, tegundir og menningu svæðisins. Þar að auki hafa verið settar upp spjöld sem veita upplýsingar á staðnum um staðbundin búsvæði og tegundir.
• Útrýming ágengra tegunda (sem Baccharis halimifolia og Cortaderia selloana)á svæði sem er u.þ.b. 700 ha í ármynninu.

Endurreisnarverkefni efri árósa Oka River fól í sér skipulagningu nokkurra funda með mismunandi hagsmunaaðilum, svo sem sveitarfélögum á svæðinu, landeigendum og umhverfissamtökum. Þátttaka hagsmunaaðila sem miðar að því að setja sameiginleg markmið. Að auki hafa verið haldnar upplýsandi viðræður við borgaralegt samfélag í ráðhúsum og tómstundastarf hefur verið þróað til að auglýsa verkefnið og auka vitund um aðlögun að loftslagsbreytingum.

Nýbyggða leiðakerfið hefur auðveldað tengingu ólíkra sveitarfélaga með sjálfbærum samgöngum (hjólreiðum og gönguferðum). Auk þess að bæta sjálfbæra notkun almennings á ósasvæðinu stuðlaði það einnig að því að auka vitund um endurreisnarverkefnið.

Sum þeirra sveitarfélaga sem eru á svæðinu þar sem endurreisnaraðgerðirnar hafa verið framkvæmdar tóku ekki þátt í verkefninu og hafa því í för með sér takmarkaða þróun þess. Þess vegna eru sumir áfangar verkefnisins (aðallega að takast á við að fjarlægja nokkrar stíflur) enn að koma til framkvæmda.

Þar að auki hefur rótgróin eignarhaldstilfinning fólksins á svæðinu sem á að endurreisa gert framkvæmd sumra verkefnaaðgerða erfiða. Strandlögin frá 1998 koma á fót svæði sem er 100 m á breidd beggja vegna árinnar, þar sem landeigendur geta mótmælt fyrirhuguðum aðgerðum. Af þessum sökum hafa sumar aðgerðir sem felast í endurreisnarverkefninu ekki verið framkvæmdar ennþá. Samt sem áður halda samningaviðræður áfram til að tryggja að heildarverkefninu sé hrint í framkvæmd.

Verkefnið hefur verið að fullu styrkt af umhverfis-, landskipulags- og húsnæðisráðuneyti ríkisstjórnar Baskalands. Heildarfjárhæð fjárhagsáætlunar verkefnisins er um 2,5 milljónir evra.

Spænsku lögin 42/2007 um náttúruarfleifð og líffræðilega fjölbreytni styðja við framkvæmd endurreisnarverkefnis efri ármynnis Oka-fljóts, þar sem meðal markmiða þeirra er verndun, sjálfbær nýting, umbætur og endurheimt náttúrulegra vistkerfa og búsvæða. Urdaibai Biosphere friðlandið er staðsett í Baskaland, þar sem sveitarstjórnir hafa sett ýmsar áætlanir og áætlanir sem stuðla að þessari tegund af endurreisnarverkefnum, þ.m.t. einkum „Basque Country’s Climate Change Strategy for 2050“, umhverfisrammaáætlunin 2020 og áætlunin um líffræðilegan fjölbreytileika.

Framkvæmd endurreisnaraðgerða hófst árið 2010 og stendur enn yfir. Flestar aðgerðirnar hafa verið framkvæmdar, en fáar þeirra bíða eftir leyfi spænska ráðuneytisins, eins og þegar um er að ræða ganginn í efri ósinum.

Framkvæmdum ráðstöfunum er ætlað að vera varanlegar ef þörf er á viðhaldi.

Paula Caviedes
Department of the Environment, Planning and Housing of the Basque Government
Service of the Urdaibai Biosphere Reserve
E-mail: p-caviedes@euskadi.eus