Valutazzjoni Ewropea tar-Riskju Klimatiku

L-EUCRA hija l-ewwel rapport xjentifiku tax-xorta tiegħu li jikkomplementa l-bażi tal-għarfien eżistenti dwar il-valutazzjoni tar-riskji relatati mal-klima fl-Ewropa.

L-EUCRA għandha l-għan li tgħin lil dawk li jfasslu l-politika Ewropea jidentifikaw il-prijoritajiet għall-adattament għat-tibdil fil-klima f’setturisensittivi għall-klima matul iċ-ċiklu ta’ politika tal-UE li jmiss, wara l-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew fl-2024. Ir-rapport ifittex ukoll li jgħin fl-identifikazzjoni tal-prijoritajiet għal investimenti futuri relatati mal-adattament u jipprovdi punt ta’ referenza għall-UE kollha għat-twettiq u l-aġġornament tal-valutazzjonijiet nazzjonali jew sottonazzjonali tar-riskju klimatiku. 

L-EUCRA tiffoka fuq ir-riskji għall-Ewropa kkawżati jew aggravati mit-tibdil fil-klima kkawżat mill-bniedem, iżda tqis ukoll il-motivaturi tar-riskju mhux klimatiċi u l-kuntest tal-politika. Tindirizza: 

• Riskji klimatiċi “kumplessi”, inklużi riskji kkawżati mill-kombinazzjoni ta’ perikli klimatiċi u/jew mhux klimatiċi (“perikli komposti”), riskji kaskata permezz ta’ sistemi u setturi (“riskji kaskata”) u riskji li jħallu impatt fuq l-Ewropa minn barra l-Ewropa (“riskji transfruntiera”);
• L-implikazzjonijiet tal-ġustizzja soċjali tar-riskji klimatiċi u l-ġestjoni tar-riskji klimatiċi, li hawn taħt jidentifikaw ir-reġjuni Ewropej l-aktar affettwati u l-gruppi tal-popolazzjoni l-aktar vulnerabbli għar-riskji klimatiċi ewlenin; 
• Prijoritajiet għall-azzjoni għall-integrazzjoni tar-riskji fl-oqsma ta’ politika rilevanti abbażi ta’ valutazzjoni tas-severità u l-urġenza tar-riskju. Dan jinkludi kunsiderazzjoni tat-twaqqit tar-riskji, is-sjieda tar-riskju u l-kuntest tal-politika rilevanti;
• Sinerġiji u kompromessi possibbli bejn iż-żieda fir-reżiljenza għall-klima u objettivi oħra ta’ politika bbażati fuq l-evidenza disponibbli. 

L-EUCRA turi li:

• Il-partijiet kollha tal-Ewropa qed jesperjenzaw estremi klimatiċi li huma bla preċedent fl-istorja rreġistrata. Dawn l-estremitajiet se jkomplu jiżdiedu fil-frekwenza jew fis-severità, b’mod partikolari għal xenarji ta’ tisħin għoli;
• Xi riskji klimatiċi fl-Ewropa diġà jinsabu f’livelli kritiċi issa, bħar-riskji għall-ekosistemi, ir-riskji għas-saħħa minn mewġiet ta’ sħana, ir-riskji relatati mal-għargħar intern, u r-riskju għall-mekkaniżmi ta’ solidarjetà Ewropej. Ħafna riskji oħra jistgħu jilħqu livelli kritiċi jew saħansitra katastrofiċi matul dan is-seklu;
• Hija meħtieġa azzjoni urġenti, kemm għal riskji li bħalissa jinsabu f’livelli kritiċi kif ukoll għal dawk b’orizzont ta’ politika twil, bħal dawk relatati mal-bini, l-infrastruttura b’ħajja twila, l-ippjanar spazjali, u l-forestrija; 
• Il-biċċa l-kbira tar-riskji klimatiċi huma koproprjetà tal-UE u tal-Istati Membri tagħha. Dan ifisser li dawk li jfasslu l-politika fil-livelli Ewropej, nazzjonali u lokali jeħtieġ li jaħdmu flimkien biex jindirizzaw dawn ir-riskji.

L-EUCRA tidentifika total ta’ 36 riskju klimatiku ewlieni għall-Ewropa bil-potenzjal ta’ konsegwenzi severi. Dawn ir-riskji huma miġbura f’ħames raggruppamenti wesgħin: l-ekosistemi, l-ikel, is-saħħa, l-infrastruttura, u l-ekonomija u l-finanzi. Barra minn hekk, il-valutazzjoni tidentifika tliet riskji klimatiċi ewlenin speċifiċi għar-reġjuni ultraperiferiċi tal-UE.

Aktar minn nofs ir-riskji klimatiċi identifikati fir-rapport jitolbu aktar azzjoni issa u tmienja minnhom huma meqjusa partikolarment urġenti. Dawn ir-riskji urġenti jkopru raggruppamenti differenti u jinkludu: ir-riskji għall-ekosistemi kostali; ir-riskji għall-ekosistemi tal-baħar; ir-riskji għas-saħħa tal-bniedem mill-istress mis-sħana; ir-riskji għall-popolazzjoni u l-infrastruttura mill-għargħar intern; u r-riskji għall-mekkaniżmi ta’ solidarjetà Ewropej. 

Fin-Nofsinhar tal-Ewropa, riskji addizzjonali b’urġenza kbira jinkludu: ir-riskji għall-ekosistemi, għall-popolazzjoni u għall-ambjent mibni min-nirien fil-foresti; ir-riskji għall-produzzjoni tal-għelejjel; u r-riskji minn mewġiet ta’ sħana għal ħaddiema fuq barra.

Bosta mis-36 riskju ewlieni diġà jinsabu f’livelli kritiċi issa, u kollha kemm huma huma mistennija li jsiru saħansitra aktar severi fil-futur. Ħafna minnhom għandhom orizzonti ta’ politika twal, li jfisser li d-deċiżjonijiet meħuda llum jeħtieġ li jikkunsidraw it-tibdil fil-klima u ż-żieda fis-severità tar-riskju biex jiġu evitati impatti potenzjalment katastrofiċi fil-futur. 

Ir-riskji klimatiċi jvarjaw sostanzjalment fi ħdan u bejn ir-reġjuni, is-setturi u l-gruppi vulnerabbli. Ir-riskji jiddependu fuq l-esponiment tagħhom għall-perikli klimatiċi, u l-kundizzjonijiet ambjentali u soċjoekonomiċi li jiddeterminaw il-vulnerabbiltà tagħhom għal dawn il-perikli. 

L-EUCRA tidentifika l-hotspots li ġejjin fl-Ewropa li huma partikolarment affettwati minn diversi riskji klimatiċi: 

• In-Nofsinhar tal-Ewropa. Dan ir-reġjun huwa partikolarment f’riskju mill-impatti dejjem akbar tas-sħana u n-nixfiet fuq il-produzzjoni agrikola, ix-xogħol fuq barra, id-disponibbiltà tal-ilma għas-setturi ekonomiċi u r-riskju ta’ nirien. Fin-Nofsinhar tal-Ewropa, iż-żoni rurali u l-ekonomiji lokali dipendenti fuq l-agrikoltura, is-servizzi tal-ekosistema u t-turiżmu tas-sajf huma partikolarment f’riskju; 
• Reġjuni kostali baxxi, inklużi ħafna bliet b’densità għolja ta’ popolazzjoni. Dawn jinsabu f’riskju ta’ għargħar, erożjoni u intrużjoni tal-ilma mielaħ aggravati biż-żieda fil-livell tal-baħar; 
• ir-reġjuni ultraperiferiċi tal-UE. Dawn jiffaċċjaw riskji partikolari bħala riżultat tal-pożizzjoni remota tagħhom, infrastruttura aktar dgħajfa, diversifikazzjoni ekonomika limitata u, għal xi wħud minnhom, dipendenza qawwija fuq ftit attivitajiet ekonomiċi. Riskji klimatiċi speċifiċi jista’ jkollhom hotspots f’reġjuni lil hinn minn dawk enfasizzati hawnhekk. 

Il-kejl tat-temperatura juri li l-Ewropa qed tisħon id-doppju tal-medja globali, u b’hekk hija l-kontinent li qed jisħon l-aktar malajr fid-Dinja. Dan huwa dovut għal diversi fatturi, inkluż il-proporzjon ta’ art Ewropea fl-Artiku, li qed jisħon saħansitra aktar malajr, it-telf ta’ kopertura tas-silġ u tal-borra, u bidliet fix-xejriet taċ-ċirkolazzjoni atmosferika li jiffavorixxu mewġiet ta’ sħana tas-sajf aktar frekwenti fl-Ewropa, b’mod partikolari fl-Ewropa tal-Punent. 

Għal aktar informazzjoni dwar il-kundizzjonijiet klimatiċi attwali u mbassra fl-Ewropa, żur ir-Rapport Ewropew tal-2023 dwar l-Istat tal-Klima ppubblikat mis-Servizz dwar it-Tibdil fil-Klima ta’ Copernicus (C3S) u l-Organizzazzjoni Meteoroloġika Dinjija (WMO).

Id-data tal-EEA turi li l-estremitajiet relatati mal-klima fl-Ewropa swew madwar EUR 650 biljun f’danni mill-1980. Matul il-perjodu 2020-2023, it-telf annwali qabeż madwar EUR 50 biljun. Meta wieħed iħares lejn l-avvenimenti individwali, l-għargħar f’Awwissu fl-2023 fis-Slovenja kkawża danni diretti u indiretti li huma stmati għal madwar 16 % tal-PDG nazzjonali.

Stima konservattiva hija li l-impatti klimatiċi li sejrin għall-agħar jistgħu jnaqqsu l-PDG tal-UE b’madwar 7 % sa tmiem is-seklu. It-tnaqqis addizzjonali kumulattiv fil-PDG għall-UE kollha kemm hi jista’ jammonta għal EUR 2,4 triljun fil-perjodu mill-2031 sal-2050, jekk it-tisħin globali jmur b’mod aktar permanenti lil hinn mil-limitu ta’ 1,5 gradi tal-Ftehim ta’ Pariġi. Għall-kostijiet marbuta ma’ estremi tat-temp speċifiċi, l-istimi jistmaw li l-kostijiet tan-nixfiet huma ta’ EUR 9 biljun fis-sena u dawk tal-għargħar huma aktar minn total ta’ EUR 170 biljun mill-1980. Fil-futur, id-danni annwali fl-Ewropa mill-għargħar kostali jistgħu jaqbżu aktar minn EUR 1 triljun sal-2100, bi 3,9 miljun persuna esposti għall-għargħar kostali kull sena (Komunikazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea “Il-ġestjoni tar-riskji klimatiċi - il-protezzjoni tan-nies u l-prosperità”, 2024).

L-iskala tad-danni potenzjali tirriskja wkoll impatti ulterjuri fuq il-kompetittività tal-ekonomiji u l-kumpaniji, ix-xenarju ġeopolitiku (eż. is-sikurezza globali, is-sigurtà, il-flussi kummerċjali u l-istabbiltà ekonomika), il-forza tax-xogħol u l-approfondiment tal-inugwaljanzi soċjali.

L-UE u l-Istati Membri tagħha diġà għamlu progress konsiderevoli fil-fehim tar-riskji klimatiċi li jiffaċċjaw u fit-tħejjija għalihom. L-implimentazzjoni tal-Istrateġija tal-UE dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima tinsab fi stadju avvanzat u fil-livelli nazzjonali, il-valutazzjonijiet nazzjonali tar-riskju klimatiku qed jintużaw dejjem aktar biex jinfurmaw l-iżvilupp tal-politika ta’ adattament. Madankollu, it-tħejjija soċjetali għadha baxxa, peress li l-implimentazzjoni tal-politika għadha sostanzjalment lura meta mqabbla mal-livelli ta’ riskju li qed jiżdiedu malajr.

L-EUCRA tenfasizza fejn hija meħtieġa azzjoni addizzjonali kemm fil-livell tal-UE kif ukoll f’dak tal-Istati Membri fl-oqsma ta’ politika l-aktar esposti għar-riskji klimatiċi. Dan juri li l-integrazzjoni tar-riskji klimatiċi attwali u futuri hija rekwiżit prattikament fl-oqsma kollha ta’ politika, b’mod partikolari dawk b’orizzont ta’ politika twil, u li livelli differenti ta’ gvern jeħtieġ li jaħdmu flimkien peress li l-maġġoranza tar-riskji huma koproprjetà.

F’Marzu 2024, il-Kummissjoni Ewropea ħarġet Komunikazzjoni dwar il-ġestjoni tar-riskji klimatiċi fl-Ewropa b’reazzjoni għall-EUCRA. Il-Kummissjoni tenfasizza erba’ kategoriji ewlenin għall-azzjoni: 

• Governanza mtejba u kooperazzjoni aktar mill-qrib dwar ir-reżiljenza għat-tibdil fil-klima bejn il-livelli nazzjonali, reġjonali u lokali;
• Għodod li jagħtu s-setgħa lis-sidien tar-riskju biex jifhmu aħjar l-interkonnessjonijiet bejn ir-riskji klimatiċi, l-investiment, u l-istrateġiji ta’ finanzjament fit-tul;
• L-użu ta’ politiki strutturali, fost l-oħrajn relatati mal-ippjanar spazjali u l-infrastruttura kritika;
• Prekundizzjonijiet tajbin għall-finanzjamenttar-reżiljenza għat-tibdil fil-klima.

Biex jiġu indirizzati r-riskji ewlenin b’azzjonijiet fuq il-post u governanza mtejba f’diversi livelli, jista’ jinsilet ukoll għarfien mill-128 studju tal-każ Climate-ADAPT.  (April 2024).

L-EUCRA tapplika l-kunċett tar-riskju klimatiku tas-Sitt Rapport ta’ Valutazzjoni (AR6) tal-Grupp Intergovernattiv ta’ Esperti dwar it-Tibdil fil-Klima (IPCC) u l-linji gwida tal-valutazzjoni tar-riskju tal-ISO 31000 u l-ISO 14091 fejn fattibbli.

Il-perikli relatati mal-klima jinkludu kemm bidliet kroniċi kif ukoll akuti fil-kundizzjonijiet klimatiċi li jistgħu jikkawżaw riskji għas-sistemi umani jew ekoloġiċi. Termini fil-biċċa l-kbira sinonimi jinkludu perikli klimatiċi, perikli klimatiċi, perikli tat-tibdil fil-klima, xprunaturi tal-impatt klimatiku u xprunaturi tar-riskju klimatiku. 

Il-motivaturi tar-riskju mhux klimatiċi jinkludu dawk il-proċessi u l-kundizzjonijiet li jiddeterminaw kif ċerti perikli relatati mal-klima, individwalment jew flimkien, jaffettwaw sistema umana jew ekoloġika. Dawn jinkludu fatturi ta’ stress ambjentali, bħat-tniġġis jew il-frammentazzjoni tal-ekosistema; fatturi tekniċi, bħall-istandards tad-disinn tal-infrastruttura kritika; fatturi soċjoekonomiċi, bħall-aċċess għall-assigurazzjoni kontra l-għargħar u l-kura tas-saħħa universali; u aspetti ta’ politika, bħad-deżinjazzjoni ta’ żoni ta’ riskju ta’ għargħar u l-infurzar ta’ projbizzjonijiet fuq il-kostruzzjoni fi ħdanhom. 

Abbażi tal-evidenza xjentifika eżistenti, twettqu għażla, analiżi u evalwazzjoni strutturati tar-riskji. L-għażla tar-riskji identifikat riskji klimatiċi kbar għall-Ewropa abbażi ta’ kriterji komuni. L-analiżi tar-riskju kklassifikat dawn ir-riskji skont is-severità tagħhom matul iż-żmien, abbażi tal-potenzjal tagħhom għal konsegwenzi severi għall-Ewropa. Il-fażi tal-evalwazzjoni tar-riskju evalwat l-urġenza għall-azzjoni tal-UE filwaqt li qieset is-severità tar-riskju maż-żmien, il-fiduċja fil-valutazzjoni tas-severità tar-riskju u l-aspetti temporali tal-azzjonijiet potenzjali ta’ adattament flimkien mas-sjieda tar-riskju, it-tħejjija għall-politika u l-orizzont ta’ politika. Il-valutazzjoni tar-riskju strutturata involviet kemm it-timijiet tal-awturi tal-kapitoli rilevanti kif ukoll bord indipendenti ta’ rieżami tar-riskju. Aktar informazzjoni hija disponibbli fl-Anness 2 tar-rapport tal-EUCRA.

L-EUCRA ġiet żviluppata abbażi ta’ data u għarfien disponibbli minn valutazzjonijiet preċedenti ta’ perikli u riskji relatati mal-klima fl-Ewropa u globalment u ġiet ikkoordinata ma’ valutazzjonijiet Ewropej li għaddejjin biex tiġi żgurata l-komplementarjetà tar-riżultati.

Sorsi ewlenin ta’ data u għarfien kienu jinkludu:

• Rapporti u data mis-Servizz dwar it-Tibdil fil-Klima ta’ Copernicus (C3S);
• Is-Sitt Rapport ta’ Valutazzjoni (AR6) tal-Grupp Intergovernattiv ta’ Esperti dwar it-Tibdil fil-Klima (IPCC);
• Pubblikazzjonijiet minn proġetti ta’ riċerka ffinanzjati taħt Orizzont 2020 u Orizzont Ewropa
• il-proġetti PESETA mwettqa miċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka (JRC);
• Rapporti u sorsi ta’ għarfien prodotti mill-Kummissjoni Ewropea;
• Prodotti oħra taż-ŻEE, inkluż il-portal Climate-ADAPT.

L-ewwel EUCRA kienet valutazzjoni rapida, prodotta fuq perjodu ta’ sena u nofs biss. Minħabba ż-żmien limitat disponibbli, ir-rapport ma setax ikopri l-aspetti kollha tal-impatti tat-tibdil fil-klima fuq l-Ewropa u għalhekk xi riskji relatati mal-klima rċevew attenzjoni limitata jew l-ebda attenzjoni. Dawn jinkludu riskji relatati mal-Politika Estera u ta’ Sigurtà Komuni tal-UE (bħal riskji ġeopolitiċi u riskji relatati mal-migrazzjoni mhux ikkontrollata), u riskji klimatiċi ġestiti b’mod predominanti minn atturi privati. Barra minn hekk, ir-rapport ma jirrieżaminax il-politiki u l-azzjonijiet ta’ adattament fil-livell nazzjonali, u lanqas ma jivvaluta soluzzjonijiet speċifiċi ta’ adattament jew il-fattibbiltà, il-kostijiet u l-benefiċċji tagħhom. 

L-EUCRA tħejjiet mill-EEA f’kollaborazzjoni ma’ firxa wiesgħa ta’ organizzazzjonijiet u esperti taħt it-tmexxija konġunta tal-Kummissjoni Ewropea (irrappreżentata mid-Direttorat Ġenerali għall-Azzjoni Klimatika) u l-EEA. Is-sħab ewlenin inkarigati mill-implimentazzjoni jinkludu:

• iż-ŻEE
• Is-sħab tal-konsorzju taċ-Ċentru Tematiku Ewropew dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima u l-LULUCF (ETC CA):
• Il-Fondazzjoni taċ-Ċentru Ewro-Mediterranju dwar it-Tibdil fil-Klima
• EURAC Research – L-Akkademja Ewropea ta’ Bozen-Bolzano
• Iċ-Ċentru tas-Superkomputazzjoni ta' Barċellona
• Predictia Soluzzjonijiet Intelliġenti tad-Data SL
• L-Istitut Finlandiż għall-Ambjent
• L-Istitut għall-Ambjent ta' Stokkolma
• Università ta' Wageningen, Dipartiment tax-Xjenzi Ambjentali
• PBL L-Aġenzija tal-Pajjiżi l-Baxxi għall-Valutazzjoni Ambjentali
• Iċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka (JRC) u
• Servizz S dwar it-Tibdilfil-Klima ta’ Copernicus (C3S)
• Kontributuri esterni

Total ta’ 96 awtur ikkontribwew għar-rapport, inklużi 4 mill-EEA, 54 mill-ETC CA, 14 mill-JRC, 2 mis-C3S u 22 esterni.

It-tħejjija tal-EUCRA kienet appoġġata ulterjorment minn Komunità ta’ Prattika magħmula mill-gruppi li ġejjin:

• Grupp ta' Ħidma tal-Kummissjoni Ewropea
• Grupp Konsultattiv ta' Esperti
• Bord ta' Reviżjoni tar-Riskju
• Grupp Eionet dwar l-impatti tat-tibdil fil-klima, il-vulnerabbiltà u l-adattament

Id-deċiżjoni li titwettaq it-tieni EUCRA se tittieħed matul iċ-ċiklu ta’ politika tal-UE li jmiss, wara l-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew fl-2024. L-istituzzjonijiet tal-UE u ħafna Stati Membri s'issa esprimew sodisfazzjon qawwi bl-ewwel EUCRA u indikaw l-appoġġ tagħhom għat-twettiq ta' EUCRA f'intervalli regolari, possibbilment kull 5 snin.