Ġestjoni tal-ilma

Ġestjoni tal-Ilma

Messaġġi ewlenin

• It-tibdil fil-klima jaffettwa l-ġestjoni tal-ilma b’diversi modi, li jvarjaw minn bidliet fil-preċipitazzjoni u għalhekk ix-xejriet staġjonali u annwali fl-għargħar u n-nixfiet, id-disponibbiltà tal-ilma jew il-kapaċità ta’ dilwizzjoni u għandu impatti fuq saħħitna, l-attivitajiet ekonomiċi u l-ekosistemi dipendenti fuq l-ilma (frisk).
• L-UE għandha politiki żviluppati sew dwar il-ġestjoni tal-ilma li jkopru kemm il-ġestjoni tal-kwalità kif ukoll tal-kwantità tal-ilma. L-implimentazzjoni tagħhom, marbuta mill-qrib mal-Adattament ibbażat fuq l-Ekosistema u s-soluzzjonijiet ibbażati fuq in-Natura, hija appoġġata minn strumenti bħall-għodda tal-Miżuri Naturali għaż-Żamma tal-Ilma.
• Evalwazzjoni regolari tal-progress fil-ġestjoni tal-ilma ssir fil-livell Ewropew, abbażi ta’ informazzjoni rrappurtata fil-livell nazzjonali. Dawn l-evalwazzjonijiet jinkludu wkoll aspetti tat-tibdil fil-klima (adattament), iżda jikkonkludu li huma meħtieġa sforzi addizzjonali dwar dan.

Impatti u vulnerabbiltajiet

Il-ġestjoni tal-ilma tinkludi l-ġestjoni tal-kwalità u tal-kwantità tal-ilma kif ukoll l-idromorfoloġija u s-sedimentoloġija. Il-ġestjoni tal-ilma ħelu tax-xmajjar, tal-lagi u tal-ilma ta’ taħt l-art, tal-ilmijiet tal-estwarji, iżda wkoll taż-żoni tal-għargħar jew taż-żoni ta’ infiltrazzjoni huma elementi kruċjali għall-ekosistemi, għall-provvista tal-ilma tax-xorb u għall-ġestjoni tal-ilma mormi, u għal ħafna setturi u sistemi ekonomiċi inklużi l-agrikoltura, it-trasport u l-enerġija.

It-tibdil fil-klima jaffettwa l-ġestjoni tal-ilma b’diversi modi, li jvarjaw minn bidliet fil-preċipitazzjoni u għalhekk ix-xejriet staġjonali u annwali fl-għargħar u n-nixfiet, id-disponibbiltà tal-ilma jew il-kapaċità ta’ dilwizzjoni u għandu impatti fuq saħħitna, l-attivitajiet ekonomiċi u l-ekosistemi dipendenti fuq l-ilma (frisk).

Aktar dettalji dwar il-ġestjoni tal-ilma kostali jistgħu jinstabu fil-paġna dwar iż-Żoni kostali.

Qafas ta' politika

L-Istrateġija tal-UE tal-2021 dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima tenfasizza l-importanza li jiġi żgurat li l-ilma ħelu jkun disponibbli b’mod sostenibbli, li l-użu tal-ilma jitnaqqas drastikament u li l-kwalità tal-ilma tiġi ppreservata u tenfasizza r-riskju ta’ frekwenza u severità akbar ta’ avvenimenti estremi tat-temp li jwasslu għal nixfiet u għargħar u konsegwentement għal ħsara ekonomika estensiva. Għalhekk, il-kunsiderazzjoni tal-effetti tat-tibdil fil-klima fil-politiki tal-UE relatati mal-ilma hija ta’ importanza partikolari.

Id-Direttiva Qafas dwar l-Ilma (WFD) adottata fl-2000, l-ewwel pedament tal-politika tal-UE dwar l-ilma, għandha l-għan ta’ ġestjoni sostenibbli fit-tul tal-ilma bbażata fuq livell għoli ta’ protezzjoni tal-ambjent akkwatiku billi jinkiseb status ekoloġiku tajjeb fil-korpi tal-ilma kollha. Id-Direttiva nnifisha ma tirreferix b’mod espliċitu għall-adattament għat-tibdil fil-klima. Madankollu, fl-2009, l-Istati Membri tal-UE qablu li t-theddid relatat mal-klima u l-ippjanar tal-adattament għandhom jiġu inkorporati fil-Pjanijiet ta' Mmaniġġjar tal-Baċin tax-Xmara (RBMPs) elaborati skont id-WFD.

Id-Direttiva tal-UE dwar l-Għargħar (FD), adottata fl-2007, għandha l-għan li tivvaluta u timmaniġġja l-għargħar b’mod koerenti madwar l-UE u tintegra l-kunsiderazzjoni tal-impatti tat-tibdil fil-klima direttament fl-implimentazzjoni tagħha.  L-Istati Membri jeħtieġ li jivvalutaw ir-riskju ta’ għargħar fit-territorju tagħhom u jħejju Pjanijiet ta’ Mmaniġġjar tar-Riskju ta’ Għargħar (FRMP) li jqisu l-impatti tat-tibdil fil-klima.

Kwistjonijiet rigward l-iskarsezza ta' l-ilma u l-perijodi ta' nixfa, ġew indirizzati għall-ewwel darba fil-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea (KE) li tindirizza l-isfida ta' l-iskarsezza ta' l-ilma u l-perijodi ta' nixfa fl-Unjoni Ewropea (2007) bil-għan li nimxu lejn ekonomija effiċjenti fl-użu ta' l-ilma u li tiffranka l-ilma. Fl-2012, ġie ppubblikat il-Pjan ta’ Azzjoni tal-Komunikazzjoni għas-salvagwardja tar-riżorsi tal-ilma tal-Ewropa li jħeġġeġ lill-Istati Membri jintegraw aħjar l-aspetti tal-ġestjoni tar-riskju tan-nixfa u tat-tibdil fil-klima fl-RBMPs futuri tagħhom u meta jiżviluppaw pjanijiet ta’ ġestjoni tar-riskju transsettorjali u ta’ diversi perikli. L-aħħar azzjoni biex tittaffa l-iskarsezza tal-ilma hija r-Regolament il-ġdid dwar ir-rekwiżiti minimi għall-użu mill-ġdid tal-ilma adottat fl-2020 li jistabbilixxi regoli ġodda biex jiġi stimulat u ffaċilitat l-użu mill-ġdid tal-ilma b’enfasi fuq it-tisqija agrikola. Barra minn hekk, wara l-istrateġija l-ġdida ta’ Adattament, il-KE qed tippjana li tgħin fit-tnaqqis tal-użu tal-ilma billi tgħolli r-rekwiżiti tal-iffrankar tal-ilma għall-prodotti, tħeġġeġ l-effiċjenza u l-iffrankar tal-ilma, u billi tippromwovi l-użu usa’ tal-pjanijiet ta’ ġestjoni tan-nixfa kif ukoll il-ġestjoni sostenibbli tal-ħamrija u l-użu tal-art. Sabiex tiġi żgurata l-provvista tal-ilma tax-xorb, id-Direttiva riveduta dwar l-Ilma tax-Xorb issa tinkludi l-kunsiderazzjoni tal-impatti tat-tibdil fil-klima fil-valutazzjoni tar-riskju tas-sistemi tal-provvista. Fl-2023 ġie rilaxxat Regolament ġdid dwar l-Użu mill-Ġdid tal-Ilma sabiex jissaħħaħ sabiex tittejjeb il-provvista alternattiva tal-ilma li terġa’ tuża l-ilma mill-impjanti tat-trattament tal-ilma urban mormi.

It-titjib tal-bażi tal-għarfien

It-tisħiħ tal-bażi tal-għarfien dwar l-effetti tat-tibdil fil-klima fuq iċ-ċiklu idroloġiku globali huwa essenzjali għall-ġestjoni sostenibbli tal-ilma. Ir-rapport tal-Grupp ta’ Ħidma II tal-AR6 tal-IPCC dwar it-Tibdil fil-Klima 2022: L-impatti, l-Adattament u l-Vulnerabbiltà jaġġornaw dan il-qafas, filwaqt li jenfasizzaw il-konsegwenzi differenti relatati mal-effetti tat-tibdil fil-klima kkawżati mill-bniedem fis-settur tal-ilma. Ir-riskji, l-impatti u l-vulnerabbiltajiet inkrementali fis-settur tal-ilma assoċjati mat-tisħin globali ta’ 1,5 °C u 2 °C huma minflok murija f’rapport speċifiku ieħortal-IPCC ( Tisħin Globali ta’ 1,5 °C — Climate-ADAPT (europa.eu).

Biex ir-riżorsi tal-ilma jiġu adattati għat-tibdil fil-klima, il-KE u l-Istati Membri qed jikkollaboraw biex itejbu l-bażi tal-għarfien. Ħafna mis-sorsi ta’ informazzjoni huma kkombinati fis-Sistema ta’ Informazzjoni dwar l-Ilma għall-Ewropa (WISE).

L-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent ikkombinat informazzjoni rilevanti dwar l-impatti tat-tibdil fil-klima fl-Ewropa f’diversi rapporti. Ir-rapport tal-2016 dwar it-Tibdil fil-Klima, l-Impatti u l-Vulnerabbiltà  jħares lejn l-impatti tat-tibdil fil-klima tal-passat u dawk imbassra fuq l-ekosistemi u s-soċjetà inklużi l-impatti fuq is-settur tal-ilma. Ir-rapport tal-2016 dwar ir-riskji tal-għargħar u l-vulnerabbiltà ambjentali jiffoka fuq ir-rwol tal-pjanuri tal-għargħar fil-protezzjoni mill-għargħar, il-ġestjoni tal-ilma u l-protezzjoni tan-natura. Bl-istess mod, ir-rapport tal-2020 dwar il-Pjanuri Ewropej tal-Għargħar juri li l-pjanuri naturali tal-għargħar jappoġġaw l-ilħuq ta’ diversi objettivi ta’ politika tal-UE. Ir-rapport Soluzzjonijiet ibbażati fuq in-natura (NbS) fl-Ewropa ppubblikat fl-2021 fih kapitolu relatat mal-ġestjoni tal-ilma.

Iċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka (JRC) ippubblika rapport dwar l-impatti tat-tibdil fil-klima u l-adattament fl-Ewropa fl-2020 inklużi diversi kapitoli relatati mar-riżorsi tal-ilma. Ir-rapport jikkonkludi li n-Nofsinhar tal-Ewropa qed jiffaċċja tnaqqis fid-disponibbiltà tal-ilma u konsegwentement żieda fl-iskarsezza tal-ilma. In-nixfiet se jseħħu aktar frekwenti, idumu aktar u jsiru aktar intensi fil-partijiet tan-Nofsinhar u tal-Punent tal-Ewropa u l-għargħar tax-xmajjar u tal-kosta x’aktarx li jiżdied bħala konsegwenza tat-tibdil fil-klima. Dan ir-rapport ġenerali huwa ssupplimentat minn sensiela ta’ rapporti aktar speċifiċi li jipprovdu informazzjoni aktar dettaljata dwar l-impatti differenti fuq ir-riżorsi tal-ilma:

• It-tibdil fil-klima u r-riżorsi tal-ilma tal-Ewropa
• L-impatti tat-tisħin globali u tan-nixfa fl-UE
• It-tisħin globali u l-impatti umani tal-estremitajiet tas-sħana u tal-kesħa fl-UE
• L-adattament għar-riskju tal-għargħar kostali li qed jiżdied fl-UE minħabba t-tibdil fil-klima
• L-adattament għaż-żieda fir-riskju ta’ għargħar tax-xmajjar fl-UE minħabba t-tibdil fil-klima

Il-JRC ippubblika wkoll qafas kunċettwali għall-valutazzjoni u l-ġestjoni tar-riskju ta’ nixfa fl-2018 u dan l-aħħar analizza l-effetti tal-miżuri għall-iffrankar tal-ilma fuq ir-riżorsi tal-ilma tal-Ewropa u kkonkluda li huwa meħtieġ livell ogħla ta’ ambizzjoni fil-miżuri għall-effiċjenza tal-ilma biex jitnaqqas l-impatt tat-tibdil fil-klima fuq ir-riżorsi tal-ilma. Barra minn hekk, il-JRC żviluppa s-Sistema Ewropea ta’ Sensibilizzazzjoni dwar l-Għargħar (EFAS) li tipprovdi informazzjoni probabilistika ta’ twissija ta’ għargħar aktar minn 48 siegħa qabel. Dan il-portal jintuża mill-maniġers tal-emerġenza madwar l-Ewropa.

Bl-għajnuna tal-programmi ffinanzjati mill-UE bħal Orizzont 2020, LIFE (azzjoni ambjentali u klimatika) u Interreg, ħafna Stati Membri qed itejbu l-bażi tal-għarfien dwar strateġiji, politiki u miżuri ta’ adattament relatati mal-ilma permezz ta’ proġetti differenti. Iż-żieda mistennija fl-estrem idroloġiku kkawżat mill-impatti tat-tibdil fil-klima hija ta’ importanza partikolari hawnhekk. Fil-proġett IMPREX,pereżempju, is-sħab tal-proġett żviluppaw approċċi innovattivi u biex jgħinu fit-titjib tal-kapaċità li jantiċipaw u jirrispondu għal avvenimenti estremi idroloġiċi futuri. Il-proġett OPERANDUM jaħdem fuq it-tnaqqis tar-riskji idrometeoroloġiċi fit-territorji Ewropej permezz ta’ NbS ekoloġiċi u blu/griżi/ibridi mfassla b’mod konġunt, żviluppati b’mod konġunt, varati, ittestjati u murija innovattivi. Il-proġett RECONECT għandu l-għan li jtejjeb malajr il-qafas ta’ referenza Ewropew dwar l-NBS għat-tnaqqis tar-riskju idrometeoroloġiku billi juri, jirreferenzja, iżid u jisfrutta l-NBS fuq skala kbira f’żoni rurali u naturali.

Xi proġetti jiffukaw speċifikament fuq it-titjib tal-ġestjoni tal-għargħar jew tal-iskarsezza tal-ilma. Il-proġett SCOREwater għandu l-għan li jintroduċi servizzi diġitali biex itejjeb il-ġestjoni tal-ilma mormi, l-ilma tal-maltemp u l-avvenimenti ta’ għargħar biex tissaħħaħ ir-reżiljenza tal-bliet kontra t-tibdil fil-klima. Il-proġett LIFE UrbanStorm jiffaċilita l-iżvilupp u l-implimentazzjoni ta’ approċċi integrati għal strateġiji ta’ adattament għat-tibdil fil-klima u pjanijiet ta’ azzjoni biex tiżdied ir-reżiljenza għall-klima tal-muniċipalitajiet Estonjani, speċjalment il-kapaċità tagħhom li jimmaniġġjaw l-għargħar għall-għarrieda. Il-proġett SPONGE 2020 ipproduċa sett ta’ għodod, pakkett ta’ gwida u pjan ta’ azzjoni transfruntier biex jappoġġa l-involviment tal-partijiet ikkonċernati u azzjonijiet parteċipattivi fl-adattament għat-tibdil fil-klima biex jiġi ġestit aħjar l-għargħar urban. Il-problema tal-iskarsezza tal-ilma hija indirizzata pereżempju mill-proġett W2W - Ilma għall-Ilma li jippromwovi sistema innovattiva ta’ desalinizzazzjoni biex tiġi indirizzata l-iskarsezza tal-ilma fir-reġjun tal-Mediterran jew il-proġett DRYvER li għandu l-għan li jiżviluppa strateġiji għall-mitigazzjoni u l-adattament għall-effetti tat-tibdil fil-klima fit-tnixxif tan-networks tax-xmajjar, l-integrazzjoni ta’ perspettivi idroloġiċi, ekoloġiċi (inkluż NBS), soċjoekonomiċi u ta’ politika.

Aktar informazzjoni dwar proġetti tal-passat u dawk li għaddejjin bħalissa tinsab fuq il-portal WISE u l-bażi tad-data CORDIS.

Appoġġ għall-investiment u l-finanzjament

F’Diċembru 2020 ġie ppubblikat il-Qafas Finanzjarju Pluriennali l-ġdid għas-snin 2021-2027; tipprovdi għadd ta’ opportunitajiet ta’ finanzjament fis-settur tal-ilma. Il-proġetti ta’ riċerka u innovazzjoni jistgħu jiġu ffinanzjati permezz tal-Programm Orizzont Ewropa. Il-Missjoni tal-UE dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klimatappoġġja lir-reġjuni, lill-bliet u lill-awtoritajiet lokali fl-isforzi tagħhom biex jibnu reżiljenza kontra l-impatti tat-tibdil fil-klima, billi tipprovdi finanzjament bħala parti minn Orizzont Ewropa, il-Programmi Qafas tal-UE għar-riċerka u l-innovazzjoni. Ir-reġjuni u l-awtoritajiet lokali f’pajjiżi assoċjati ma’ Orizzont Ewropa jew f’pajjiżi li qed jinnegozjaw assoċjazzjoni ma’ Orizzont Ewropa jistgħu jkunu involuti fl-azzjonijiet tal-Missjoni. Il-kumpaniji jistgħu jkunu eliġibbli wkoll biex jipparteċipaw, pereżempju bħala innovaturi li jipprovdu soluzzjonijiet innovattivi jew servizzi klimatiċi. L-opportunitajiet ta’ finanzjament jistgħu jinstabu fuq il-Portal għall-Finanzjament u għall-Offerti, b’mod partikolari taħt il-Programm ta’ Ħidma ta’ Orizzont Ewropa 2023-2024.

Aktar finanzjament huwa disponibbli permezz tal-Programm LIFE għall-Ambjent u l-Azzjoni Klimatika li, fost għanijiet oħra, jiffoka fuq il-kisba tal-bidla lejn ekonomija sostenibbli, newtrali għall-klima u reżiljenti għall-klima u fuq il-protezzjoni, ir-restawr u t-titjib tal-kwalità tal-ilma. Il-programm jinkludi sottoprogramm dwar “Mitigazzjoni u Adattament għat-Tibdil fil-Klima” u jiffinanzja teknoloġiji innovattivi, l-iżvilupp tal-aħjar prattiki u attivitajiet li jappoġġaw l-implimentazzjoni ta’ pjanijiet ambjentali u klimatiċi żviluppati fil-livelli reġjonali, multireġjonali jew nazzjonali. Il-finanzjament huwa disponibbli wkoll permezz tal-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali li jappoġġa l-attivitajiet ta’ kooperazzjoni bejn ir-reġjuni fi Stati Membri differenti (ara l-programmi Interreg). Sors importanti ieħor ta’ finanzjament għas-settur tal-ilma huwa l-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali li huwa parti mill-Politika Agrikola Komuni u jinkoraġġixxi ġestjoni sostenibbli tar-riżorsi naturali u l-azzjoni klimatika u jappoġġa proġetti li jiffukaw fuq azzjonijiet li għandhom l-għan li jirrestawraw, jippreservaw u jtejbu l-ekosistemi relatati mal-agrikoltura u l-forestrija b’impatt pożittiv fuq il-bijodiversità, il-ħamrija, l-ilma u l-arja.

Appoġġ għall-implimentazzjoni

B’appoġġ għall-implimentazzjoni tal-adattament fl-RBMPs tad-WFD, huwa disponibbli dokument ta’ gwida tal-Istrateġija ta’ Implimentazzjoni Komuni “Ġestjoni tal-Baċini tax-Xmajjar fi Klima li qed Tinbidel”biex jiġi żgurat li t-theddid relatat mal-klima u l-ippjanar tal-adattament jiġu inkorporati fl-RBMPs. Bħala minimu, il-pjanijiet iridu juru i) kif il-projezzjonijiet tat-tibdil fil-klima infurmaw il-valutazzjoni tal-pressjonijiet u l-impatti, ii) kif il-programmi ta’ monitoraġġ huma kkonfigurati biex jidentifikaw l-impatti tat-tibdil fil-klima, u iii) kif il-miżuri magħżula huma robusti għall-kundizzjonijiet klimatiċi mbassra.

Skont il-Blueprint dwar l-Ilma, inbeda l-bini tal-bilanċi tal-ilma fil-livell tal-UE li witta t-triq għal kwantifikazzjoni aktar preċiża tal-pressjonijiet fuq ir-riżorsi tal-ilma u tal-varjazzjonijiet settorjali/ġeografiċi. F’dan il-kuntest, huwa disponibbli dokument ta’ gwida speċifiku dwar l-applikazzjoni tal-bilanċi tal-ilma. Barra minn hekk, il-Pjattaforma Ewropea ta’ Miżuri għaż-Żamma Naturali tal-Ilma hija pjattaforma li tappoġġa l-implimentazzjoni tal-Politika Ambjentali Ewropea dwar l-infrastruttura ekoloġika bħala mod kif tikkontribwixxi għal għanijiet integrati li jittrattaw il-konservazzjoni u r-restawr tan-natura u tal-bijodiversità, it-tisbiħ tal-pajsaġġ.

Barra minn hekk, l-użu tal-NbS u tal-infrastruttura ekoloġika huwa promoss bil-qawwa fil-livell tal-UE. L-Istrateġija tal-UE tal-2021 dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima tiddikjara li s-soluzzjonijiet ibbażati fuq in-natura huma partikolarment adattati biex iżidu r-reżiljenza klimatika għall-impatti tal-ilma u tippromwovi l-użu tagħhom fl-implimentazzjoni tad-WFD u tal-FD.

MRE ta' adattament

L-RBMPs u l-Pjanijiet ta’ Ġestjoni tal-FRMPs imħejjija abbażi tad-WFD u tal-FD jeħtieġ li jiġu riveduti mill-Istati Membri Ewropej f’approċċ ċikliku ta’ 6 snin. Wara kull aġġornament il-Kummissjoni Ewropea għandha tippubblika rapport lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill dwar il-progress tal-implimentazzjoni ta' dawn id-Direttivi. Dawn ir-rapporti fihom informazzjoni dwar kif l-impatti tat-tibdil fil-klima ġew ikkunsidrati fl-abbozzar tal-pjanijiet mill-Istati Membri. L-aħħar rapport ġie adottat fl-2021 u huwa s-Sitt Rapport ta’ Implimentazzjoni tad-Direttiva Qafas dwar l-Ilma u tad-Direttiva dwar l-Għargħar. Fir-rigward tal-implimentazzjoni tad-WFD, il-Kummissjoni Ewropea tiddikjara li l-kunsiderazzjoni tal-impatti tat-tibdil fil-klima tibqa’ sfida importanti fiċ-ċikli li jmiss tal-implimentazzjoni tad-WFD. Għalkemm il-biċċa l-kbira tal-Istati Membri qiesu t-tibdil fil-klima meta żviluppaw l-aħħar RBMPs, l-effettività tal-metodoloġiji tal-verifika tar-reżistenza klimatika mhijiex ċara, u b’mod ġenerali, l-infrastrutturi ekoloġiċi u l-miżuri għaż-żamma tal-ilma mhumiex użati biżżejjed.  Fl-ewwel ċiklu ta’ implimentazzjoni tad-Deċiżjoni Qafas, sehem kbir ta’ Stati Membri kkunsidraw mill-inqas xi aspetti tat-tibdil fil-klima, iżda ma indirizzawx l-impatti tagħha fil-fond. Id-DQ teħtieġ aktar attenzjoni għall-impatti tat-tibdil fil-klima mit-tieni ċiklu 'l quddiem. Ir-rapport jirrakkomanda, pereżempju, koordinazzjoni aktar b’saħħitha mal-istrateġiji nazzjonali ta’ adattament.