Integratie van aanpassing aan de klimaatverandering in droogte- en waterbehoudsplannen

Essentieel voor een droogtebeheer- en/of waterbehoudsplan is de identificatie van relevante belanghebbenden die belang hebben bij watervoorziening, droogteplanning en waterbehoud. Deze groepen belanghebbenden moeten in een vroeg stadium van de ontwikkeling van het plan worden betrokken en eerlijk worden vertegenwoordigd. Deelname aan het planningsproces biedt belanghebbenden de mogelijkheid om inzicht te krijgen in elkaars standpunten en om gezamenlijke oplossingen te genereren. Lokale belanghebbenden hebben de beste kennis van de verschillende watergebruikssectoren en -componenten van de hydrologische cyclus en kunnen ervoor zorgen dat de doelstellingen coherent zijn en worden uitgevoerd waar de sociaal-economische kosten het laagst zijn. Actieve participatie draagt bij tot een evenwichtig beheer van de waterbronnen, waarbij conflicten tussen verschillende toepassingen en effecten op het milieu tot een minimum worden beperkt.

Een goede aanpak is om werkgroepen of fora op te richten die geïdentificeerde belanghebbenden, ervaren en erkende deskundigen op het gebied van water verzamelen die kunnen adviseren en raadplegen tijdens de ontwikkeling van de plannen. Daarnaast kunnen sectorale tabellen waar de besprekingen vlotter kunnen verlopen, en kleine groepen belanghebbenden worden beschouwd als nuttige instrumenten om de inspraak van het publiek te bevorderen. Voorlichting en raadpleging van het publiek kunnen geregelde of wettelijke procedures volgen (bv. officiële bulletins) of brede en gemakkelijk toegankelijke publicaties en elektronische informatiemiddelen, die later vaker door de samenleving worden gebruikt.

Een belangrijke succesfactor voor het ontwerp en de uitvoering van droogtebeheers- en waterbehoudsplannen is de beschikbaarheid van diepgaande kennis over:

het patroon van het watergebruik en de bijdrage ervan aan het welzijn;

de hydrologische omstandigheden van waterlichamen en de daarmee verband houdende prognoses voor de klimaatverandering op middellange tot lange termijn;

de factoren die van invloed zijn op de vraag naar water in de waterintensieve economische sectoren en het openbare waterverbruik.

Voor een succesvol droogtebeheer- en waterbehoudsplan zijn een actieve betrokkenheid van belanghebbenden en een goede dialoog tussen wetenschap en beleidsmakers nodig tijdens het gehele planningsproces. Voorts moeten het droogtebeheers- en waterbehoudsplan worden opgenomen in of gecoördineerd met stroomgebiedbeheersplannen die vereist zijn op grond van de EU-kaderrichtlijn water. De invoering van doeltreffende waarschuwingssystemen voor droogte draagt verder bij tot het welslagen van het droogtebeheer en de uitvoering van het waterbehoudsplan.

Conflicten tussen sociale, economische en milieuwaarden en -belangen kunnen de noodzakelijke samenwerking tijdens het ontwerp en de uitvoering van het plan belemmeren, met name wanneer de watervoorraden schaarser worden. Wettelijke beperkingen tijdens het planningsproces hebben onder andere betrekking op waterrechten, bestaande openbare vertrouwenswetten, vereisten voor openbare waterleveranciers, aansprakelijkheidskwesties.

De kosten in verband met de ontwikkeling van een droogtebeheers- en waterbehoudsplan op staatsniveau kunnen worden geraamd op 50.000 tot 100.000 euro. De uitvoeringskosten variëren aanzienlijk, afhankelijk van de overwogen schaal, de ernst van het probleem, de lokale kenmerken van de waterlichamen en het watergebruik en de reeks geplande maatregelen. De kosten moeten altijd worden afgewogen tegen de verliezen die zouden optreden als er geen plan was.

Het voordeel is dat alle economische sectoren hun activiteiten op een georganiseerde manier kunnen voortzetten, maar met lagere waterstanden, wat betekent dat er minder economische en ecologische verstoringen zijn in vergelijking met een onbeheerde droogtesituatie.

Verordening inzake minimumeisen voor hergebruik van water voor landbouwirrigatie

Om het probleem van waterschaarste en droogte in de EU aan te pakken, publiceerde de Europese Commissie in 2007 een mededeling “Eenaanpak van de uitdaging van waterschaarste en droogte in de Europese Unie”. In de mededeling wordt een reeks beleidsopties opgesomd die kunnen worden uitgevoerd als een gecoördineerde EU-actie om de waterefficiëntie en waterbesparing te vergroten en de paraatheid voor droogte en het risicobeheer te verbeteren. In de kaderrichtlijn water, het vlaggenschip van het EU-waterbeleid, worden droogtes erkend als potentiële bedreigingen die de inspanningen om een goede ecologische toestand van de communautaire waterlichamen te bereiken, ongedaan kunnen maken. In november 2012 werd een beleidsevaluatie voor waterschaarste en droogte afgerond en geïntegreerd in de "Blauwdrukvoor de bescherming van de Europese wateren". In de evaluatie werd geconcludeerd dat er vooruitgang was geboekt bij de uitvoering van de beleidsinstrumenten die in de mededeling van de Commissie van 2007 waren voorgesteld, maar dat de algemene doelstelling om de tendensen van waterschaarste en droogte om te buigen niet was bereikt. De “blauwdruk” moedigde de lidstaten aan om het beheer van droogterisico’s beter te integreren in hun toekomstige stroomgebiedbeheerplannen om te zorgen voor consistentie in het beheer van watervoorraden. In 2020 heeft de Europese Commissie een nieuwe “verordeninginzake minimumeisen voor hergebruik van water voor landbouwirrigatie”gepubliceerd, die relevant is voor waterbehoud en de regels bevat voor minimumeisen voor het veilige hergebruik van gezuiverd stedelijk afvalwater voor landbouwirrigatie.

De toenemende ernst van de droogte in de Europese Unie en de noodzaak van actie zijn erkend in de “nieuweEU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering”,die in februari 2021 is aangenomen. In de strategie wordt voorgesteld meer gebruik te maken van droogtebeheersplannen en -maatregelen om de waterretentiecapaciteit van bodems en veilig hergebruik van water te vergroten.

De uitvoeringstermijn voor plannen voor droogtebeheer en/of waterbehoud hangt af van verschillende factoren, zoals de omvang van het getroffen gebied, de verschillende belangen van belanghebbenden en de juridische en sociale gevolgen. Typische implementatietijden liggen tussen 1 en 5 jaar.

Indien goed ontwikkeld en uitgevoerd, zijn droogtebeheers- en waterbehoudsplannen meestal maatregelen op middellange termijn (> 5 jaar). Om hun levensvatbaarheid over een lange periode te waarborgen, moeten zij regelmatig worden geëvalueerd, rekening houdend met klimatologische en sociale veranderingen, nieuwe technologieën en nieuwe wetten. Ook evaluatie en aanpassing na droogte speelt een belangrijke rol.