Door de gemeenschap geleid partnerschap voor kustherstel op het schiereiland Maharees, Ierland

Het schiereiland Maharees is zeer kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering. Volgens de nationale risicobeoordeling 2024 voor Ierland zullen de frequentie en intensiteit van extreme weersomstandigheden en natuurrampen veranderen als gevolg van de klimaatverandering. Bijgewerkte klimaatprognoses met hoge resolutie voor Ierland geven aan dat de herfst en winter natter zullen worden (stijgingen tot 10 % voor SSP5-8.5, 2071-2100), terwijl de zomer naar verwachting droger zal worden (dalingen van 8 % voor SSP5-8.5, 2071-2100). Daarnaast wordt een aanzienlijke toename van zware regenval verwacht. Het aantal intense stormen zal naar verwachting toenemen over de Noord-Atlantische regio en stormvloeden kunnen vaker voorkomen. In combinatie met de stijging van de zeespiegel is er een hoger risico op overstromingen aan de kust (zie het sectoraal aanpassingsplan klimaatverandering voor overstromingsrisicobeheer). Grotere golven, die naar verluidt al met 0,8 m hoogte per decennium zijn toegenomen, dragen ook bij tot toenemende risico’s voor kustgemeenschappen. Kusterosie zal de komende jaren dan ook waarschijnlijk versnellen.

Het duinsysteem van de Maharees, dat de tombolo beschermt tegen stormvloeden en blazende zandafzettingen, heeft zich de afgelopen decennia al met meer dan 40 meter teruggetrokken. Toenemende stormfrequentie en -intensiteit en zeespiegelstijging zullen leiden tot een verergering van de erosiedruk. De inwoners van het schiereiland Maharees vertrouwen op een enkele toegangsweg, die in het verleden vaak is geblokkeerd vanwege zandafzetting. Zonder adequate aanpassingsinspanningen bestaat het risico dat de weg vaker wordt onderbroken. Het culturele erfgoed van de Maharees omvat met name een kerk en een kerkhof die dateren uit de 13e/ 14e eeuw. Dit erfgoed is zwaar beschadigd tijdens een stormevenement in 2012. Klimaatrisico's zoals kusterosie en overstromingen brengen het behoud van dit kerkelijke gebied in gevaar.

Groeiende toeristische activiteiten zijn een extra uitdaging. Vooral tijdens de zomermaanden wordt een groot aantal bezoekers op korte termijn aangetrokken door de mogelijkheden voor waterrecreatie op het schiereiland Maharees. Klimaatverandering vergroot het toeristisch potentieel door warmere zomers. Een historisch gebrek aan bezoekersbeheer en toeristische voorzieningen (zoals parkeergarages) leidde tot verkeersopstoppingen. Het toenemende aantal mensen dat toegang kreeg tot de kustlijn resulteerde in de degradatie van het fragiele duinecosysteem en leidde tot ongemak tussen de lokale gemeenschap en bezoekers.

De gecombineerde druk van kusterosie en toerisme, verergerd door klimaatverandering, vormt een ernstige bedreiging voor het levensonderhoud en de ecosystemen van het schiereiland Maharees.

Het schiereiland Maharees wordt gekenmerkt door diverse kusthabitats zoals zandduinen, getijdenslib, Atlantische zoutweiden en estuaria. De intergetijdenhabitats ondersteunen een internationaal belangrijk aantal overwinterende vogels. Daarom maakt het schiereiland Maharees sinds 2002 deel uit van een speciale beschermingszone (debaai van Tralee en het schiereiland Magharees, ten westen van Cloghane SAC)overeenkomstig de habitatrichtlijn van de EU. Delen van het schiereiland zijn ook beschermd op grond van de vogelrichtlijn van de EU (deSBZ Tralee Bay Complex, de SBZDingle Peninsula). Bijgevolg zijn wettelijke verplichtingen van toepassing om elke verslechtering of verstoring van de beschermde habitats en soorten te voorkomen. Cultureel erfgoed wordt beschermd door de National Monuments Act 1930-2014.

De verantwoordelijkheid voor het kustbeheer in Ierland is versnipperd en ligt binnen tal van departementen en overheidsinstanties met individuele beleidsdoelstellingen en wetgeving. Een specifiek site management plan ontbreekt. Deze uitdagingen moeten op de relevante bestuursniveaus worden aangepakt om de kwetsbaarheid van de kustgemeenschappen te verminderen.

De maatregelen die door de Maharees Conservation Association worden uitgevoerd, pakken de uitdagingen aan waarmee de lokale gemeenschap wordt geconfronteerd. Zij hebben met name tot doel:

• Behoud van het ecosysteem (herstel van de beschermende zandduinen, voorkomen van wildkamperen, illegaal parkeren, storten van brand en afval, controleren of beperken van de toegang tot kwetsbare gebieden).
• De aantrekkelijkheid van het gebied voor duurzaam toerisme behouden (zandafzetting voorkomen die leidt tot de blokkering van de enige weg naar het schiereiland, “regeneratief toerisme” bevorderen om natuurlijk, sociaal en economisch kapitaal te herstellen en te versterken, bezoekers mogelijkheden bieden om zich bezig te houden met het behoud van het duinecosysteem en het materiële en immateriële culturele erfgoed te behouden).
• Een participatief bestuur bevorderen om het kustgebied op een duurzame manier te beheren (partnerschappen opbouwen met lokale, regionale en nationale belanghebbenden, bottom-upbenaderingen van kustherstel bevorderen, een vanuit de gemeenschap geleide visie en een plan voor aanpassing aan de klimaatverandering ontwerpen, het bewustzijn van de kwetsbaarheid van de duinecosystemen bij de lokale bevolking en bezoekers vergroten).

In reactie op een gebrek aan gecoördineerd kustbeheer, werd de Maharees Conservation Association in 2016 opgericht door de lokale gemeenschap. Het omvat een breed scala aan belanghebbenden uit de horeca, toerisme, landbouw, onderwijs en andere sectoren. Daarnaast heeft de vereniging samenwerkingsverbanden opgebouwd met lokale raden, nationale agentschappen, ngo's en onderzoeksinstellingen. Dit heeft de Maharees Conservation Association in staat gesteld om de toenemende milieu- en sociaal-economische druk op het schiereiland Maharees aan te pakken door een aantal door de gemeenschap geleide oplossingen te implementeren, zoals:

· Duinafrastering:

Windgeblazen zandafzetting blokkeerde vaak de toegangsweg naar het schiereiland Maharees en dit zal naar verwachting verslechteren met steeds frequentere en hevigere stormen als gevolg van klimaatverandering. Zo installeerde de Maharees Conservation Association duinhekken langs de basis van de zandduinen met de hulp van lokale vrijwilligers. Het hekwerk heeft met succes zandafzetting voorkomen en de weg is na de interventie niet geblokkeerd. Bovendien voorkomen de hekken menselijke interferentie met de duinvegetatie en beschermen zo de integriteit van het duinsysteem. De oplossingen vereisen echter constante onderhoudsinspanningen omdat ze moeten worden uitgegraven of vervangen.

· Marram gras planten:

Onbeheerde toegang, parkeren, wildkamperen, branden en afvalstorten leidden tot aanzienlijke duindegradatie. De duinen werden met succes hersteld door het planten van marramgras. Marramgras (Ammophilaarenaria)is een plant met gematteerde wortels die van nature zandduinen stabiliseert. De herstelde duinen spelen een sleutelrol bij het vergroten van de weerbaarheid van het kustgebied tegen klimaatverandering, fungeren als een barrière tegen stormvloeden, verminderen overstromingen in het achterland en beperken kusterosie. Omdat marramgras een waardevolle habitat is voor andere soorten, heeft deze op de natuur gebaseerde oplossing ook bijgedragen aan het verbeteren van de biodiversiteit van de duinen. Een brede deelname van scholen, locals en bezoekers aan de marramplanting zorgde voor een succesvolle implementatie van de oplossing. Daarnaast ondersteunden vrijwilligers de voortgezette onderhoudswerkzaamheden meerdere keren per jaar. De milieu-ngo Clean Coasts ondersteunde het herstel van de duinen door middel van on-site training van leden van de gemeenschap.

· Bewustmaking en educatie:

Diverse initiatieven, zoals gemeenschapstrainingen, educatief materiaal, bewegwijzering en begeleide wandelingen, ondersteund door de Kerry Education and Training Board, stellen de lokale bevolking en bezoekers in staat om meer te weten te komen over het unieke natuurlijke erfgoed van het schiereiland Maharees. De Maharees Conservation Association werkt ook samen met docenten en studenten van de Munster Technological University (MTU) om bewustmakingsevenementen en educatieve activiteiten over bedreigde planten en diersoorten en regeneratief toerisme te implementeren. Deze educatieve initiatieven hebben tot doel het inzicht in de gevolgen van klimaatverandering te vergroten en bewustzijn op te bouwen over de kwetsbaarheid en het belang van het duinecosysteem. Zij bevorderen gedragsveranderingen en een grotere betrokkenheid van de lokale gemeenschap en bezoekers bij de bescherming van de biodiversiteit. Daarnaast dient dit om relaties op te bouwen tussen bezoekers en de lokale gemeenschap en verbetert het de bezoekerservaring van de bestemming.

· Behoud van cultureel erfgoed:

Er is een reeks acties ondernomen om het culturele erfgoed van de Maharees te behouden in het licht van de klimaatverandering en het stijgende aantal bezoeken aan het toerisme. Om het bewustzijn onder bezoekers en de lokale bevolking te vergroten, is de Maharees erfgoedroute ontwikkeld. De audiogids, beschikbaar als smartphone-app, maakt het mogelijk om het rijke natuurlijke en culturele erfgoed van het schiereiland Maharees te ervaren. In de zomermaanden organiseert de Maharees Conservation Association regelmatig een reeks evenementen met betrekking tot natuurlijk en cultureel erfgoed. Een ander initiatief was gericht op het documenteren van de traditionele plaatsnamen, waaruit de nauwe relatie tussen de gemeenschap en haar directe omgeving naar voren kwam. Het gebouwde erfgoed loopt vooral gevaar door klimaatrisico's. Het onderzoeksproject SEA-CCHange, gefinancierd door de nationale overheid, richtte zich op een historisch kerkhof en benadrukte dat kusterosie en overstromingen zullen leiden tot verdere degradatie van het gebied. Daarom heeft de vereniging met succes een aanvraag ingediend voor het Adopt a Monument-programma, georganiseerd door de Erfgoedraad. In de komende jaren zijn verschillende acties gepland om de Kilshannig-kerk en het kerkhof te behouden. Het is ook gericht op het verwerven van financiering voor een volledige of gedeeltelijke reconstructie van de kerkgevel die in 2012 werd beschadigd.

· Bezoekersbeheer:

Zonder adequaat beheer had het hoge aantal bezoekers in het zomerseizoen geleid tot wild parkeren en congestie, met negatieve gevolgen voor de lokale gemeenschap en het ecosysteem van de duinen van de Maharees. Dit werd nog verergerd door het gebrek aan bezoekersfaciliteiten (zoals parkeerplaatsen). Om deze uitdaging aan te gaan, werd een zomerparkeerplaats met toegang tot het strand opgericht met steun van de lokale overheid en een lokale landeigenaar. Het ging gepaard met markering, bewegwijzering en een systeem om illegale activiteiten zoals zwerfvuil, illegaal parkeren, kamperen of ongeoorloofde toegang tot beschermde gebieden te melden. Deze activiteiten dragen bij aan de bescherming van het kwetsbare duinecosysteem. 

· Onderzoek:

De Maharees Conservation Association heeft partnerschappen opgebouwd met universiteiten, met name met de Universiteit van Galway en de Munster Technological University (MTU). De samenwerking met onderzoekers biedt de empirische basis om effectieve oplossingen te implementeren en vergemakkelijkt monitoring en evaluatie. Dronebeelden en metingen van erosie en accumulatie tonen de vooruitgang in het herstel van het duinecosysteem. Er zijn enquêtes onder bewoners en bezoekers uitgevoerd om meer inzicht te krijgen in de korte- en langetermijnevolutie van de kust van het schiereiland en om uitdagingen en oplossingen te identificeren. Bovendien is een Coastal Erosion and Flood Risk Management Study, in opdracht van de lokale overheid (Kerry County), bijna voltooid. Het bevat een prognose op middellange tot lange termijn voor de tombolo en stelt een reeks maatregelen voor om deze te beschermen. De samenwerking met onderzoeksinstellingen heeft de bewustwording ondersteund door middel van ervaringen met betrokkenheid van de gemeenschap en bezoekers.

Het succes van de Maharees Conservation Association is geworteld in de deelname van een reeks belanghebbenden. De lokale gemeenschap staat centraal in het initiatief en speelt een centrale rol in zowel het besluitvormingsproces als het uitvoeringsproces. De vereniging is een non-profitorganisatie en geregistreerde liefdadigheidsinstelling die tot doel heeft Maharees en zijn erfgoed te beschermen ten behoeve van de lokale gemeenschap en bezoekers. Alle leden hebben het recht om deel te nemen aan de besluitvorming en het gekozen comité bestaat uit vrijwilligers met verschillende achtergronden en zorgt voor vertegenwoordiging in verschillende sociale en economische groepen.

Er zijn communautaire opleidingsevenementen georganiseerd om meer te weten te komen over de zandduinhabitats en de beheersmogelijkheden, en om de lokale bevolking en bezoekers aan te moedigen deel te nemen aan de bescherming van het schiereiland Maharees. De implementatie van de oplossingen is ondersteund door lokale fondsenwervingsinspanningen.

De steun van verschillende onderzoeksinstellingen vergemakkelijkte de selectie van passende oplossingen en de evaluatie van de resultaten. Daarnaast heeft de Maharees Conservation Association ook de samenwerking met overheidsinstanties bevorderd, waaronder de Kerry County Council, de National Parks and Wildlife Service (NPWS) en het Office of Public Works (OPW). Deze instellingen verleenden goedkeuring voor de uitvoering van op de natuur gebaseerde oplossingen en financiële steun.

Verschillende factoren waren doorslaggevend voor het succesvol initiëren en implementeren van door de gemeenschap geleide benaderingen van kustbeheer op het schiereiland Maharees. De betrokkenheid van lokale belanghebbenden met uiteenlopende achtergronden, variërend van toerisme, horeca, landbouw en onderwijs, zorgde voor de vertegenwoordiging van verschillende economische en sociale belangen. Een sterke sociale samenhang tussen de verschillende leden van de gemeenschap werd bevorderd door de planning van en deelname aan activiteiten zoals omheiningen of het planten van marramgras. De steun van de lokale gemeenschap is een belangrijke succesfactor, omdat deze zorgt voor een grotere flexibiliteit bij het reageren op dringende uitdagingen buiten de standaard werktijden. Bovendien maakt de lokale kennis van de stakeholders het mogelijk om de oplossing effectief te monitoren.

Het opbouwen van betrouwbare partnerschappen met overheidsinstanties (bv. Kerry County Council, National Parks and Wildlife Service) vormde de basis voor het testen van innovatieve oplossingen. Deze partnerschappen boden toegang tot technische en financiële steun en hielpen initiatieven voor aanpassing aan de klimaatverandering af te stemmen op bredere beleidsdoelstellingen, zoals de bescherming van de biodiversiteit en duurzaam toerisme. De empirische basis voor de implementatie van verschillende oplossingen is opgebouwd door de samenwerking met universiteiten. De uitdagingen voor het schiereiland Maharees werden effectief aangepakt door middel van op de natuur gebaseerde oplossingen. Daarnaast heeft bewustmaking (bv. rondleidingen, educatief materiaal, sociale media) geleid tot een aanzienlijke gedragsverandering bij bezoekers en de lokale bevolking. Een recente samenwerking met de Dingle Hub en Creative Ireland genaamd Neart na Machairí ondersteunde door de gemeenschap geleide planning van klimaatadaptatie door middel van creativiteit.

De Maharees Conservation Association is ook actief betrokken bij het uitwisselen van kennis en ervaringen met andere kustgemeenschappen, bijvoorbeeld door de lessen op conferenties te presenteren, publieksbereik te bevorderen en rechtstreeks in contact te komen met andere kustgemeenschappen bij bezoeken ter plaatse, waardoor replicatie wordt vergemakkelijkt. In 2025 waren 25 kustgemeenschappen in Ierland bij dit proces betrokken. 

De inspanningen om de veerkracht van kustgebieden op te bouwen worden echter gehinderd door het ontbreken van een holistisch kustbeheerinstrument en onvoldoende systematische ondersteuning van vanuit de gemeenschap geleide initiatieven van hogere bestuursniveaus. Het beheer van de Ierse kust blijft versnipperd, met tal van departementen en overheidsinstanties die een taak hebben in het kustgebied. Dit leidt tot tegenstrijdige beleidsdoelstellingen en lacunes in de samenhang tussen lokale, regionale en nationale bestuursniveaus. Daarnaast is het initiatief van de Maharees Conservation Association sterk afhankelijk van de inzet van lokale vrijwilligers en externe financieringsbronnen. Het versterken van de veerkracht op lange termijn van het schiereiland Maharees zou baat hebben bij een meer formele erkenning van door de gemeenschap geleide initiatieven, adequate middelen en de oprichting van mechanismen en fora die de uitwisseling van technische en beleidskennis vergemakkelijken ter ondersteuning van inclusieve en geïnformeerde besluitvorming.

De oplossingen die door de Maharees Conservation Association worden geïmplementeerd, zijn kosteneffectief vanwege de uitgebreide betrokkenheid van lokale vrijwilligers en het efficiënte gebruik van een breed scala aan financieringsbronnen. De financiering werd voornamelijk verstrekt door de Kerry County Council en de National Parks and Wildlife Service (NPWS). Daarnaast is een breed scala aan andere financieringsmogelijkheden benut (bv. Creative Ireland, LEADER, BIM Flag, The Heritage Council, Local Authority Waters Programme, Clean Coasts an Taisce, Community Foundation of Ireland).  Sommige oplossingen zijn ook ondersteund door fondsenwerving en particuliere donaties. Het klimaatactiefonds, dat wordt verstrekt door het ministerie van Milieu, Klimaat en Communicatie en wordt beheerd door de lokale overheid, biedt nu een systematische financieringsmogelijkheid voor kustgemeenschappen.

De kosten van het implementeren van oplossingen variëren. Bijvoorbeeld, kastanje hekwerk ter ondersteuning van het herstel van marram gras en het verbeteren van de stabiliteit van de duinen kost € 20 per meter. Deze oplossing is ook geïmplementeerd om zandafzetting op de weg te voorkomen. De Kerry County Council heeft de afgelopen negen jaar in totaal 14.000 euro beschikbaar gesteld voor schermen. Sommige delen van het hekwerk zijn ook gefinancierd door de Maharees Conservation Association en de National Parks and Wildlife Service. De installatie van de hekken en de daaropvolgende onderhoudswerkzaamheden zijn uitgevoerd door onbetaalde lokale vrijwilligers. Dit verlaagt de kosten, maar vereist een constante inzet van de lokale gemeenschap voor onderhoud.

De uitgevoerde maatregelen hebben verschillende ecologische, sociale en economische voordelen opgeleverd. Het herstel van aangetaste duinen verbetert de habitatomstandigheden voor beschermde soorten en draagt bij tot het verminderen van de kwetsbaarheid voor erosiedruk. Wat het sociale aspect betreft, heeft de betrokkenheid van scholen, toeristische bedrijven, bezoekers en bewoners het begrip van de uitdagingen verbeterd en een gedeelde verantwoordelijkheid voor de bescherming van ecosystemen opgebouwd. Verhoogd milieubewustzijn leidde tot gedragsverandering en verminderde ongemak tussen bewoners en bezoekers. Door de veerkracht van het schiereiland Maharees te versterken en het unieke ecosysteem te herstellen, heeft het initiatief bijgedragen aan het behoud van de aantrekkelijkheid voor toerisme en recreatieve activiteiten. Daarnaast zijn er nieuwe vormen van toerisme ontstaan, zoals regeneratief toerisme en erfgoedtoerisme. Duurzame toeristische ontwikkeling zorgt daarom ook voor inkomstenbronnen voor de lokale economie.

Diverse oplossingen met verschillende implementatietijden zijn geïmplementeerd door de Maharees Conservation Association sinds de oprichting in 2016. In de meeste gevallen kunnen de op de natuur gebaseerde oplossingen binnen enkele dagen of weken worden geïmplementeerd. Zo bouwden 20 vrijwilligers binnen 3 dagen een 1 km lang hek. Het planten van marramgras op een gedeelte van 1 m2 duurde ongeveer 20 minuten voor één persoon. Er waren echter langere termijnen nodig om de interventie te plannen, rekening te houden met de belangen van de betrokken belanghebbenden, financiering veilig te stellen (bv. door fondsenwerving, het aanvragen van overheidsfinanciering) en lokale vrijwilligers te betrekken bij de installatie en het onderhoud van de oplossingen. Regeneratieve toeristische initiatieven en bewustmakingsactiviteiten zijn geconcentreerd in de zomermaanden, met wekelijkse evenementen over het culturele en natuurlijke erfgoed van de Maharees.

De levensduur is afhankelijk van het type actie. Kastanjehekwerk, dat in de winter wordt afgebroken en in de zomer opnieuw wordt geïnstalleerd, moet ongeveer na 6 jaar worden vervangen vanwege het roesten van de draad. Permanente hekken kunnen een langere levensduur hebben. Gebeurtenissen zoals een grote getijdenzwelling kunnen echter schade veroorzaken en vereisen een eerdere vervanging. Bovendien zijn onderhoudsinspanningen nodig om de levensduur te verlengen (om bijvoorbeeld te voorkomen dat de hekken door zand worden begraven, moeten ze worden uitgegraven en verhoogd).

Maharees Conservation Association

mahareesconservation@gmail.com

Bouwen aan kust- en mariene veerkracht in Ierland: https://www.epa.ie/publications/research/epa-research-2030-reports/Research_Report-429.pdf

· Casestudy: Maharees Conservation Association CLG (Ierland): https://talx2020.github.io/documents/Case_Study_Maharees.pdf 

Succesvolle implementatie van door de gemeenschap geleide, op de natuur gebaseerde oplossingen voor aanpassing aan de klimaatverandering op de Maharees, Co. Kerry, Ierland. Een casestudy waarin de belemmeringen en facilitators van vanuit de gemeenschap geleide partnerschappen voor het duurzaam leveren van op de natuur gebaseerde oplossingen voor de aanpassing aan de klimaatverandering en het behoud van de biodiversiteit in Ierland in kaart worden gebracht: https://researchrepository.universityofgalway.ie/entities/publication/abc9deda-2f7a-4179-8b05-79ad29eaa000

· Maharees Conservation Association CLG. Op de natuur gebaseerde oplossingen: Kansen in tijden van biodiversiteitscrisis en klimaatnoodtoestand: https://cieem.net/wp-content/uploads/2021/05/Nature-based-Solutions-on-the-Maharees.pdf