Nationaal beleid

Op deze pagina wordt een samenvatting gegeven van het onderzoek naar het beleid van de 38 lidstaten en samenwerkende landen van het EMA inzake aanpassing aan de klimaatverandering en hun nationale gezondheidsstrategieën, als de belangrijkste beleidsterreinen waarop de gevolgen van de klimaatverandering voor de gezondheid kunnen worden aangepakt. Het totaal van 37 nationale adaptatiebeleidsdocumenten en 34 nationale gezondheidsbeleidsdocumenten werd herzien, aangezien het desbetreffende beleid momenteel niet in alle landen bestond. De gedetailleerde bevindingen zijn te vinden in het achtergrondverslag.

Kernboodschappen

• Om de gevolgen van de klimaatverandering voor de gezondheid doeltreffend aan te pakken, is een uitvoerbaar nationaal beleid nodig. De nadruk op gezondheid in het nationale beleid inzake aanpassing aan de klimaatverandering en de inachtneming van de gevolgen van de klimaatverandering in de nationale gezondheidsstrategie zijn van cruciaal belang.
• Uit de evaluatie van het nationale beleid van 38 EER-lidstaten en samenwerkende landen blijkt dat de gevolgen van de klimaatverandering voor de gezondheid vaak aan bod komen in nationale aanpassingsstrategieën, maar minder vaak in nationale gezondheidsstrategieën.
• Klimaatgevaren die het vaakst aan bod komen in nationale documenten over aanpassings- en gezondheidsbeleid zijn hittegolven en droogte; zware neerslag en overstromingen; algemene temperatuurstijging; toenemend risico op ziekteverwekkers en infectieziekten; en meer intense en frequente stormen.
• Zowel het aanpassings- als het gezondheidsbeleid zijn grotendeels gericht op de huidige en verwachte gevolgen voor de lichamelijke gezondheid, waarbij infectieziekten en door vectoren overgedragen ziekten het vaakst voorkomen; toegenomen luchtverontreiniging; warmte-effecten op cardiovasculaire en ademhalingssystemen; en verwondingen door extreme weersomstandigheden. De gevolgen voor de geestelijke gezondheid komen minder vaak aan bod en slechts een klein deel van de beoordeelde documenten beschouwde de gevolgen voor de sociale gezondheid.
• De meest geplande maatregelen om de gevolgen van de klimaatverandering voor de gezondheid aan te pakken, zijn monitoring en bewaking, met inbegrip van systemen voor vroegtijdige waarschuwing; bewustmakingscampagnes voor het grote publiek; en verder onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering voor de gezondheid.

Nationaal aanpassingsbeleid van cruciaal belang voor de bescherming van de gezondheid in het veranderende klimaat

Nationale aanpassingsstrategieën, -plannen en klimaatrisicobeoordelingen (hier NAS's genoemd) komen naar voren als het meest relevante nationale beleid voor het aanpakken van de gevolgen van klimaatverandering voor de gezondheid. De gevolgen van klimaatverandering voor de gezondheid worden vaker aangepakt in NAS's dan in nationale gezondheidsstrategieën (NHS's). Gezondheidseffectbeoordeling en responsstrategie maken vaak integraal deel uit van het nationale aanpassingsbeleid. De nationale gezondheids- en gezondheidsdiensten van landen pakken klimaatverandering echter minder vaak expliciet aan als een risicofactor voor de volksgezondheid. Slechts enkele landen hebben een specifieke sectorale strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering op gezondheidsgebied, bijvoorbeeld Finland (planvoor aanpassing aan de klimaatverandering voor de gezondheidszorg en de sociale zekerheid), Ierland (sectoraalplan voor aanpassing aan deklimaatverandering op gezondheidsgebied),Noord-Macedonië (strategievoor aanpassing aan de klimaatverandering op gezondheidsgebied)of Zweden (volksgezondheidin een veranderend klimaat – de doelstellingen en het actieplan van het Zweedse volksgezondheidsagentschap inzake aanpassing aan de klimaatverandering 2021-2024).

Focus op extreme weersomstandigheden, temperatuurstijging en infectieziekten

NAS's bevatten over het algemeen een groter aantal aan klimaatverandering gerelateerde gezondheidsrisico's in vergelijking met NHS'en. De vaakst gedekte gevaren zijn hittegolven en droogte, zware neerslag en overstromingen, temperatuurstijging, een toename van ziekteverwekkers en infectieziekten en intensere en frequentere stormen (figuur 1). Naast de gevaren in figuur 1 hebben sommige EER-lidstaten ook specifieke gevaren opgenomen die relevant zijn voor hun geografie en economie (bv. ziekten in verband met vis en schaal- en schelpdieren als gevolg van veranderingen in de groeiomstandigheden van algen en plankton in Noorwegen of effecten op drinkwater als gevolg van intensivering van erosie en verzilting van kustgebieden in delen van Polen).

Figuur 1. Klimaatgerelateerde gevaren voor de gezondheid opgenomen in het geëvalueerde nationale beleid

De gevolgen van klimaatverandering voor de lichamelijke gezondheid worden het vaakst in aanmerking genomen

NAS's en NHS's richten zich grotendeels op fysieke gezondheidseffecten - van extreme weersomstandigheden (hitte, overstromingen, stormen enz.), besmettelijke en door vectoren overgedragen ziekten en luchtvervuiling. Er is zichtbaar minder nadruk op geestelijke gezondheidseffecten (zoals trauma in verband met extreme weersomstandigheden of klimaatangst).  Slechts enkele landen - zoals Duitsland, Ierland, Italië, Malta of Zweden - hebben in hun beleid sociale gezondheidseffecten van klimaatverandering opgenomen, die bijvoorbeeld verband houden met verlies van gemeenschap, ontheemding of vergroting van sociaal-economische ongelijkheden. In het algemeen integreren NHS’en de gevolgen van klimaatverandering voor de gezondheid in mindere mate dan NAS’en (figuren 2 tot en met 4 hieronder), met uitzondering van door voedsel overgedragen ziekten.

Figuur 2. Fysieke gezondheidseffecten van klimaatverandering opgenomen in het geëvalueerde nationale beleid

Figuur 3. Geestelijke gezondheidseffecten van klimaatverandering opgenomen in het geëvalueerde nationale beleid

Figuur 4. Sociale gezondheidseffecten van klimaatverandering opgenomen in NAS's en NHS's

Meest voorkomende geplande maatregelen: monitoring, bewustmaking en onderzoek

De acties om de klimaateffecten op de menselijke gezondheid in NAS's en NHS's te voorkomen of te verminderen omvatten gewoonlijk een mix van structurele/fysieke, sociale en institutionele interventies (IPCC, 2014). Van deze drie typen waren sociale interventies het meest gebruikelijk voor zowel NAS'en (opgenomen in 35 documenten) als NHS'en (in 24 documenten). Institutionele interventies waren aanwezig in 31 NAS's en 18 NHS's. Structurele/fysieke categorieën maatregelen kwamen het minst vaak voor (in 18 NAS's en 12 NHS's).

De meest voorkomende maatregel die is gepland om de gevolgen van de klimaatverandering voor de gezondheid in zowel NAS's als NHS'en aan te pakken, is de ontwikkeling van monitoring- en bewakingssystemen om de gevolgen van de klimaatverandering te volgen, met inbegrip van de invoering van systemen voor vroegtijdige waarschuwing (figuur 5). Bewustmakingscampagnes en voorlichting aan het publiek waren de op een na meest genoemde soort maatregelen in NAS's, gevolgd door continu onderzoek. In de NHS werd het patroon omgekeerd omdat onderzoek naar de effecten van klimaatverandering op de gezondheid de op een na meest genoemde maatregel was, gevolgd door bewustmakingsacties.

Het begeleidende achtergrondverslag geeft voorbeelden van deze maatregelen in het nationale beleid.

Opmerking: EWS – systemen voor vroegtijdige waarschuwing; NBS – op de natuur gebaseerde oplossingen

Figuur 5. Maatregelen om de gevolgen van de klimaatverandering voor de gezondheid aan te pakken in het herziene nationale beleid

Landspecifieke informatie

De kaartviewer hieronder toont de geografische spreiding van de klimaateffecten op de gezondheid in NAS's en NHS's, en de geplande beleidsmaatregelen. De meer gedetailleerde informatie over de dekking van klimaatverandering en gezondheid in het aanpassings- en volksgezondheidsbeleid van de afzonderlijke landen is te vinden in de landenprofielen voor klimaat en gezondheid.

Tips voor het gebruik van de kaartviewer

De dataset is opgesteld en beschikbaar gesteld in het kader van de Service Level Agreement van het EEA en de Europese Commissie (RTD) over “Mainstreaming GEOSS Data Sharing and Management Principles in support of Europe’s Environment” (Mainstreaming GEOSS-beginselen voor gegevensuitwisseling en -beheer ter ondersteuning van het milieu in Europa).

Meer informatie

Klimaatverandering en gezondheid: het nationale beleidsoverzicht in Europa 2022 (achtergrondverslag).

Referenties

IPCC (2014) Klimaatverandering 2014: effecten, aanpassing en kwetsbaarheid — deel A: mondiale en sectorale aspecten: bijdrage van werkgroep II aan het vijfde evaluatieverslag van de Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering, Cambridge University Press, Cambridge, VK.